گزانگبین

مانها مواد قندی هستند كه در اثر فعالیت حشرات با گیاهان تولید شده و در طب سنتی مصارف فراوان دارند. مانها یكی از اقلام مهم و ارزشمند صادراتی ایران نیز می‌باشند. عمده منابع ایجاد مانهای مذكور حشرات هستند كه به‌صورت ترشحات دفعی پس از تغذیه از اندام‌های خود خارج می‌سازند و یا مانند شیرخشت در نتیجه عكس العمل گیاه پس از خسارت وارده توسط حشرات ایجاد می‌شود یا مانند شكر تیغال به صورت پیله حشره روی گیاه اكسی نوپس ظاهر می‌شوند. مانها از اقلام مهم محصولات فرعی جنگل و مرتع می‌باشند كه از قدیم مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند دراین شماره به بحث درباره یكی از مانهای معروف به نام گز‌انگبین می‌پردازیم.
● گزانگبین
گزانگبین نوعی مان است كه به‌صورت دانه‌های ریز شكررنگ و یا قطعات سخت به رنگ سبز كمرنگ است كه رنگ سبز آن به‌خاطر وجود ناخالصی‌هایی است كه حاكی از وجود اثر برگ‌های گیاه مولد می‌باشد امروز تولید گزانگبین شدیدا كاهش پیدا كرده است.
از عمده‌ترین دلایل كمیاب شدن این مان در سال‌های اخیر:
پارازیت Prinomistvs Mitvntvs عوامل نامساعد اكولوژیكی روش‌های غلط بهره‌برداری می‌باشد.
عموما حشره‌ای كوچك بنام Psylla Cyamophila بر روی رگچه‌های جوان نوعی گون تیغی به نام گون گز ، گز خوانسار Astragalivs Adscendens Boiss& Hausskn فعالیت می‌كند. حشره مولد تولید گزانگبین از اواخر اردیبهشت ماه فعالیت خود را شروع نموده و در شهریور ماه به حداكثر فعالیت خود و تولید مان گزانگبین می‌رسد. افراد محلی در شهریور ماه جمع‌اوری را آغاز می‌كنند.
مطالعات دیگر انجام گرفته توسط گروهی دیگر از محققین نیش حرارتی مانند Subalteva Tvponta كه مانند سن می‌باشند روی دو گونه گیاهی از جنس گز Tamavix به نام‌های T.Aphyla , T.Leptopetvla نیز باعث تولید مان گزانگبین (تاماریكیس) می‌گردد.
رویشگاه اصل گیاهان مولد این دسته در حاشیه كویر لوت در ارتفاع كمتر از ۴۰۰ متر از سطح دریا است.
● موارد مصرف
گزانگبین به عنوان شیرین كننده پایه اصلی گزهای مرغوب می‌باشد. در طب سنتی به عنوان شیرین كننده جوشانده‌ها برای بیماری‌های كبدی و دستگاه تنفس استفاده می‌گردد.

مهندس مهدی رضاییان

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی درمانگر