جهان اسلام در روح اروپا

۱- جوامع اسلامی به طور روزافزون به كندوكاو در این امر پرداخته اند كه كمال مطلوب های جامعه مدنی از لحاظ فرهنگی، دینی و اجتماعی، در وضعیت های متغیر جامعه خود آنها چه معنی می دهد. توجه و علاقه مسلمانان به مسائل مربوط به جامعه مدنی تا حدی منعكس كننده فقدان محسوس نهادهای پابرجایی است كه به نیازهای فوق العاده مبرم برای توسعه اجتماعی و اقتصادی، كاهش فقر و نداری، و حكومت مناسب، پاسخگو باشند.
مقالاتی كه در این كتاب، «جامعه مدنی در جهان اسلام: چشم اندازهای معاصر» ، گردآمده درباره بسیاری از مسایلی است كه امروز جهان اسلامی را در روند تعیین صورت و جوهر جامعه مدنی درگیر خود كرده است. اما انگیزه شكل گیری این كتاب خواندنی چگونه پایه ریزی شد؟ مؤسسه تحقیقات اسماعیلی لندن در سال تحصیلی ۲۰۰۱-۲۰۰۰ میلادی از عده ای از محققان برجسته و سرآمد دعوت كرد كه اندیشه جامعه مدنی را در بافت ها و زمینه های جوامع مختلف اسلامی به طور تطبیقی به بحث بگیرند. نویسندگان این مقالات محمد اركون و اولیور روا، عزیز اسماعیل، زیبا میرحسینی، شیرین اكینر، تایر فارادف، ارسین كالای چیوغلو، افتخار خ. ملك، عبد وفلالی انصاری و امین ب. ساجو است كه ساجو عنوان گردآورنده را نیز یدك می كشد.
نویسندگان این مقالات در همان حال كه شرایط و زمینه های اسلامی را مورد بررسی قرارداده اند، سعی كرده اند كه از یكدست كردن و به كار گرفتن نظریات تقلیلی درباره اسلام و اثرات آن بر جمع جوامع اسلامی پرهیز كنند. چه، همان طور كه عظیم نانجی، مدیر مؤسسه تحقیقات اسماعیلی، در پیشگفتار كتاب نوشته «مقدار زیادی از ساده كردنهایی كه درباره اسلام و رسانه های عمومی و در بعضی از نوشته های دانشگاهی صورت گرفته است، این واقعیت را نادیده گرفته اند كه صفت و خصلت نكته گرایی را در جوامع اسلامی باید به عنوان مقدمه ای در تجزیه و تحلیل مسائل جامعه مدنی، جدی گرفت و مدنظر داشت... در نتیجه، بعضی از صفات و سجایای جوامع اسلامی به غلط چنان پنداشته اند كه پذیرای جامعه مدنی یا ساختار فرهنگ های مدنی نیستند.» باری، چشم اندازهای كثرت گرایانه بر آن است كه بهترین شالوده برای جامعه مدنی مجموعه مشتركی از ارزشهاست كه مقوم آن ها تعلیم و تربیتی باشد كه پایه در نهادهای عمومی و مدنی استوار داشته باشد، و آن ارزش ها در قالبی كه كثرت گرایانه جا افتاده باشند. آیا جوامع مسلمانان كه براساس قالبی موروث از كثرت گرایی اخلاقی و تعهد اجتماعی بنیان یافته اند، می توانند این ارزش ها را با الگوهایی از حكومت كه در روند دست یافتن به نظمی اخلاقی برای خودشان و دیگران كه در میان آنها زندگی می كنند، هستند، آشتی دهند و همساز كنند؟
این كتاب كه از یازده فصل تشكیل شده توسط امین ب. ساجو گردآوری شده و فریدون بدره ای آن را ترجمه كرده است و انتشارات «فرزان روز» چاپ اول آن را در سال ۱۳۸۴ با تیراژ ۳۱۰۰ نسخه، ۴۱۲ صفحه و به قیمت ۵۰۰۰ تومان منتشر كرده است.
۲- تا به حال اسم پاتریك زوسكیند را شنیده اید؟ او در ۲۶ مارس ۱۹۴۹ در آمباخ آلمان به دنیا آمده است و در فاصله سال های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۴ در مونیخ به تحصیل تاریخ پرداخته است و پس از آن رو به نگارش داستان كوتاه و فیلم نامه آورده است. شهرت اصلی وی پس از انتشار رمان «عطر» حاصل شد. از جمله آثار دیگر او «سرگذشت آقای زومر» ، نمایشنامه «كنترباس» و داستان «كبوتر» نام دارد.
و حالا «كبوتر» او به فارسی ترجمه شده است. داستانی بسیار زیبا و خواندنی كه ازشاهكارهای كم نظیر نثر معاصر آلمان محسوب می شود و داستانی منسجم است كه از بعد روان شناختی بسیار ماهرانه روایت شده است. در پشت جلد كتاب آمده «سبك نگارش كتاب یادآور نوشته های آغازین پاتریشیا هایسمیث است، اما از نظر پختگی در راستای سنت نوول نویسان بزرگ در ادبیات داستانی اروپا قرار دارد.» در جریان داستان به ندرت كنش و جنب و جوش به چشم می خورد، اما ماجرا درست مانند تندبادی خواننده را دربر می گیرد. خواننده داستان آنچه را نویسنده شرح می دهد، با تمام وجود می چشد، می بیند و می شنود. زوسكیند هم اكنون در شهرهای پاریس، مونیخ و مونتلیمه زندگی می كند.
این كتاب را فرهاد سلمانیان به فارسی برگردانده و نشر مركز با كسب حق انحصاری انتشار فارسی آن از انتشارات دیوژن، چاپ اول كتاب را در ،۱۳۸۴ با تیراژ ۳۰۰۰ نسخه، ۸۷ صفحه و به قیمت ۱۳۵۰ تومان منتشر كرده است.
۳- در تاریخ ادبیات مملكت ما، با وجود این كه بندبند جسم و جان بیشتر مردم آن از شعر ساخته شده است، زیاد نبودند شعرایی كه در زمان حیات خود، اقبال عمومی یافته باشند و مشیری یكی از این شعرای خوش اقبال تاریخ شعر ماست.
حسن كیائیان به جای مقدمه می نویسد «حركت شعر نیمایی، با آن پیچیدگی های زبانی و مفهومی اش، به سمت فراگیر شدن نیازمند چفت و بست های مناسبی برای فراگیر شدن بود كه از عهده شعر نیما به تنهایی برنمی آمد. به باور صاحب این قلم، به این دلیل كه از سرودن« افسانه »-در اوایل قرن- تا ایجاد موج تازه استقبال از شعر نیما حدود سه دهه زمان لازم بود، سه دهه ای كه نیمای بزرگ همچنان محكوم به حساب پس دادن به طرفداران بی چون و چرای شعر كهن بود و در نهایت متهم به جاسوسی و خراب كردن شعر هم شد!!» در این میان و با توجه به دگرگونی های تاریخی _ اجتماعی كه در كشورمان به وقوع پیوست و فرصت هایی كه ایجاد شد، گروهی شاعران جوان به نیما روی آوردند و نقش واسطه بین اشعار او و مردم را بازی كردند. شاملو، مشیری، ابتهاج، كسرایی، نادرپور، رحمانی و... كسانی بودند كه بر عالم رویاهای نیما جامه واقعیت پوشاندند و مردم از طریق آنان توانستند با شعر نیمایی آشنا شوند و از آن بهره بگیرند. به جز شاملو كه شعر او مسیر دیگری پیمود، ویژگی های تمامی این گروه از شاعران معاصر، به جز زیبایی و روانی، در دسترس بودن مفاهیم نهفته در شعرهای این بزرگان است.
روانی و زیبایی شعر فریدون مشیری برخاسته از خلق و خوی زیبا و انسانی اوست. پس از مرگ او، فرزندانش مجموعه ای از شعرهای چاپ نشده او را جمع آوری و منتشر كرده اند.
«نوائی هم آهنگ باران» دفتر پربرگی است از شاعر عاشقانه ها كه نشر چشمه چاپ اول آن را در سال ۱۳۸۴ با تیراژ ۱۰۰۰۰ نسخه، ۱۶۴ صفحه و به قیمت ۱۵۰۰ تومان منتشر كرده است.
۴- هویت به لحاظ آن كه در «روح» هر انسانی دارای ریشه های ژرفی است، به صورتی عنصر اصلی جامعه سیاسی را تشكیل می دهد كه نمی توان آن را جداگانه بررسی كرد یا به وسیله بیانیه ها، كنفرانس ها و یا راهبردهای ناظر به مناسبات عمومی تقویت كرد.
سال ها پیش ژاك دلو، رئیس وقت كمیسیون اروپا چنین گفت: «اكنون بایسته است كه ما به اروپا روح بخشیم.» این گوشزد حتی برای كسانی كه با ته رنگ روح گرایانه ای كه در استعاره روح هست موافقت چندانی ندارند، به عنوان سخنی مرجع درآمد؛ زیرا ضرورت فرآیند ادغام اروپا را ورای بازار و وحدت پولی كاملاً آشكار می ساخت. اتحادیه می بایست دارای سرشت سیاسی و فرهنگی باشد و تبدیل به موجودیتی شود كه شهروندان آن بتوانند افكار، منافع، اعتقادات و اصولشان را بازشناساند. هویت اروپایی، رابطه اش با هویت های ملی موجود هرچه كه باشد، پیرامون نهادهای اتحادیه است كه در «روح» شهروندان ریشه می گیرند.
باری، چنین كه برمی آید این كتاب ویژه اتحادیه اروپا نوشته شده و از ده مقاله تشكیل شده است. مقالاتی كه هر یك با كنكاش در زوایای مختلف «روح اروپایی» ، توانایی ها، ناكامی ها و اهداف آن را برای رسیدن به «روح اروپا» بررسی می كند. خواندن این كتاب برای ما كه در حال گذار از سنت به مدرنیته و نیازمند همگرایی بیشتریم، ضروری است.«روح اروپا» را فوریو چروتی و ردولف اونو ویراسته كرده اند و گیتی خورسند آن را به فارسی برگردانده است. استاد مصطفی ملكیان نیز كاستی های مترجم را پیراسته و انتشارات «نگاه معاصر» چاپ نخست آن را در سال ۱۳۸۴ با تیراژ ۲۰۰۰ نسخه، ۳۴۰ صفحه و به قیمت ۴۵۰۰ تومان منتشر كرده است.
مسعود خیرخواه

منبع : روزنامه همشهری