ابعاد فنی دستاورد جدید هسته ای

از این پس مردم ایران می توانند به خود به عنوان مردمانی باهوش و مقاوم و به كشورشان به عنوان یكی از معدود كشورهای جهان كه به رفیع ترین قله فناوری غنی سازی اورانیوم -به عنوان حساس ترین بخش تكنولوژی هسته ای- دست یافته، ببالند. دانشمندان ایرانی در فاصله ای كمتر از دو ماه توانستند آخرین حلقه فنی غنی سازی اورانیوم را كه به سبب تعلیق، بیش از دو و نیم سال به تاخیر افتاده بود، تكمیل كنند. اكنون فناوری هسته ای ایران در زمینه غنی سازی اورانیوم به نهایی ترین نقطه خود رسیده و برای طی مسیر آینده هیچ دشواری فنی وجود ندارد.
فناوری غنی سازی اورانیوم با استفاده از ماشین های سانتریفیوژ (برای غنی سازی روش های دیگری هم وجود دارد) در واقع به معنای تزریق گاز هگزا فلوراید اورانیوم (UF۶) به ماشین های سانتریفیوژ و تفكیك ایزوتوپ های اورانیوم ۲۳۵ از ۲۳۸ است. هرچه تعداد ایزوتوپ های ۲۳۵ بیشتر باشد، اورانیوم غنی شده تر است. اورانیوم به طور طبیعی ۷/۰ درصد غنی شده است و برای تهیه سوخت نیروگاه های قدرت آب سبك (مانند بوشهر) درجه غنای آن باید به حدود ۵/۳ تا ۵ درصد افزایش یابد. اگر كشوری مایل به ساخت سلاح هسته ای باشد باید اورانیوم را بالای ۹۰ درصد غنی نماید (و این البته فقط یكی از روش های ساخت سلاح هسته ای است).
جمهوری اسلامی ایران از حدود سال ۱۳۷۶ تصمیم گرفت برای تهیه سوخت نیروگاه های اتمی خود در آینده یك تاسیسات مستقل غنی سازی اورانیوم در داخل كشور احداث نماید. برنامه تدوین و تصویب شده ایران این است كه ظرف ۲۰سال ۷هزارمگاوات برق هسته ای تولید نماید و برای این كار باید لااقل ۷نیروگاه در ابعاد نیروگاه اتمی ۱۰۰۰مگاواتی بوشهر وارد مدار شود. اما از آنجا كه هیچ تضمینی برای دریافت سوخت مطمئن از بازارهای جهانی برای این نیروگاه ها وجود ندارد، متخصصان داخلی در شرایطی كه غرب با تمام توان خود از راه اعمال تحریم های اعلام شده و اعلام نشده از ورود فناوری های نو و حساس به ایران جلوگیری می كرد، تصمیم گرفتند بخشی از سوخت مورد نیاز كشور را در داخل تولید نمایند. كارخانه آزمایشی تولید سوخت هسته ای در نطنز (PFEP: Pilot fule enrichment plant)دقیقا به همین منظور طراحی و عملیات ساخت آن آغاز شد.
نطنز در ۶۰كیلومتری شمال اصفهان اصلی ترین و حساس ترین حلقه فناوری هسته ای ایران است كه در طول تمام ۳سال گذشته بحث های دیپلماتیك ایران با طرف های خارجی به طور عمده بر آن متمركز بوده است. نطنز در صورتی كه با تمام ظرفیت به بهره برداری برسد یعنی تبدیل به كارخانه غنی سازی اورانیوم (صنعتی) بشود باید بیش از ۵۰هزار ماشین سانتریفیوژ را در خود جای دهد اما آنچه فعلا در نطنز وجود دارد ۱۶۴ ماشین سانتریفیوژ نوع P۱ است. به لحاظ فنی نكته حائز اهمیت این است كه ماشین های سانتریفیوژ موجود در نطنز باید به هم متصل شوند و در قالب یك زنجیره (كه اصطلاحا یك آبشار نامیده می شود) به طور هماهنگ و همزمان كار كنند. در اكتبر سال ۲۰۰۳ وقتی ایران فعالیت های مربوط به تحقیق و توسعه در نطنز را به حال تعلیق درآورد اگرچه بیش از یكصد ماشین سانتریفیوژ در نطنز وجود داشت اما فقط ۱۰عدد از آنها به هم متصل و آزمایش شده بود. ایران هنگامی فعالیت خود در نطنز را به حال تعلیق درآورد كه هنوز یك گام فنی بسیار مهم یعنی اتصال بقیه سانتریفیوژها به هم و تزریق گاز به مجموعه آنها هنوز كامل نشده بود. درواقع غربی ها امیدوار بودند بتوانند با طولانی تر كردن زمان تعلیق و تبدیل آن به توقف، پیمودن این گام اساسی (و البته آخر) را عملا موكول به آینده‌ای بكنند كه هرگز نخواهد آمد.
با روی كار آمدن دولت اصولگرا در سوم تیر ۱۳۸۴ و تغییر استراتژی هسته ای ایران از اعتمادسازی (كه تعلیق جزو اساسی آن محسوب می شد) به اعمال اقتدار، روند خروج تاسیسات ایران از تعلیق آغاز شد.
ابتدا در تابستان ۸۴ (اوت ۲۰۰۵) كارخانه UCF در اصفهان كه خوراك نطنز را تهیه می كند پس از ۸ ماه تعلیق، دوباره آغاز به كار كرد و سپس از زمستان ۸۴ (فوریه ۲۰۰۶) ایران اعلام كرد فعالیت تحقیق و توسعه هسته ای (RD) در نطنز را نیز آغاز می كند. پس از اعلام این خبر آنچه از فحوای اظهارنظر غربی ها پیدا بود این بود كه باور ندارند ایران بتواند این گام آخر را با موفقیت بردارد. اما اكنون رئیس جمهور ایران خبر می دهد كه همه چیز به انتها رسیده و كار تمام شده است. ایران در تاریخ ۰۲ فروردین ۴۸۳۱ با موفقیت یك مجموعه كامل از ماشین های سانتریفیوژ را نصب و با تزریق گاز UF۶ آزمایش كرده است. نتیجه این آزمایش هم این بوده كه اورانیوم با غنای لازم تولید شده است. مدیر كل و بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز هم اكنون در ایران حضور دارند تا این پیشرفت بزرگ فنی را رسما تایید كنند. تهران اكنون برای آنكه به عنوان یك كشور كاملا مسلط بر فناوری غنی‌سازی شناخته شود هیچ چیز كم ندارد. برای تبدیل كارخانه فعلی نطنز به یك كارخانه صنعتی دشواری های فنی اكنون به تمامی برطرف شده و صرفا باید آنچه در نطنز وجود دارد بازتولید (Reproduction) شود.
تحلیلگران سیاسی عقیده دارند اعلام این خبر مهم از جانب رئیس جمهور ایران تمامی معادلات امنیتی و سیاسی منطقه را دگرگون خواهد كرد و بلكه در فراسوی منطقه خاورمیانه نیز تاثیراتی عمیق به جا خواهد گذاشت. امروز نقطه عطف تاریخ ایران به عنوان بزرگ ترین قدرت منطقه خاورمیانه است. آیندگان این لحظه را غراموش نخواهند كرد.

منبع : مجله گسترش صنعت