ویژگیهای گلوبالیسم یا جهانی سازی

بحث گلوبالیسم یا ”جهانی سازی” یكی از مباحث مهم اقتصادی – سیاسی امروزاست. این موضوع كه در شرایط كنونی از دیدگاههای گوناگون مطرح می‌شود و برخی نیز اعتقاد دارند كه این بحث به نوعی ”نئوكلینانیسم، (شیوه های نو استعماری) نیز مربوط می شود ولی بهرحال شناخت هرچه بیشتر این مقوله كمك می كند كه روشها و دیدگاههای جهانی شدن در كشور ما نیز مدنظر قرار بگیرد.در مقاله زیر كه به وسیله كتایون كشاورز مدیر بازار برق شركت برق منطقه ای باختر تدوین شده ویژگیهای گلوبالیسم (جهانی شدن) مطرح شده است.
جهانی شدن واژه رایج دهه ۱۹۹۰ میلادی است. جهانی شدن فرایندی از تحول است كه مرزهای سیاسی و اقتصادی را كم رنگ می كند، ارتباطات را گسترش می دهد و تعامل فرهنگ ها را افزایش می دهد.
جهانی شدن یك پدیده چند بعدی است كه آثار آن قابل تسری به فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، نظامی و فن‌آوری است و همچنین فعالیت های اجتماعی هم چون محیط زیست را نیز متاثر می‌كند.
جایگاه یابی در جهان امروز به شناخت روندهای تحول جهانی نیاز دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه از یك سو ادغام تدریجی اقتصادی‌های ملی در اقتصاد بین المللی از تحولات عمده زمان حاضر به شمار می رود كه از نیمه دهه ۱۹۸۰ میلادی با افزایش حجم تجارت جهانی، نقل و انتقالات سرمایه‌گذاری مستقیم بین المللی و بازار جهانی توریسم پدیده جهانی شدن اقتصاد را شكل داده است. از سوی دیگر لغو محدودیت‌های بازرگانی (تعرفه‌های گمركی و سهمیه‌بندی‌ها) از طریق عضویت در سازمان جهانی تجارت، بلوك بندی های تجاری (همانند منطقه آزاد تجاری آمریكای شمالی و اتحادیه اروپا) و یك قطبی شدن نظام اقتصادی جهانی (گسترش اقتصاد مبتنی بر بازار) جریان جهانی شدن را تسریع كرده است.
گسترش ارتباطات و افزایش امكانات برقراری روابط اقتصادی، تجاری، سیاسی و اجتماعی میان جوامع مختلف نه تنها موجب گسترش تقاضای جهانی كالاها و خدمات می شود بلكه لزوم مشاركت تمام كشورها را در پاسخگویی به تقاضای جهانی را فراهم می كند. براساس دیدگاه های نظری، كشورهایی كه از توان تولیدی و رقابتی مطلوبی در صحنه جهانی برخوردار باشند، استحقاق بهره مندی بیشتر از منافع تجارت جهانی را دارند.
كشورهای عضو WTO بیش از ۸۰ درصد حجم تجارت جهان را به خود اختصاص داده اند و در واقع كشورهای غیرعضو را در اقلیتی قرار داده‌اند كه نقشی را در صحنه اقتصاد بین الملل نمی‌تواند ایفا كند. ضمن اینكه كشورهای غیرعضو به لحاظ ماهیت و وابستگی شدیدی كه به واردات مواد اولیه، واسطه ای، سرمایه ای و مصرفی به جهان خارج و به ویژه كشورهای عضو WTO دارند، پیوسته از شدت آسیب پذیری اقتصادی كشورهای غیرعضو از ناحیه سیاست های تجاری در اقتصاد بین الملل برخوردار خواهند شد. به عبارت دیگر این كشورهای عضو نیستند كه نیاز عضویت كشورهای دیگر در WTO را احساس می كنند،‌ بلكه به عكس نیاز آتی كشورهای غیرعضو است كه به حضور فعال در صحنه اقتصاد بین‌المللی نیاز دارند، تا با انجام اقدامات و سیاست هایی زمینه و شرایط لازم برای عضویت در WTO را فراهم كنند، به گونه ای كه پس از عضویت بتوانند سهم و جایگاهی را در تجارت جهانی از آن خود كنند.
به طور كلی الحاق به WTO به معنای بهره مند شدن از مزایای تجارت جهانی نیست، بلكه فراهم كردن زمینه‌های مساعد برای گسترش رقابت، كاهش هزینه های تولید و تولید كالاها و خدماتی قابل رقابت با كالاها و خدمات مشابه خارجی از جمله اقدامات ضروری و اساسی برای بهره بردن از تجارت جهانی است.
لذا انجام مطالعات عمیق و مستمر در تمام بخش ها و زیربخش های اقتصادی در جهت اعمال اصلاحات قانونی و آئین‌نامه‌ای سیاست تجاری و اقتصادی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف (مزیت و عدم مزیت نسبی) و تقویت توان رقابتی بسیار ضروری است.
▪جهانی شدن اقتصاد دارای ویژگی‌های است كه برخی از آن ها شامل موارد زیر است:
۱- افزایش رقابت در اقتصاد جهانی: جهانی شدن موجب افزایش‌رقابت دراقتصاد جهانی خواهدشد.
افزایش رقابت موجب افزایش كارایی اقتصاد بین‌الملل می‌شود، زیرا رقابت مهم‌ترین عامل در افزایش كارایی یك سیستم است.
۲- گسترش حجم تجارت جهانی: میزان تجارت جهانی در سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶ از ۶۸۹۷ میلیارد دلار به ۸/۱۰۶۶۶ میلیارد دلار رسیده كه بیانگر رشد ۵۴ درصدی در این دوره است.
۳- افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی: جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از
۲۵۶ میلیارد دلار در ۱۹۹۴ به ۸۶۵ میلیارد دلار در ۱۹۹۹ میلادی رسیده است.
۴- وابستگی متقابل اقتصاد كشورها: با جهانی شدن اقتصاد موجب افزایش وابستگی اقتصاد كشورهای جهان به یكدیگر خواهد شد، به طوری كه بروز بحران در یك كشور به سرعت به كشورهای دیگر سرایت خواهد كرد. به عنوان مثال، می توان به بحران جنوب شرقی آسیا اشاره كرد.
۵- گسترش تقسیم كار بین‌المللی: با جهانی شدن اقتصاد، بسیاری از موانع موجود در زمینه نقل و انتقال سرمایه از میان برداشته شده و موجب تقسیم كار بین المللی خواهد شد. هم اكنون می توان قطعات گوناگون را دركشورهای مختلف و هرجا كه مزیت رقابتی برای تولید آن قطعات وجود داشته باشد، تولید كرد.
۶- به چالش كشیده شدن دولت‌ها: با جهانی شدن اقتصاد از كنترل دولت ها بر اقتصاد ملی كاسته خواهد شد. زیرا به تدریج قوانین و مقررات ملی جای خود را به قوانین و مقررات بین‌المللی می دهند و سازمان‌های بین‌المللی بسیاری از وظایف سازمان‌های ملی را برعهده خواهند گرفت. به این ترتیب، دولت‌ها با چالش‌های جدی روبه رو خواهند شد.
۷- گسترش صنعت جهانگردی: گسترش ارتباطات موجب شده تا شناخت مردم كشورها از یكدیگر افزایش یافته و انگیزه برای جهانگردی بیشتر شود. به همین دلیل، صنعت جهانگردی در دهه گذشته به یكی از زیربخش‌های مهم بازرگانی خارجی تبدیل شده است. درآمدهای جهانگردی دنیا در ۱۹۹۶ به ۴۲۳ میلیارد دلار افزایش یافته است.
۸- پیشرفت های فن آوری: پیشرفت فن آوری رایانه ای و مخابرات
نوری این امكان را فراهم آورده تا اطلاعات به هنگام و همزمان در اختیار همه علاقه مندان در سراسر جهان قرار گیرد. فن آوری نوین، سرعت انتقال پردازش داده های روی زمین را به سرعت نور رسانده است. فن آوری نوین حركت سرمایه بین كشورها را به مراتب سریع تر كرده است. امروزه سیستم های شبكه های پیام رسانی الكترونیكی، موجب شده تا بانك ها و موسسات اعتباری كارهای خود را با سرعت نور انجام دهند.
جهانی شدن برای ایران فرصت ها و چالش هایی را به وجود می آورد. ایران می تواند با اتخاذ سیاست های درست چالش ها را به حداقل برساند و از فرصت‌هایی كه به وجود می آید به نحو بهتری استفاده كند. با توجه به اینكه بیش از ۹۰ درصد از تجارت خارجی ایران با كشورهای عضو WTO صورت گرفته و كشورهای عضو این سازمان بیش از ۸۰ درصد حجم تجارت جهان را به خود اختصاص داده اند، به جهت خارج شدن ایران از انزوای اقتصادی، ضرورت حضور فعال در این سازمان – ولو در بلندمدت- امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

منبع : ماهنامه صنعت برق