پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

انواع تجارت الکترونیکی


انواع تجارت الکترونیکی
دكتر سهیل سرمد سعیدی، مهندس محمدرضا نوده فراهانی - ارتباط بین تجارت و تكنولوژی دیر زمانی است كه وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یك پیشرفت تكنیكی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت كشتی بود. در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، فینیقیان تكنیك ساخت كشتی را بكار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین های دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمین های دیگرآغاز شد. اكنون، شبكه جهانی اینترنت مانند همان كشتی است كه نه تنها فواصل جغرافیایی، بلكه اختلافات زمانی را نیز كمرنگ نموده و صحنه را برای نمایشی دیگر آماده كرده است.برای گسترش و پذیرش تجارت الكترونیك لازم است كه پیش نیازهای این تكنولوژی از جمله زیرساختار مخابراتی،مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی مهیا شود.
مهم ترین هدف در تجارت - حال چه از روش های بسیار پیشرفته الكترونیكی استفاده كند و چه از روش های سنتی و قدیمی -همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتا در این میان، نقش بانك ها و موسسات اقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی كه در سال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیت های تجاری خود را علاوه بر جنبه های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانك ها در كشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند كه تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بكار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانكداری الكترونیك امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد كه اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیت های بانكداری و اقتصادی بشمار می رود. بانكداری و تجارت الكترونیك هم اكنون در جهان به عنوان یك بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده است و تطبیق آن با سیاست های تجاری و اقتصادی كشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد.
در بررسی تاریخچه تجارت الكترونیك درمی یابیم كه بورس های اوراق بهادار نیز موسسات دیگری بودند كه به سرعت فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ كردند و موفق شدند كه در عرض مدت كوتاهی، با توجه به برتری های اینترنت در مقایسه با روش های قدیمی، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیت های بی نظیری دست یابند. تجارت الكترونیك، علی رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سال های اخیر رشد فزاینده و غیرقابل پیش بینی داشته است. این رشد تصاعدی حاصل استفاده از یك ابزار، یعنی اینترنت می باشد. البته تجارت الكترونیك فقط در شاخصه ها یا كشورهای خاصی جا افتاده و استفاده می شود. برای مثال، در سال ۱۹۹۷ صنعت جهانگردی و توریسم مسوول ۲۰ تا ۳۰ درصد از فروش های مجازی بوده و تا پایان سال ۲۰۰۲ انتظار می رود كه این رقم به بیش از ۳۰ میلیون دلار برسد.
● تعریفی از تجارت الكترونیكی
تجارت الكترونیك انجام كلیه فعالیت های تجاری با استفاده از شبكه های ارتباطی كامپیوتری، به ویژه اینترنت است. تجارت الكترونیك، به نوعی، تجارت بدون كاغذ است. به وسیله تجارت الكترونیك تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازم برای حمل و نقل كالاها، با زحمت كمتر و مبادلات بانكی با شتاب بیشتر انجام خواهد شد. شركت ها برای ارتباط با یكدیگر،محدودیت های فعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یكدیگر ساده تر و سریع تر صورت می پذیرد. ارتباط فروشندگان با مشتریان نیزمی تواند به صورت یك به یك با هر مشتری باشد. به عبارت دیگر، تجارت الكترونیك نامی عمومی برای گستره ای از نرم افزارها وسیستم ها است كه خدماتی مانند جستجوی اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسی وضعیت اعتبار، اعطای اعتبار، پرداخت به صورت ONLINE ، گزارش گیری و مدیریت حساب ها را در اینترنت به عهده می گیرند. این سیستم ها زیربنای اساسی فعالیت های مبتنی براینترنت را فراهم می آورند. در تجارت الكترونیكی از نوع( B۲C فروشنده با مصرف كننده) بیشترین سهم از آن خرده فروشی است.
هدف از بكارگیری تجارت الكترونیك، ارایه روشی جدید در انجام امور بازرگانی می باشد. به واسطه این روش، تاجران قادرند كه محصولات و خدمات خود را به شكل تمام وقت و به تمام خریداران در سرتاسر جهان - مستقل از مرزهای جغرافیایی و ملیت ها -عرضه كنند. بسیاری از مردم، تجارت الكترونیك را منحصر به خرید و فروش از طریق شبكه اینترنت می دانند، در حالیكه این امر فقط بخش كوچكی از تجارت الكترونیك را تشكیل می دهد و این مفهوم اكنون گستره وسیعی از جنبه های مختلف تجاری و اقتصادی را دربرگرفته است. به سادگی می توان هرگونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الكترونیك گنجاند. تجارت الكترونیك روش دیگری برای تبادلات الكترونیكی اطلاعات و انجام مبادلات تجاری است كه یك پل الكترونیكی رابین مراكز تجاری ایجاد كرده است. تجارت الكترونیك با حجم كمتری از اطلاعات كه لزوما در قالب یكسانی نبوده و بین مردم عادی رد و بدل می شود، سر و كار دارد. تجارت الكترونیك در ابتدای پیدایش خود، چیزی بیش از یك اطلاع رسانی ساده تجاری نبود و هركس می توانست محصولات خود را با استفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ نماید. آمار منتشره از ۵۰۰ شركت نشان می دهدكه حدود ۳۴ درصد از آنها در سال ۱۹۹۵ و حدود ۸۰ درصد در سال ۱۹۹۶ از روش فوق برای تبلیغ محصولات خود استفاده كرده اند.تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفت.
در ادامه، روش های مختلف تجارت الكترونیك شرح داده خواهند شد.
● تجارت B۲B )BUSINESS TO BUSINESS ) فروشنده با فروشنده
B۲B اولین روش خرید و فروش معاملات الكترونیكی است وهنوز هم طبق آخرین آمار، بیشترین عایدی را كسب می كند. در B۲B تجار نه تنها مجبورند مشتریان خود را بشناسند، بلكه بایدواسطه ها را نیز شناسایی كنند. در این مدل، همه شركا و خدمات مرتبط با تجارت بین المللی از قبیل: تامین كنندگان، خریداران،فرستندگان دریایی كالا، لجستیك ( پشتیبانی)، خدمات ( سرویس ها) بازرسی، اخبار بازاریابی و كاربری های نرم افزاركه موجب سهولت در امور تولید و خرید و فروش می شوند، در یك محل گردهم می آیند. B۲B در جایی استفاده می شود كه بخواهیم خرید و فروش عمده را به كمك تجارت الكترونیكی انجام دهیم و خارج از حیطه خرده فروشان عمل نماییم، چرا كه خرده فروشی در اینترنت با خطرات بسیار همراه است، زیرا مشتریان تمایل ندارند تا همه چیز را ازروی اینترنت خریداری كنند و فقط روی برخی از اجناس دست می گذارند و سایر موارد برایشان اهمیت چندانی ندارد. شركت CISCO یكی از اولین شركت های بزرگی بود كه در جولای ۱۹۹۶ سایت تجارت الكترونیكی خود را راه اندازی كرد و بعد از آن تلاش جدی بقیه شركت ها برای چنین امری آغاز شد. یك ماه بعد شركت های كامپیوتری عظیمی مانند MICROSOFT و IBM نرم افزارهای تجاری خود را كه امكان انجام فروش از طریق اینترنت را فراهم می كرد، به بازار عرضه كردند.
FORRESTER RESEARCH كه به تجزیه و تحلیل فعل و انفعالات در بخش فن آوری مشغول است، در سال ۱۹۹۹ تخمین زد كه حجم مبادلات B۲B تا سال ۲۰۰۴ در ایالات متحده به یك تریلیون دلار و در سال بعد از آن به ۷/۲ تریلیون دلار برسد. دولت استرالیا با همكاری شركت معتبر ITOL قصد دارد كه در یك برنامه پنج ساله، مبلغ ۶/۶ میلیون دلار برای زیرساخت های تجارت الكترونیك هزینه كند. این مبلغ صرف برنامه (BUSINESS TO BUSINESS-(B۲B خواهد شد.
به صورت طبیعی، در B۲B فروش مستقیم منبع اصلی درآمد به حساب می آید، مانند وقتی كه یك فروشنده محصول خود را به یك فروشنده دیگر مستقیما می فروشد. با وجود این، وب می تواند روی فروش مستقیم تاثیر بگذارد و این قاعده را بر هم بزند. در این نظام جدید اقتصاد جهانی كه به سمت تداوم ارتباطات الكترونیكی در حال پیش روی است، مشكلاتی نیز وجود دارد، ازجمله اینكه رودر رو نبودن مشتری و فروشنده باعث می شود كه معامله به صورت مجازی صورت گیرد. این مشتریان برای دریافت اطلاعات بیشتر باید با تلفن به مركز اصلی وصل شوند، اما هیچ تضمینی برای اینكه كسی در آن سوی خط باشد، وجود ندارد.
● تجارت B۲C)BUSINESS TO CONSUMER ) فروشنده و مصرف كننده
بیشترین سهم در انجام تجارت الكترونیكی از نوع B۲C راخرده فروشی تشكیل می دهد. این نوع تجارت، با گسترش وب به سرعت افزایش پیدا كرد و اكنون به راحتی می توان انواع و اقسام كالاها - از شیرینی گرفته تا اتومبیل و نرم افزارهای كامپیوتری - را از طریق اینترنت خریداری كرد. B۲C از حدود پنج سال پیش باراه اندازی سایت هایی چون AMAZON و CDNOW آغاز شد. JEFF BEZOR موسس شركت AMAZON هم سایت خود را فقطبرای فروش كتاب از طریق اینترنت راه اندازی كرد و این ایده ساده مقدمه ای بود برای تحول جهانی. بانكداری و تجارت الكترونیك به عنوان بحث های بسیار تخصصی و پیچیده مطرح می باشند و تطبیق آنها با سیاست های تجاری و اقتصادی كشورهای مختلف، نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. در تجارت الكترونیكی B۲C در یك طرف معامله، تولیدكننده ( فروشنده) محصول و در طرف دیگر، خریدار ( مصرف كننده نهایی)قرار دارد. موفقیت در این مدل، وابسته به تجربیاتی است كه به مشتری ارایه می شود. باید به مشتری سرویس هایی ارایه شود كه درمدل سنتی به آنها خو گرفته است و باید شرایط مشابه را به وجود آورد. شركت هایی مانند AMAZON و REI روی شهرت خود محیط نیرومند ONLINE را تدارك دیده اند كه بتوانند رضایت بی چون و چرای مشتری را جلب نمایند. شكل دیگر تجربیات ONLINE مشتری این است كه رابطه تصویری با مشتری به درستی انتخاب شود. متن و گرافیكی كه مشتری باید با آن به جای فروشنده تبادل نظر كند نیز باید خوب طراحی شده باشد.
پس از هك شدن بسیاری از وب سایت های خرده فروشان اینترنتی مانند CREDITCARDS و EGGHEAD و... بسیاری ازمشتریان نسبت به دزدیده شدن اطلاعات شخصی شان توسط هكرها بسیار حساس شده اند و این امر باعث كاهش معاملات الكترونیكی در مقاطع و فواصل زمانی زیادی شده، اما معاملات را به نقطه صفر نرسانده است و مردم هنوز هم از فروشگاه های ONLINE استفاده می كنند. هم اكنون این روش در كشور ما موجود است و مورد استفاده قرار می گیرد و در این روش خریدار به طور مستقیم با توزیع كننده ازطریق اینترنت وارد معامله می شود. هم اكنون سازمان هایی مانند شهروند چنین خدماتی را ارایه می كنند، اما این خدمات هنوز به صورت عامه در میان ما جا نیفتاده است، حتی میان كاربران حرفه ای اینترنت در ایران نیز استفاده از این خدمات كمتر مرسوم است.● تجارت C۲C)CONSUMER TO CONSUMER ) مصرف كننده با مصرف كننده
در این مدل تجارت الكترونیكی، مزایده ها ومناقصه های كالا از طریق اینترنت انجام می گیرد. مدل C۲C شبیه به نیازمندی های طبقه بندی شده یك روزنامه و یا شبیه به یك دكه در بازار دست دوم یا سمساری است. ایده اصلی این مدل این است كه مصرف كنندگان با یكدیگر بدون واسطه به خرید و فروش بپردازند. EBAY ، غول حراجی ONLINE بزرگ ترین نمونه اولیه مدل C۲C می باشد. EBAY خود چیزی نمی فروشد و به عنوان واسطی بین خریداران و فروشندگان به ارایه محصولاتی در حراجی ONLINE عمل می كند. به عنوان مثال، EBAY اجازه می دهد كه فروشنده قیمت اولیه خود را در حراجی قرار دهد و سپس شركت كنندگان در حراج قبل از اتمام مدت باید روی كالای به حراج گذاشته شده اظهار نظر كنند. سایت های اینترنتی دیگر مانند AUTOBYTEL و CARSMART نمونه هایی از مدل C۲C می باشند. به دلیل ناچیز بودن هزینه تبلیغات در اینترنت، استفاده از مدل C۲C برای فروش كالاها مورد توجه قرار گرفته است. دزدیده شدن اطلاعات شخصی توسط هكرها حساسیت های زیادی را ایجاد كرد، اما معاملات الكترونیكی به نقطه صفرنرسید و مردم هنوز هم از فروشگاه های ONLINE استفاده می كنند.
● تجارت C۲B )CONSUMER TO BUSINESS ) مصرف كننده با فروشنده
در حالیكه بازار مصرف ONLINE روز به روز در حال گسترش است، بسیاری از خریداران دریافته اند كه شیوه انتخاب محصول بسیار گسترده است و ممكن است كه آنان را غوطه ور سازد،چون وقتی كه مصرف كنندگان، سایت هایی را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود می یابند، یافتن خود محصول در آن سایت و به دست آوردن قیمت محصول اغلب كاری دشوار است. بنابراین، برای راحت تر كردن امر خرید، نیاز به روش های جدید خرید و فروش اینترنتی ONLINE است كه در آن آژانس های ONLINE مانند واسطه هایی بین مصرف كننده ها و فروشنده ها تلاش می كنند تا خریداران را به بهترین وجهی در خریدشان كمك كنند.اساس كار آنها هم مبتنی بر مدل C۲B می باشد. برای اینكه مدل این آژانس های فروش به سود دهی منتهی شود، بایستی ازیك استراتژی فروش استفاده كنند مانند PRICELINE كه خود را با این استراتژی تطبیق داده است. تجارت P۲P )PEER TO PEER ) نقطه به نقطه: مدل تجارت الكترونیكی P۲P برای تسویه حساب كردن شركت كنندگان در حراج بافروشنده است كه مشهورترین آنها سرویسی است به نام PAYPAL . تجارت P۲P در چهارچوبی كار می كند كه افراد بتوانند مستقیما با هم پول رد و بدل كنند و در حالیكه سهم اصلی داد و ستد پولی را نقل وانتقالات رو در رو بعهده دارد، فن آوری تلفن های همراه تعداد افراد بیشتری را در دادوستد غیرحضوری سهیم می كند. قبل از PAYPAL بسیاری از تاجران ONLINE در قد و قواره های متفاوت، پرداخت مشتری ها را از طریق حساب كارت های اعتباری تجارت دریافت می كردند.
با استفاده از سخت افزار MONDEX كه زیرمجموعه MASTERCARD می باشد، كاربران قادرند تا نقل و انتقالات الكترونیكی پولی خود را انجام دهند و پول خود را از یك كارت اعتباری، به كارت اعتباری دیگر منتقل نمایند. نحوه استفاده از تلفن همراه بدین صورت است كه به جای فن آوری GSM كه استاندارد معمول ارتباطی تلفن همراه در بسیاری از كشورها، به ویژه در اروپاست،فن آوری دیگری تحت عنوان پروتكل بكارگیری نرم افزار كاربردی از طریق تجهیزات بی سیم WIRELESS APPLICATION PROTOCOL كه به اختصار WAP نامیده می شود، جایگزین می گردد. در این شیوه جدید، هر تلفن همراه از طریق مركز تلفن بایك كامپیوتر سرویسگر مرتبط می شود و می تواند نرم افزار مورد نیاز كاربر خود را بر روی كامپیوتر مذكور فعال نماید. بدین ترتیب،استفاده كننده می تواند اطلاعات خود را از طریق كامپیوتر سرویسگر كه خود از طریق اینترنت و یا شبكه های ارزش افزوده ( VAN ) به مراكز تجاری و خدماتی متصل است، ارسال و یا دریافت نماید.
● تجارت B۲A)BUSINESS TO ADMINISTRATION ) فروشنده با اداره
این نوع تجارت الكترونیكی، شامل تمامی مبادلات تجاری -مالی بین شركت ها و سازمان های دولتی است.تامین نیازهای دولت توسط شركت ها و پرداخت عوارض مالیات ها از جمله مواردی است كه می توان در این گروه گنجاند. تجارت B۲A در حال حاضر دوران كودكی خود را طی می كند، ولی در آینده ای نزدیك، زمانی كه دولت ها به ارتقای سطح ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهد كرد.
● تجارت C۲A)CONSUMER TO ADMINISTRATION ) مصرف كننده با اداره
مدل تجارت الكترونیكی C۲A هنوز پدیدار نشده است،ولی به دنبال رشد انواع B۲C و B۲A ، دولت ها احتمالا مبادلات الكترونیكی را به حیطه هایی همچون جمع آوری كمك های مردمی،پرداخت مالیات بر درآمد و هرگونه امور تجاری دیگری كه بین دولت و مردم انجام می شود، گسترش خواهند داد. با تجربه و آزمایش تمام مدل های تجاری ONLINE كه تاكنون بیان شد، مشخص است كه با وجودی كه تجارت الكترونیك پدیده ای تقریبا جدید و نوپا اما بسیار فعال است، اما دانشمندان صنعتی معتقدند كه یافتن منابع درآمد ONLINE مطمئن، با سعی وخطا آزمایش می شود. مدل های B۲C و B۲B بیشترین توجه را امروزه به خود جلب كرده اند، ولی مدل های دیگر هنوز درحال تعدیل استراتژی هایشان هستند و روش هایشان را گسترش می دهند. به هر حال، عاقلانه است كه ما راجع به پنج سال ابتدای كارتجارت الكترونیك مانند پنج سال ابتدای زندگی یك كودك بیندیشیم.
● تجارت الكترونیك در ایران
ایران مانند دیگر كشورها، دارای شركت های بسیاری است كه برای توسعه بازار خود به اینترنت وابسته اند.هدف بیشتر این شركت ها از پایگاه هایی كه در اینترنت ایجاد می كنند، همانا توسعه صادرات است.متاسفانه فروش در شبكه اینترنت مخارج زیادی دارد و برای بسیاری مقرون به صرفه نمی باشد.شركت های بزرگ دنیا باسرمایه های كلان و پرسنل كافی، پایگاه های تخصصی را برای مواردی چون صادرات و فروش تجاری ایجاد كرده اند. شركت های متعددی نیز در ایران دست به ایجاد چنین امكاناتی زده اند، اما از آنجایی كه هنوز هیچ متولی و مركزیتی برای این پدیده وجود ندارد،این سازمان ها به صورت جزیره ای و خود محور اقداماتی را انجام می دهند كه هنوز پروسه كامل تجارت را در بر نگرفته و به صورت مقطعی انجام می شود. هیچ آمار دقیقی هم از كاربران اینترنت و استفاده كنندگان از كامپیوتر شخصی در دست نیست و هنوز به صورت یك طرح ملی به آن نگاه نشده است. بنابراین، در مرحله كودكی و نوپایی است و نیاز به مراقبت و حمایت زیادی از طرف دولت دارد. دولت باید با ارایه یك طرح ملی، فرهنگ خرید جامعه امروزی ایران را تغییر دهد. باید توجه داشت كه سرمایه گذاری مالی و زمانی بر روی زمینه ای كه در آینده حرف اول را خواهد زد، مطمئنا باعث پویایی اقتصاد كشور خواهد شد. خوشبختانه، كشور ما ازپشتوانه خوبی از نظر نیروی جوان برخوردار است و در نتیجه، وظیفه ارگان های دولتی و غیردولتی، وارد كردن این تكنولوژی به كشور و تشكیل دادن گروه های كاری، برای كار سازمان یافته بر روی این تكنولوژی جدید است.
● نتیجه گیری
انقلاب تجارت الكترونیك در حال اثرگذاری بر روی روش هاست. تجارت الكترونیك به تمام فروشندگان این فرصت را می دهدكه در بازار جهانی و با عرضه كالاهای خود به بیش از ۳۲ میلیون خریدار با كمترین هزینه رقابت كنند. اینترنت به سرعت در حال رشد است و تاجران كوچك امروز این فرصت را در اختیار دارند كه همگام با آن رشد كرده و به غول های تجاری فردا مبدل شوند. هر تغییر و تحول در جامعه، نیازمند تحول و دگرگونی در ساختار و قوانین و آداب و سنن است تا بستری مناسب برای پذیرش این تغییر فراهم شود. تجارت الكترونیك نیز تحولی است در عرصه تجارت و اطلاعات كه به موجب آن، شیوه خرید و فروش وانتقال اطلاعات و كالاها توسط موسسات دگرگون شده است. برای گسترش و پذیرش تجارت الكترونیك لازم است كه پیش نیازهای رشد این تكنولوژی مهیا شود، ازجمله این پیش نیازها، می توان به زیرساختار مخابراتی، مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی و نیز مبادله الكترونیكی داده ها اشاره كرد.
منابع
۱ ) مجموعه مقالات همایش جهانی شهرهای الكترونیك و اینترنتی / اردیبهشت ۱۳۸۰.
۲) استاردی،تری جی / علل توسعه تجارت الكترونیك / ماهنامه تخصصی بازاریابی /شماره ۵ / ۱۳۷۹.
۳) دكتر علی پرنده / تجارت در اینترنت / دفتر نشر فرهنگ اسلامی / ۱۳۷۹.
WWW.ICC IRAN.COM( ۴
DOING BUSINESS ON THE( ۵
INTERNET, SIMON, COLLIN, ۷۹۹۱ . E-COMMERCE: BUSINESS ON THE INTERNET: RETAIL VERSON,( ۶
BRUCE MCLAREN, ۹۹۹۱ .
منبع : پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze


همچنین مشاهده کنید