زیربنای ساختار ارتباطات و اطلاعات

امروزه، ماهواره ها به بخش مهم و عمده در زیربنای ساختار ارتباطات و اطلاعات بدل شده اند، تكنولوژی ماهواره عاملی قوی برای تغییر و دگرگونی است. برای اینكه جریان عظیم اطلاعات در عصر حاضر به میلیونظها استفاده كننده درجهان منتقل شود به كانال های ارتباطی خاصی نیاز است كه دارای سرعت مخابره فوق العاده باشند و در اینجاست كه ماهواره ها به كمك می آیند و با این تكنولوژی جدید جریان عظیم اطلاعات به هر جایی از سرزمین كه زیر پوشش ماهواره باشد روانه می شود. ماهواره ها ظرفیت كاری، تجهیزات مخابراتی و ارتباطی را بالا برده و كارایی شبكه های تلویزیونی و مدارهای تلفنی را افزایش داده است. ماهواره های ارتباطی به طور مستقیم می توانند یك سوم سطح زمین را زیر پوشش قرار دهند، در حقیقت آنها فاصله محدود خط مستقیم را هزاران برابر افزایش داده اند.
ماهواره ها به لحاظ قرار گرفتن در فضا، به سه دسته تقسیم می شوند. ماهواره هایی كه در ارتفاع پایین نسبت به زمین قرار می گیرند كه این ارتفاع حداكثر یكهزار كیلومتر است. ماهواره هایی كه مداری متوسط دارند و در ارتفاعی بین یكهزار تا ۱۰ هزار كیلومتر قرار می گیرند و ماهواره هایی كه دارای مداری بزرگ هستند كه در ارتفاع ۳۶ هزار كیلومتری قرار می گیرند و روشن است كه هرچه ارتفاع كمتر باشد مدت زمان گردش ماهواره ها به دور زمین كمتر است. از سوی دیگر می توان نسبت به یك ناظر زمینی ،ماهواره ها را به دو دسته ثابت و متحرك تقسیم كرد. ماهواره های ثابت در ارتفاع ۳۶ هزار كیلومتری هستند و بقیه متحرك می باشند.
از نظركاربرد می توان از ماهواره ها استفاده جاسوسی و نظامی كرد كه اغلب این ماهواره ها در ارتفاعات كم (۴۸۰ تا ۹۷۰ كیلومتر) قرار می گیرند این ماهواره ها می توانند در عرض كمتر از دو ساعت دور زمین گردش كنند و عكس های دقیقی از مراكز نظامی بگیرند، ماهواره های علمی مانند ماهواره های هواشناسی و آنهایی كه بر فعالیت آتشفشان ها و مهاجرت حیوانات نظارت می كنند و ماهواره های سیستم موقعیت یابی جهانی (GPS) در مدارهای میانی به دور زمین می گردند و بالاخره ماهواره های تجاری و ارتباطی مثل ماهواره تلویزیونی و مخابراتی كه در مدار سنكرون یا همان ۳۶ هزار كیلومتر از سطح زمین قرار می گیرند. زمان چرخش ماهواره هایی كه در این ارتفاع قرار می گیرند با زمان چرخش زمین یكی است به همین دلیل برای دریافت اطلاعات از این ماهواره ها نیازی به جابه جایی مكرر گیرنده های زمینی (بشقاب ماهواره) نیست. همچنین ماهواره ها بر روی نقاط مختلفی در مدار قرار می گیرند. از آنجایی كه ماهواره ها برای جلوگیری از تداخل امواج رادیویی باید جدا از هم باشند بنابراین شماره مكان های مدار سنكرون كه امكان استفاده آن برای ارتباطات وجود دارد بسیار محدود است، مدیریت این نقاط مداری با اتحادیه بین المللی مخابرات یا ITU می باشد. نقاط مداری به دو دسته دائم و غیردائم تقسیم می شود، «نقاط غیردائم نقاطی است كه اگر از زمان ثبت سازمان جهانی مخابرات مبنی بر مالكیت توسط كشوری از نقطه مداری مزبور به مدت ۷ سال استفاده نشود ( این مدت قبلا ۹ سال بود) آن نقطه مداری در صورتی كه درخواست كننده دیگری داشته باشد واگذار می شود و در صورت استفاده از آن می توانند تا هر زمان مالكیت آن نقطه را داشته باشند. نقاط دائم نقاطی هستند كه بر روی مدار سنكرون (۳۶ هزار كیلومتری) قرار دارند.
كشورها درخواست كردند در این مدار ویژه باید نقاط مخصوص به هر كشور بسته به جمعیت و وضعیت جغرافیایی آن داده شود به عنوان مثال ایران دارای دو نقطه در این مدار برای امواج تلویزیونی و مخابراتی است. ماهواره ها در این مدار دارای محدودیت هایی هستند چرا كه یك محل را پوشش می دهند و از سوی دیگر فركانس ها در این مدار با فركانس های بین المللی سازگار نیست بنابراین اگر كشوری بخواهد كشورهای همسایه را تحت پوشش برنامه های تلویزیونی خود قرار دهد از این مدار نمی تواند استفاده كند. برخی از ماهواره های محلی و متعلق به كشوری خاص هستند و برخی بین المللی كه پوشش جهانی دارند به عنوان مثال سهم ایران از ماهواره اینتل است كه بین المللی است ۵/۱ درصد می باشد. در این میان ثبت و استفاده از یك نقطه مداری در فضا مراحل مشخصی دارد. مرحله اول اعلام نیاز از سوی یك كشور است سپس ITU مشخصات درخواستی كشور را بین كشورهای مختلف توزیع می كند تا كشورها اثرات فركانسی شبكه جدید را روی شبكه های موجود بررسی كنند، این مرحله، مرحله هماهنگی است تا شبكه جدید نویز و تداخلی روی شبكه های دیگر به وجود نیاورد و مرحله آخر ثبت آن نقطه توسط ITU است.
براساس گزارش یك گروه تحقیقاتی ۶۰۰ الی ۶۱۰ ماهواره در مدارهای زمین یا مدارهای عمق فضا وجود دارد. از زمان پرتاب اسپوتنیك در سال ۱۹۵۷ توسط روسیه حدودا ۵۰۷۰ ماهواره با موفقیت در مدار قرار گرفته است. بیشتر ماهواره ها ساخته شركت های آمریكایی می باشند و آمریكا همچنان بیشترین درصد پرتاب ماهواره را دارد.

نوشته شده توسط: آرش اقبالی