پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

ضرابخانه‌ در عهد ناصری‌


ضرابخانه‌ در عهد ناصری‌
ضرابخانه‌، محل‌ ضرب‌ سكه‌ و مخصوصا سكه‌های‌ قانونی‌ یك‌ كشور است‌. اولین‌ ضرابخانه‌ در حدود قرن‌ ۷ قبل‌ از میلاد در لیدی‌ مركز ایالت‌ سارد دایر شد و كمی‌ بعد ضرب‌ سكه‌های‌ سیمین‌ در یونان‌ رواج‌ یافت‌ و از آنجا به‌ ایتالیا و سایر ممالك‌ ساحلی‌ مدیترانه‌ منتقل‌ شد و به‌ ایران‌ و هند نیز رسید. بطور كلی‌، به‌ سبب‌ توسعه‌ فراوان‌ جنبه‌ پولی‌ اقتصادیات‌ در خاورمیانه‌، ضرابخانه‌ یا دارالضرب‌ در این‌ ناحیه‌ از سازمان‌های‌ ضروری‌ بود. نخستین‌ وظیفه‌ ضرابخانه‌ آن‌ بود كه‌ سكه‌های‌ مورد احتیاج‌ دولت‌ و مردم‌ را فراهم‌ سازد. همچنین‌، در مواردی‌ كه‌ اصلاحات‌ پولی‌ به‌ عمل‌ می‌آمد، ضرابخانه‌ محل‌ مبادله‌ سكه‌های‌ از رواج‌ افتاده‌ با سكه‌های‌ جدید بود. در ایران‌ تا زمان‌ ناصرالدین‌شاه‌ قاجار هر یك‌ از شهرهای‌ عمده‌ ایران‌، ضرابخانه‌ جداگانه‌یی‌ داشت‌ و در نتیجه‌، سكه‌های‌ گوناگون‌ با عیار و وزن‌ متفاوت‌ در كشور رواج‌ داشت‌.
در سال‌ ۱۳۲۸ قمری‌ كه‌ بر حسب‌ امر ناصرالدین‌شاه‌ وزارتخانه‌ها و خدمات‌ و ولایات‌ تقسیم‌ شد، جزو وظایف‌ محوله‌ به‌ دوستعلی‌ خان‌ معیرالممالك‌، یكی‌ هم‌ امور ضرابخانه‌های‌ مملكت‌ بود. پس‌ از مسافرت‌ سال‌ ۱۲۹۰ قمری‌ ناصرالدین‌شاه‌ به‌ اروپا، وی‌ به‌ فكر متمركزكردن‌ دستگاه‌ ضرب‌ سكه‌ افتاد و ماشین‌های‌ لازم‌ از اروپا خریداری‌ شد و در سال‌ ۱۲۹۴ قمری‌ چرخ‌ سكه‌ و ضرابخانه‌ دولتی‌ به‌ ریاست‌ میرزاعلی‌ خان‌ امین‌الملك‌ و به‌ مباشرت‌ متخصص اتریشی‌ دایر شد. بعدها اعلانی‌ از طرف‌ دولت‌ در باب‌ صحت‌ عیار مسكوكات‌ جدید و ترقی‌ ضرابخانه‌ دولتی‌ صادر شد، حاكی‌ از اینكه‌ پنج‌ دستگاه‌ چرخ‌ سكه‌ دایر است‌ كه‌ می‌تواند به‌ آسانی‌ ۱۰۰۰۰۰ سكه‌ طلا و نقره‌ را ضرب‌ كند و در ضمن‌، صریحا به‌ جمیع‌ ولایات‌ حكم‌ شد كه‌ همه‌ سكه‌های‌ قدیم‌ را به‌ ضرابخانه‌ دولتی‌ بفرستند و پول‌ جدیدالضرب‌ بگیرند. سپس‌ ریاست‌ ضرابخانه‌ به‌ حاج‌ محمد اصفهانی‌ واگذار شد و وی‌ با عنوان‌ امین‌ دارالضرب‌ مشغول‌ كار شد.
در آن‌ هنگام‌ اداره‌ ضرابخانه‌ جزو وزارت‌ مالیه‌ بود، ولی‌ عمل‌ ضرب‌ بطور امانی‌ و مقاطعه‌ انجام‌ می‌شد.
● اعلامنامه‌ اخبار
از آنجا كه‌ آغاز طبع‌ و نشر مطبوعات‌ در ایران‌ به‌ زمان‌ قاجارها برمی‌گردد لازم‌ است‌ اشاره‌یی‌ هرچند مختصر به‌ روزنامه‌های‌ موجود آن‌ زمان‌ شود. نخستین‌ روزنامه‌ را در ایران‌ میرزا صالح‌ شیرازی‌ بنیان‌ نهاد. وی‌ كه‌ از محصلین‌ اعزامی‌ دولت‌ در دوره‌ عباس‌میرزا بود، در انگلستان‌ به‌ ذوق‌ خود صنعت‌ چاپ‌ را آموخت‌. میرزا صالح‌ از جمله‌ كسانی‌ است‌ كه‌ در ایران‌ چاپ‌ سنگی‌ را تاسیس‌ كرد، وی‌ به‌ علاوه‌ در زمره‌ پیشروان‌ شناخت‌ اندیشه‌های‌ سیاسی‌ جدید مغرب‌زمین‌ نیز محسوب‌ می‌شود. وی‌ روزنامه‌اش‌ را در زمان‌ محمدشاه‌ در تهران‌ دایر كرد. این‌ روزنامه‌ كه‌ ماهی‌ یك‌ بار با چاپ‌ سنگی‌ منتشر می‌شد، بیش‌ از چند سالی‌ دوام‌ نیاورد. میرزا صالح‌ برای‌ تعیین‌ نام‌ آن‌ اعلامنامه‌یی‌ را پیش‌ از انتشار نخستین‌ شماره‌ روزنامه‌اش‌ منتشر كرد و اصطلاح‌ كاغذ اخبار را برای‌ عنوان‌ این‌ روزنامه‌ انتخاب‌ كرد. بعد از آن‌ در سال‌ سوم‌ سلطنت‌ ناصرالدین‌شاه‌، به‌ دستور میرزاتقی‌خان‌ امیركبیر روزنامه‌یی‌ به‌ نام‌ «وقایع‌ اتفاقیه‌» در تهران‌ دایر شد. پس‌ از وقایع‌ اتفاقیه‌ روزنامه‌های‌ دیگری‌ نیز انتشار یافت‌، از جمله‌: روزنامه‌ دولت‌ علیه‌ ایران‌، روزنامه‌ ملت‌ سنیه‌ ایران‌، روزنامه‌ وطن‌، صدای‌ ایران‌، روزنامه‌ علمی‌، اطلاع‌، دانش‌، شرف‌، شرافت‌، تربیت‌
و خلاصه‌&#۰۳۹; الحوادث‌. در زمینه‌ جراید منتشر شده‌ در شهرستان‌ نیز بایستی‌ به‌ این‌ روزنامه‌ها اشاره‌ كنیم‌: روزنامه‌ ملتی‌، تبریز، الحدید، احتیاج‌، ادب‌، كمال‌، گنجینه‌ فنون‌، فارس‌ و فرهنگ‌.
در این‌ میان‌ تعدادی‌ از روزنامه‌ها نیز به‌ دلیل‌ عدم‌ فضای‌ مناسب‌ فعالیت‌ در ایران‌ در خارج‌ منتشر می‌شدند. این‌ روزنامه‌ها در بیداری‌ افكار ایرانیان‌ سهم‌ اساسی‌ و عمده‌یی‌ داشتند كه‌ تعدادی‌ از آنها عبارت‌ بودند از: ارشاد (باكو)، اختر (استانبول)، قانون‌ (لندن) و حكمت‌ (مصر) و ثریا (قاهره‌).
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید