جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

قرمزکمرنگ


قرمزکمرنگ
کم خونی و عوارض ناشی از آن یکی از مشکلات عمده مردم دنیا از نظر بهداشت عمومی است.سازمان جهانی بهداشت گزارش می دهد که بیش از دو میلیارد نفر در سراسر دنیا مبتلا به کم خونی هستند که دربین شیرخواران، کودکان در سن مدرسه، نوجوانان، زنان در سنین باروری بخصوص زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند. کم خونی به معنای کاهش عدد هموگلوبین و کاهش تعداد سلول های قرمز خون است.کم خونی ناشی از فقر آهن نیز شیوع بسیار بالایی دارد و عوارض بهداشتی- اقتصادی آن بر کسی پوشیده نیست. در رابطه با کم خونی و عوارض ناشی از ان با خانم دکتر ثمین علوی، فوق تخصص خون کودکان گفت وگویی ترتیب داده ایم.
●طبقه بندی بیماری های کم خونی با توجه به علل آنها شامل چند گروه می شود؟
▪کم خونی علل و تقسیم بندی های متفاوتی دارد. یک دسته از آنها به دلیل مشکلات و بیماری های اولیه مغزاستخوان است که قادر به تولید انواع سلول های خونی از جمله گلبول های قرمز نیستند و حتی توانایی تولید گلبول قرمز را هم ندارند. گاهی اوقات هم مغزاستخوان سالم است ولی افزایش تخریب گلبول های قرمز وجود دارد.
●با توجه بر انواع بیماری های کم خونی، در حال حاضر شایع ترین این بیماری ها بیشتر شامل کدام نوع آن می شود؟
یکی از شایعترین انواع کم خونی در سراسر دنیا فقر آهن است. این بیماری ارثی نیست و در بین زنان شیوع بیشتری دارد و این هم به دلیل دوران بارداری و شیردهی و همچنین از دست دادن مقادیری خون در دوره های ماهانه است. انتظار وجود فقر آهن در مردها وجود ندارد. علاوه بر آن در شیرخواران بعد از هشت ماهگی احتمال بروز کم خونی، فقر آهن وجود دارد یعنی زمانی که کودک شروع به استفاده از غذاهای خانواده می کند که اگر در این دوران در کنار غذای خانواده، ذخایر غنی آهن وجود نداشته باشد خطر بروز فقر آهن در این سن افزایش می یابد. در دوران بلوغ هم اگر ذخایر غنی آهن در منابع غذایی موجود نباشد بروز فقر آهن زیاد می شود.
بطور کلی در هر گروه سنی با توجه به اینکه شدت فقر آهن چقدر باشد علایم آن متفاوت است مثلاً جالب است که بدانیم یک کودک دچار فقر آهن بیقرار است، بی دلیل گریه می کند، بداخلاق و بدخلق است و به تدریج علائم دیگری به صورت رنگ پریدگی در پوست و چهره در او نمود پیدا می کند یا تغییراتی در شکل ناخن ها بوجود می آید. یکی از علائم مشخص فقر آهن پیکا (pica) یا بروز میل مفرط به خوردن مواد غیرمعمول است که هم در کودکان و هم در زنان به صورت های مختلف تظاهر دارد. عده ای از آنها تمایل به خوردن یخ، خاک و یا گچ دیوار دارند. لازم به ذکر است که فقر آهن بیشتر در میان قشرهایی از جامعه که به دلیل مشکلات اقتصادی مصرف فرآورده های گوشتی از جمله گوشت قرمز در آنها کم است دیده می شود.
●بیماری های تالاسمی از جمله تالاسمی مینور و تالاسمی ماژور چه علائمی را در فرد مبتلا ایجاد می کنند؟
▪برخلاف فقر آهن، گروه بیماری های تالاسمی ارثی هستند. تالاسمی یکی از معضلات در کشور ما است که شیوع گسترده ای دارد. البته اقدامات درمانی و پیشگیری در زمینه تالاسمی در ایران وجود دارد که در نتیجه آنها از میزان تولد کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور به طور چشمگیری کاسته شده است. از نظر علائم فرد مبتلا به تالاسمی مینور می تواند یک فرد کاملاً بدون علامت باشد یا فردی باشد که بطور اتفاقی درطی آزمایش های خون بیماری اش تشخیص داده می شود. بطور کلی علائم تالاسمی مینور بصورت یک طیف است. یا اینکه فرد مبتلا می تواند درجاتی از ضعف، رنگ پریدگی و خستگی داشته باشد. لفظ تالاسمی ماژور نیز به کسی اطلاق می شود که کم خونی در او آنقدر شدید باشد که او برای ادامه زندگی باید در یک برنامه منظم و مکرر تزریق خون قرار بگیرد. در بین افراد مبتلا به تالاسمی مینور و ماژور افرادی هستند که آنقدر کم خونی در آنها شدید نیست که نیازمند تزریق خون مکرر باشند.
● پیوند مغزاستخوان برای درمان تالاسمی ماژور چگونه انجام می شود و تا چه حد موفقیت آمیز است؟
▪یکی از بهترین روش های درمانی در مبتلایان به تالاسمی ماژور پیوند مغزاستخوان است. بهترین کاندیدها برای پیوند مغز استخوان به کودکی که مبتلا به تالاسمی ماژور است، خواهر یا برادر غیر مبتلای کودک هستند که در اولین فرصت اگر سازگاری نسجی بین آنها تائید شود، پیوند مغزاستخوان صورت می گیرد.لازم به توضیح است که برای دهنده این بافت هیچ مشکلی بوجود نمی آید و فرد دهنده بافت بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت مغزاستخوانش جایگزین می شود.
البته زمانی که فرد گیرنده کوچکتر است و وزن کمتری نسبت به فرد دهنده دارد پیوند راحت تر صورت می گیرد، چون تعداد سلول های فرد دهنده بافت باید مناسب باشد تا بافت پیوندی بتواند خود را درمغزاستخوان فرد گیرنده بافت جایگزین کند. در فرد گیرنده بافت حتی المقدور نباید زیاد تزریق خون صورت گرفته باشد. هر چقدر مقدار تزریق خون در فرد گیرنده کمتر باشد او برای پیوند مناسب تر است.
●مشاوره ازدواج افراد مبتلا به تالاسمی چه نکاتی را دربرمی گیرد.
▪ کاملا مشخص است که فردی که مبتلا به تالاسمی مینور است اگر با فردی که او هم مبتلا به این بیماری است ازدواج کند، ۲۵درصد فرزندان متولد شده از این زوج مبتلا به تالاسمی ماژور خواهند شد. بسیاری از زوج ها بر این باورند که اگر کودک اول آنها مبتلا به تالاسمی ماژور شد، در بارداری ها و تولدهای بعدی مشکلی برای کودک بوجود نمی آید، ولی نکته بسیار مهم این است که در هر بارداری ۲۵درصد خطر ابتلاء کودک به تالاسمی ماژور در پدر و مادر مبتلا به تالاسمی مینور وجود دارد. اگر با وجود تمام توصیه هایی که در مشاوره ازدواج این افراد وجود دارد، ازدواج صورت گیرد، درصورت تمایل به بچه دار شدن می باید در هفته های دهم تا دوازدهم بارداری از جفت نمونه برداریCVS انجام شود و جنین از نظر ابتلا به تالاسمی ماژور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اگر تشخیص این بیماری در جنین داده شود قبل از هفته شانزدهم اجازه سقط جنین به والدین داده خواهد شد.
●آخرین روش های درمانی در نظر گرفته شده برای هر کدام از این بیماری ها کدامند؟
-▪در مورد کم خونی فقر آهن بعد از تشخیص و تعیین علت آن در صورتی که بر اثر کمبود تغذیه ای و یا دفع خون به صورت غیرعادی نباشد، آهن خوراکی به صورت قطره ها و شربت ها برای کودکان تجویز می شود و انواع قرص های آهن در کنار رژیم غذایی مناسب مثل استفاده از جگر و گوشت قرمز تجویز می شود. فقر آهن با این شیوه درمانی بعد از ۲ تا ۳ ماه درمان می شود.
تالاسمی مینور چون یک بیماری سرشتی و ژنتیکی است درمان خاصی ندارد. ولی این بیماری برخلاف تصور عده ای از مردم هیچگاه بر تالاسمی ماژور نیز تبدیل نمی شود. فرد مبتلا به تالاسمی مینور ممکن است دچار فقر آهن نیز بشود که در اینصورت باید تحت درمان با آهن قرار بگیرد. البته شاید عده ای بر این عقیده باشند که مبتلایان به تالاسمی مینور نباید مواد حاوی آهن را استفاده کنند. در اینجا لازم به ذکر است که تغذیه این افراد با افراد عادی هیچ تفاوتی ندارد و هیچ محرومیتی در رابطه با استفاده از آهن نیز برای آنها وجود ندارد.تالاسمی ماژور نیز علاوه بر پیوند مغزاستخوان و تزریق خون درمان های خاص خودش را دارد.
افراد مبتلا به تالاسمی ماژور باید از ترکیبات آهن زدا استفاده کنند تا آهن از بدنشان خارج شود. هم اکنون نیز داروی دسفرال در دفع آهن اضافی از بدن موفق ترین دارو است.داروهای خوراکی دفع کننده آهن نیز در آینده نزدیک بیش از پیش مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
● تأثیر تغذیه و استفاده از مواد غذایی حاوی آهن، در جذب آن چقدر است؟
آهنی که در رژیم غذایی ما وجود دارد دارای دو ترکیب است: آهن هم (heme) و آهن غیر هم
(non heme)،آهن موجود در داروها از نوع غیرهم(heme) است. بطور کلی جذب آهن هم که در گوشت قرمز، جگر و تخم مرغ دیده می شود بیشتر است. برگ های سبز سبزیجات مثل کاهو و اسفناج که حاوی آهن غیرهم هستند، جذب کمتری دارند. بنابراین مقدار جذب آهن بستگی به منبع غذایی و نوع آهن آن دارد.
خوردن آب مرکبات که حاوی اسید سیتریک هستند جذب آهن غیر هم را بهبود می بخشند. ترکیباتی مثل غلات غنی از نشاسته و یا چای نیز بر جذب آهن غیر هم تأثیر می گذارد. پس برخلاف تصور عمومی مصرف چای بعد از غذا، روی جذب آهن گوشت قرمز تأثیر چندانی ندارد.
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید