ضایعه ای در گلو

غده تیروئید یکی از غدد درون ریز بدن است یعنی موادی به نام هورمون ترشح می کند که از طریق جریان خون به همه بافت های بدن منتقل می شود. این غده یک سری از فعالیت ها را در کلیه بافت ها اعمال می کند. غده تیروئید ۱۰ تا ۱۵ گرم وزن دارد که در جلوی گردن قرار گرفته، دو هورمون به نام های تیروکسین و تری یدوتیرونین ترشح می کند. این غده وقتی شروع به هورمون سازی می کند در سوخت و ساز و فعالیت های بدن نقش مهمی ایفا می کند مثلا برای تکامل مغز در دوران جنینی غده تیروئید ضروری است. پس از تولد نیز فعالیت این غده ضرورت دارد و هر نوع اختلال در کارکرد آن می تواند تمام بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در رابطه با نقش غده تیروئید در بدن و اختلالات آن با دکترعلیرضا استقامتی، فوق تخصص غدد و متابولیسم مصاحبه ای انجام داده ایم که از نظرتان می گذرد
●●●با توجه به نقش اساسی غده تیروئید، کم کاری و یا پرکاری آن چه علایمی را در بدن ایجاد می کنند.
کم کاری و پرکاری تیروئید می تواند در تمام اعضای بدن ایجاد علامت بکند و تقریبا هیچ عضوی نیست که در نتیجه این دو اختلال تحت تأثیر قرار نگیرد. از همان ابتدای جنینی اگر غده تیروئید تشکیل نشود جنین دچار کم کاری تیروئید و مشکلات عصبی می شود. نکته اساسی این است که کم کاری تیروئید ممکن است در ابتدا کاملا بدون علامت باشد و بیمار اصلا نسبت به آن اطلاعی نداشته باشد. کم کاری تیروئید وقتی پیشرفت می کند در اعضای مختلف بدن خود را نشان می دهد که این علامت ها گاهی غیراختصاصی اند. مثلاًٍ ضعف و بی حالی و خستگی ممکن است در خیلی از افراد دیده شود. در افراد افسرده و کم خون هم می توان این علایم را دید که در اینجا آزمایش خون می تواند وجود کم کاری تیروئید را تایید کند.
همراه با پیشرفت این اختلال چه علایمی در فرد مبتلا ایجاد می شود؟
وقتی کم کاری تیروئید سیر رو به پیشرفت پیدا می کند پوست خشک می شود، ناخن ها و موها شکننده می شوند، ایجاد پف در صورت، کندی حرکات و خستگی، افزایش وزن، کاهش حرکت دستگاه گوارش وایجاد یبوست، خستگی های بی دلیل، مشکلات قلبی و عروقی، فشار خون بالا، کندی ضربان قلب، اشکال در عادات ماهانه در خانم ها و... از علایم پیشرونده این بیماری هستند و درحالت شدید هم فرد توان باردارشدن را از دست می دهد که این همراه با گرفتگی عضلات و ایجاد ورم در بدن، جمع شدن مایع در احشاء بدن ازجمله گوش و ایجاد درد عضلانی است. در کم کاری به طور کلی همه حرکات بدن به صورت کند و کمتر از حد معمول صورت می گیرد.البته کم کاری تیروئید بر حسب سن شروع علائم مختلفی را دارد. اگر در دوره جنینی اتفاق بیفتد، کودک دچار حالت کرتینیسم که یک حالت بسیار پیش رونده کم کاری است می شود بعد از تولد نیز اگر این اختلال تشخیص داده نشود تکامل و رشد مغزی و قدی کودک دچار مشکل می شود، کودک با تاخیر دندان درمی آورد، می نشیند و راه می افتد. به همین دلیل پزشکان متخصص کودکان و نوزادان باید به این موضوع توجه داشته باشند و کم کاری را از ابتدا تشخیص بدهند. همینطور اگر کم کاری تیروئید در دوران مدرسه اتفاق بیفتد مشکلات یادگیری و افت تحصیلی در کودک به وجود می آید. نکته اساسی اینجاست که ممکن است اولین علامت کم کاری تیروئید در فرد کم خونی باشد و یا خانمی به دلیل مشکلات عادت ماهانه که در نتیجه کم کاری تیروئید است اشتباها به متخصص زنان مراجعه کند و یا به دلیل مشکلات اعصاب نزد متخصص اعصاب برود. که با آزمایش تیروئید کم کاری تیروئید در آن تأیید می شود.
●تاثیر کم کاری تیروئید مادر بر روی نوزاد چقدر است؟
اگر خانمی دچار کم کاری پیشرفته تیروئید باشد امکان باردارشدن برای او وجود ندارد. ولی در کم کاری تیروئید مختصر بارداری ایجاد می شود. نکته مهم این است که اگر مادر دچار کم کاری تیروئید شناخته شده باشد نباید دارو را در دوران بارداری قطع کند چون در اینصورت به جنین صدمات زیادی وارد می شود. برای پزشک کم کاری تیروئید در مادر از هفته های دهم تا دوازدهم بارداری اهمیت دارد چون در طول این هفته ها غده تیروئید جنین تشکیل می شود و هورمون سازی اتفاق می افتد. از هفته دهم تیروئید جنین مستقل از مادر عمل می کند. مساله اساسی فقط ده هفته اول بارداری است که اگر مادر دچار کم کاری تیروئید باشد نباید مصرف داروهایش را قطع کند. در کل دوران بارداری نیز علی رغم فعالیت مستقل تیروئید در جنین داروها باید کاملا مصرف شوند (اگرچه مقدار این داروها کمی افزایش پیدا می کنند). بنابراین اگر درمان دقیق صورت گیرد جنین دچار هیچ مشکلی نمی شود.
●پرکاری غده تیروئید چه عوارضی را در فرد به دنبال دارد؟
پرکاری تیروئید درست در مقابل کم کاری تیروئید قرار می گیرد یعنی در آنجا که حرکات بدن حالت آرام و کند دارد، در حالت پرکاری متابولیسم بدن سیر تندی را به خود می گیرد، تغییرات خلق و خو و واکنش های عصبی در فرد به وجود می آید، فرد بی دلیل گریه می کند، بی دلیل پرخاشگر می شود، پوست گرم و مرطوب می شود، ناخن ها از وسط می شکنند، مو نرم می شود و می ریزد، تپش قلب، فشار خون بالا، مشکلات گوارشی و حرکات سریع دستگاه گوارش، اختلال در عادات ماهانه خانم ها، ضعف عضلات،افزایش اشتها و لاغری بیش از حد همگی از عوارض پرکاری غده تیروئید هستند. البته لاغری در نتیجه پرکاری تیروئید را نباید با هر لاغری دیگری اشتباه کرد. خیلی از افراد لاغر سالمند ولی لاغرشدن همراه با افزایش اشتها یکی از علایم پرکاری غده تیروئید است. تاثیرات پرکاری تیروئید روی چشم نیز دیده می شوند، حدقه چشم ممکن است حالت بیرون زدگی داشته باشد، پلک باز می شود، در اطراف چشم تورم ایجاد می شود، غدد اشکی برجسته می شوند، قرنیه ملتهب می شود و دو بینی ایجاد می شود.
البته پرکاری تیروئید هم دارای علایم اختصاصی است مثلاً اضطراب، تپش قلب و عصبی بودن با پرکاری تیروئید اشتباه می شود که آزمایش خون رابطه اینها با تیروئید را تعیین می کند. البته این آزمایش ها باید در آزمایشگاه های معتبر و با تفسیر مناسب انجام شوند چون ممکن است بسیاری از بیماری ها و داروهای دیگر روی آزمایش تاثیر بگذارند و مقدار آن را بالا و پایین ببرند درحالی که فرد اصلا دچار بیماری نیست. یکی از نکات شایع در این زمینه بحث قرص های ضدبارداری در خانم ها است. سطح هورمون های تیروئید خانم هایی که این قرص ها را مصرف می کنند در آزمایش خون بالاست درحالی که این به معنای پرکاری غده تیروئید نیست. برای این افراد باید آزمایش های خاص خودشان را تجویز کرد.التهاب ها و سرطان های غده تیروئید چه مشکلاتی را در فرد مبتلا به وجود می آورند.التهاب های تیروئید به دلایل مختلف به وجود می آیند و شیوع چندانی هم ندارند. این التهاب ها در سه نوع حاد، تحت حاد و مزمن طبقه بندی می شوند. التهاب های حاد به دنبال عفونت های میکروبی به وجود می آیند و خیلی شایع نیستند. معمولا شخص دچار یک ورم همراه با درد در جلوی گردن می شود. در التهاب تحت حاد که نسبت به التهاب حاد شایعتر است، تیروئید بزرگ و دردناک می شود. این التهاب همراه با علایم سرماخوردگی است و درد گردن به گوش نیز منتقل می شود. برای همین در تشخیص آن نباید با سرماخوردگی اشتباه شود چون بیماری اصلا عفونی نیست. فرم مزمن التهاب که بسیار شایع است به نام بیماری هاشیموتو شناخته می شود. یکی از دلایل گواتر یا کم کاری تیروئید نیز همین التهاب است که اخیرا نیز علاوه بر جوامع غربی در کشور ما شیوع بیشتری پیدا کرده است. تومورها و سرطان های تیروئید نیز ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند. تظاهر این تومورها به شکل گره تیروئید است. این گره برای پزشک قابل لمس است و ابعادش از خیلی کوچک تا خیلی بزرگ متغیرند. بدخیمی یا خوش خیمی این گره باید با آزمایش ها و روش های ارزیابی مشخص شود. گره های تیروئید قابل لمس در ۴ تا ۵ درصد افراد جامعه دیده می شوند. البته بسیاری از افراد از وجود این گره ها بی خبرند.
●چند درصد این تومورها قابل درمان هستند؟
خوشبختانه اغلب سرطان های تیروئید سیر بدخیم ندارند و با جراحی قابل درمان هستند و شخص سال های سال بدون ایجاد مشکلی می تواند همراه با بیماری زندگی طولانی داشته باشد.درمورد بیماری گواتر و رابطه آن با فعالیت طبیعی غده تیروئید توضیح دهید.به طور کلی به بزرگی غده تیروئید گواتر می گوییم. ازنظر شکل گواتر می تواند به طور یکنواخت بزرگ شود و یا اینکه قسمتی از غده تیروئید می تواند به طور غیریکنواخت بیشتر از قسمت های دیگر بزرگ شود و اصطلاحا گواتر منتشرشده غیریکنواخت یا گرهی ایجاد بکند.
ازنظر کارکرد گروهی از گواترها با فعالیت طبیعی غده تیروئید همراه هستند که به آن ها گواترهای ساده می گوییم. گواترهای ساده شایع ترین نوع گواترها هستند. در اینجا این سوال ممکن است پیش بیاید که اگر فعالیت غده تیروئید طبیعی است پس چرا ما به آن بیماری می گوییم؟ علتش این است که این غده باید با اندازه طبیعی خودش فعالیت کند. بزرگی تیروئید صرفا بیماری تلقی می شود حتی اگر کارکرد طبیعی داشته باشد. در گواتر ساده هم وضع به همین گونه است.هرکدام از این اختلالات دارای چه روش های درمانی هستند.در گواتر ساده اگر بزرگ و حجیم نباشد قرص های لووتیروکسین برای درمان استفاده می شوند. ولی اغلب گواترها بزرگ بوده و دارای یک یا چند گره هستند. در این مواقع اگر شخص به درمان کوتاه مدت جواب نداد پزشک او را هرچند ماه یکبار معاینه می کند. اگر سیر بیماری او رو به پیشرفت نبود، همین تحت نظربودن بیمار کفایت می کند ولی اگر اندازه تیروئید بزرگ باشد و بر روی نای و مری فشار وارد کند از روش جراحی برای درمان آن استفاده می شود. گواترهای کم کار نیز بر حسب اینکه کم کاری در خودتیروئید باشد و یا در غده هیپوفیز باشد، درمان می شود. در کم کاری ناشی از غده تیروئید استفاده از هورمون تیروئید برای درمان مناسب است و در کم کاری ناشی از غده هیپوفیز درمان های دیگری ضرورت پیدا می کند. پرکاری تیروئید هم بر حسب علتش درمان های متفاوتی دارد و اگر شخص به درمان دارویی و طبی پاسخ نداد دو روش درمانی جایگزین برای آن وجود دارد: استفاده از ید و رادیواکتیو و جراحی.در مورد گره های خوش خیم هم تحت نظربودن بیمار کفایت می کند و تومورهای بدخیم هم با جراحی و درآوردن کامل غده تیروئید همراه با پیگیری های منظم چند ماه یکبار درمان می شوند. التهاب ها نیز با داروهای ضدالتهاب درمان می شوند مگر التهاب مزمن که برای درمان آن از خود هورمون تیروئید استفاده می شود. همچنین التهاب حاد با آنتی بیوتیک درمان می شود.
●در کشور ما میزان شیوع گواتر چقدر است؟
در ایران اپیدمی گواتر وجود ندارد و شیوع آن رو به کاهش است. از ۱۴ سال قبل نیز برنامه کشوری یددارکردن نمک شروع شد چون علت عمده گواتر در کشور ما کمبود ید است و تقریبا همه مناطق به علت شسته شدن پوسته زمین کمبود ید دارند، استفاده از نمک یددار شیوع گواتر را کاهش داده است.آیا رژیم غذایی در کاهش یا افزایش ایجاد گواتر موثر است.مصرف غذا تاثیر چندانی در ایجاد گواتر ندارد. برخلاف اینکه عده ای تصور می کنند مصرف کلم یا شلغم ایجاد گواتر می کند ما رژیم غذایی خاصی را برای بیماران توصیه نمی کنیم در کل غذا و مصرف آن در ایجاد بیماری های تیروئید هیچ نقشی ندارند.

منبع : روزنامه همشهری