قیمت ۹۰ دلاری نفت در سال جاری

سالیان سال است که کشورهای خاورمیانه در شمار بزرگترین تولیدکنندگان و عرضه کنندگان نفت به بازارهای بین المللی قرار دارند اما به نظر می رسد با توسعه اقتصادی و صنعتی این کشورها نقش تازه ای در عرصه بین الملل پیدا کرده اند.
در حال حاضر این کشورها علاوه بر اینکه بزرگترین صادرکننده نفت خام به اقصی نقاط دنیا هستند به یکی از بزرگترین مصرف کنندگان نیز بدل شده اند. در سال گذشته مصرف انرژی در خاور میانه دو برابر متوسط مصرف آن در کشورهای آسیا- پاسیفیک در سالهای اخیر بود.این رشد مصرف داخلی سبب شد تا عرضه نفت و منابع انرژی دیگر به بازارهای خارجی تنزل یابد وعرضه کمتر از تقاضا شود. این تغییر شگرف در بازار نفت در شرایطی بوجود آمد که تقاضای مصرف کنندگان بزرگی از جمله چین و ایالات متحده آمریکا با سرعت بسیار زیادی افزایش پیدا می کند.
اما این روند چه تاثیری روی اقتصاد داخلی کشورهای تولیدکننده به جای خواهد گذاشت؟ رشد مصرف نفت در کشورهای عربستان صعودی ، قطر و کویت که در زمره پرتولیدترین اعضای اوپک هستند باعث می شود تا تعادل بازار برهم بخورد و به دنبال آن قیمت این منبع ارزشمند انرژی ارتقا یابد.از طرف دیگر حضور نیروها و جنگنده های آمریکایی در عراق و افغانستان نیاز این کشور به سوخت های دیزلی را افزایش داد و نقش بسیار با اهمیتی در قیمت نفت در بازارهای بین المللی ایفا کرد. سرعت رو به رشد تقاضای این منبع انرژی این سوال را ایجاد می کند که آیا مالکان نفت توانایی ارتقای عرضه و پاسخگویی به این نیاز رو به رشد را دارند یا خیر؟ تحلیل گران بازار انرژی در مورد این مساله می گویند:در حال حاضر اعضای اوپک با حداکثر ظرفیت خود تولید می کنند و گاهی هم زمزمه هایی از کاهش سقف تولید برخی از کشورها به گوش می رسد در این شرایط نمی توان به ثبات بازار عرضه چندان امیدوار بود.البته این یک روی سکه است و روی دیگر آن این است که تولیدکنندگان از شرایط فعلی بازار و قیمت بالای نفت راضی هستند و در نظر ندارند با تغییر فاکتورهای تاثیر گذار روی بازار تحولی ایجاد کنند که نتیجه آن کاهش قیمت این منبع انرژی باشد.
ادموند داکورو ، وزیر نفت نیجریه که اکنون سخنگوی اوپک است در اجلاس اخیر این سازمان اعلام کرد مادامی که نرخ رشد اقتصاد جهان مشابه سالهای ۲۰۰۴ میلادی و ۲۰۰۵ میلادی است باید متوسط قیمت هر بشکه نفت در بازارهای بین المللی در سطح ۶۰ دلار حفظ شود.اما برخی از پژوهشگران عقیده دارند به زودی توانایی اوپک در حفظ یا ارتقای قیمت نفت کاهش می یابد.
آنها در توجیه نظریه خود می گویند:تا چندین سال آتی ظرفیت تولید نفت جهان از میزان تقاضای آن پیشی می گیرد که دلیل آن جایگزین شدن سوختهای دیگر با نفت است.سازمان پژوهشهای بخش انرژی دانشگاه کمبریج پیش بینی می کند تا پایان سال ۲۰۱۰ میلادی ظرفیت تولید نفت جهان به ۵/۱۰۱ میلیون بشکه در روز رسد. این مرکز در گزارش اخیر خود ضمن رد نظریه های مبنی بر احتمال کاهش قیمت نفت در سالهای آتی اذعان داشته است که به دلیل بی ثباتی های ژئوپولیتیکی در بسیاری از کشورهای تولید کننده نفت ، افزایش سطح تقاضای نفت و فراورده های نفتی در اقصی نقاط دنیا و رشد سریع اقتصاد کشورهای آسیایی ، آمریکایی و به خصوص خاورمیانه روند افزایش قیمت نفت تا سالهای آینده همچنان ادامه خواهد داشت .
برخی متوسط قیمت نفت در نیمه اول سال ۲۰۰۶ میلادی را برابر با ۷۰ دلار آمریکا می دانند اما دیگر تحلیلگران عقیده دارند تنش های ژئوپولیتیکی موجود در کشورهای خاورمیانه باعث می شود تا قیمت این منبع انرژی تا پایان سال جاری از ۹۰دلار هم فراتر رود و کابوسی سهمگین در اقتصاد کشورهایی چون هند و چین که واردکننده نفت هستند، بوجود آید . روشن است در صورت تحقق این پیش بینی نرخ تورم در اقتصاد جهان افزایش چشمگیری خواهد یافت و بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف برای کنترل تاثیرات مخرب این عامل مجبور خواهند شد نرخ بهره بانکی خود را افزایش دهند که این امر باعث تنزل نرخ رشد اقتصادی این کشورها و به دنبال آن اقتصاد جهان می شود. این در حالی است که اقتصاد اکثر کشورهای جهان خود را با شرایط جدید حاکم بر بازار نفت و متوسط قیمت سال ۲۰۰۵ میلادی وفق داده اند و اگر قیمت این منبع انرژی به حدود ۷۰ تا ۷۵ دلار آمریکا برسدهیچ یک از کشورهای جهان به خصوص کشورهای آسیایی که اقتصادی نسبتا ضعیف دارند آسیبی جدی نخواهند دید.
در سال گذشته افزایش قیمت نفت در آمدی بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار نصیب شش کشور عربی حوزه خلیج فارس کرد و سبب شد تا شهرهای بیابانی و خشک آنها در زمره رو به رشدترین شهرهای جهان قرار گیرند. طی یک دهه اخیر امارات متحده عربی که یکی از مناطق مورد بحث است با سرعت بسیار بالایی رشد کرد و رکوردی بی نظیر برای خود به ثبت رسانید. در سال گذشته دوبی با وجود داشتن میزان اندکی نفت رشدی ۱۶ درصدی را تجربه کرد که موجب جذب حجم کلانی از سرمایه های خارجی شد. طبق پیش بینی های موسسه تحقیقات اقتصادی واشنگتن تا پایان سال ۲۰۰۶ میلادی ارزش اقتصاد شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس _ امارات متحده عربی ،عربستان صعودی ،بحرین ، کویت ، قطر ، عمان _ نسبت به سالهای آغازین قرن حاضر دو برابر می شود و به ۶۰۰ میلیارد دلار می رسد و این روند تا دو سال بعد از این یعنی سال ۲۰۰۸ میلادی نیز ادامه می یابد. آژانس بین المللی انرژی میزان مصرف نفت کشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۰۵ میلادی را معادل ۶ میلیون بشکه در روز اعلام کرد که نسبت به سال پیش از آن ۳/۵ درصد رشد داشته است.
در همین سال چین ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت در روز مصرف می کرد.این سازمان پیش بینی می کند تقاضای نفت خام چین در سال ۲۰۰۶، ۶ درصد رشد کرده و به ۷ میلیون بشکه نفت در روز برسد.میزان رشد تقاضای نفت چین در سال ۲۰۰۴، ۱۵ درصد و در سال ۲۰۰۵ میلادی ۳ درصد بوده است. یکی از پژوهشگران آژانس بین المللی انرژی نرخ رشد مصرف در کشورهای خاورمیانه را تا پایان سال ۲۰۰۷ برابر با ۵/۶ میلیون بشکه در روز می داند که یک سوم میزان مصرف ایالات متحده آمریکا است.
لاری گلداشتاین پژوهشگر مرکز تحقیقات صنعت نفت نیویورک کلیدی ترین عامل رشد تقاضا در خاور میانه را رشد سریع جمعیت در این منطقه می داند و می افزاید:بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ نرخ رشد جمعیت عربستان صعودی برابر با ۷/۲ درصد بودکه دو برابر متوسط نرخ رشد جمعیت جهان است.همین رشد سریع جمعیت سبب شد تا تقاضای نفت این کشور آسیایی در فاصله سالهای ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵، ۵/۶ درصد ارتقا یابد. وی عقیده دارد با توجه به اینکه سهم اعظم عواید نفتی صرف ساخت نیرو گاهها، پالایشگاهها و توسعه صنایع شیمیایی وابسته به نفت و دیگر فراورده‌های انرژی‌زا می‌شود باید منتظر افزایش تولید نفت و گاز طبیعی و توسعه فعالیتهای اقتصادی در این کشور بود. تحلیلگران مرکز جی پی مورگان برآورد می‌کنند مصرف نفت در بازارهای بین‌المللی در سال ۲۰۰۶ حداکثر ۸ درصد رشد کند و ضرورت همراهی بازار عرضه با این نرخ رشد بسیار مهم است. این در حالی است که مصرف‌کنندگان بزرگی همچون هند ، چین وژاپن باید به دنبال راه حل هایی برای کاهش اثرات مخرب و منفی حاصل از عدم تعادل بازار عرضه و تقاضا و به دنبال آن افزایش قیمت نفت باشند.

مونا مشهدی رجبی

منبع : مجله گسترش صنعت