یوگا سفر به درون از روی نیاز یا مد

درحالتی از خلسه، گویا به خواب رفته اند اما در حقیقت ذهن را برای مدت زمان کوتاهی هم که شده به سکوت و آرامش واداشته اند. مربی می گوید: یوگا هشت مرحله دارد: «آنچه نباید انجام داد. آنچه باید انجام داد. حرکت های بدنی، کنترل نفس، کنترل حواس، تمرکز، تعمق یا مراقبه و خودیافتگی.»
و به این ترتیب اینجا سفری آغاز می شود. سفری از روی نیاز، درد، کشف معنا و شوق یافتن آرامش.
●دوست داشتن تمام موجودات
روی دیوار یک کلاس آموزش یوگا روی تکه مقوای سفیدی نوشته شده که اصل آموزش یوگا براین پند استوار است:«هیچ امکان ندارد کسی یوگی شود، اگر زیاد بخورد یا کم بخورد. زیاد بخوابد یا کم بخوابد.»
و چند سطر پایین تر اضافه شده: «کسی که در عادت خوردن، خوابیدن، کارکردن و تفریح معتدل باشد، می تواند به وسیله انجام یوگا تمام دردهای مادی را از میان ببرد.»
مردم زیادی هستند که از دردهای جسمانی، مشکلات روحی، تنش های عاطفی، بحران های خانوادگی و خلأهای معنوی در رنجند و در جست وجوی راهی برای غلبه بر این رنج ها و مشکلاتند. برخی شرکت کنندگان کلاسهای یوگا معتقدند با یوگا می توانند بر این تنش های روحی و مشکلات جسمانی غلبه کنند اما واقعاً تکنیک های یوگا تا چه حد قادرند آنها را در رسیدن به این مقصود یاری کنند؟!
شمسی آذرنیوش معلم یوگاست و در عین حال کار مربیگری بدنسازی را نیز در یک باشگاه ورزشی به عهده دارد. به عقیده او «یوگا فرصت شناخت انسان از خود و درونش را به وجود می آورد و توانایی انجام هر کاری را به او می دهد. ضمن آن که به انسان کمک می کند راه حل های درست و منطقی برای مشکلاتش بیابد.» ـ او پیش از انجام حرکات آساناها از شاگردانش که زنانی در سنین مختلف هستند می خواهد خطی را تصور کنند که در یک سوی آن تفکر مثبت در سوی دیگر تفکر منفی و حد وسط آن حالت خنثی قرار دارد. سپس توضیح می دهد با انجام تکنیک های یوگا می توان ذهن را در هنگام روبرویی با مشکلات، از قسمت خنثی به سمت راست این خط که تصور مثبت قرار دارد، هدایت کرد. در همین حرکت ذهن به مثبت دیدن امور و جریانات است که راه حل های متعددی برای روبرویی با مشکلات به نظر می رسد. به قدری که مشکلی که به نظر عظیم و حل نشدنی می آمد، چنان کوچک و قابل حل می شود که تمام نگرانی ها را از وجود شخص عاری می کند. اما کسانی که قادر به کنترل ذهن خود و حرکت دادن آن به سوی تفکر مثبت نیستند، عکس این عمل را تجربه می کنند. آنها معمولاً از قسمت خنثی در روی همان خط فرضی به سمت تفکر منفی حرکت می کنند و نه فقط راهی برای روبرویی منطقی و سازنده با مشکلات نمی یابند، بلکه احساس می کنند هر لحظه زیربار مشکلات متعدد خمیده تر و افسرده تر می شوند. به عقیده شمسی آذرنیوش تفکر مثبت مهمترین رکن یوگاست: «این که فرد در اثر همین تفکر مثبت به یک صفا و خلوص درونی برسد. بدون چشمداشت به دیگران کمک کند، از نگرش صرف مادی به زندگی دست بکشد و همه موجودات را دوست داشته باشد و به آنها عشق بورزد.»
●آهسته و پیوسته
می رود امامزاده، سرش را می چسباند به ضریح و یکریز اشک می ریزد. نماز حاجتی هم می خواند. بیرون که می آید شمعی روشن می کند و موقع بازگشت آنقدر احساس سبکی می کند و آنقدر ذهنش روشن و امیدوارشده که حس می کند، هیچ نقطه تاریک و گره بسته ای در آن جایی ندارد. این شیوه آرامش یافتن و سفر به درون را از مادرش یاد گرفته و او هم از مادرش و همین طور می داند که نسل به نسل هم ادامه خواهد داشت. اما تنوع در نیاز، خواسته ها و مشکلات، تنوع در پاسخها و راه حل ها را نیز به همراه آورده است. بیشتر شدن تناقض های روحی و اقتصادی، افزایش مشکلات جسمی و اقتصادی، سردرگمی، دلشوره و نگرانی ای را به همراه آورده که سبب روی آوردن مردم به ویژه جوانان و زنان به یادگیری تکنیک هایی نظیر یوگا شده است.
شمسی آذرنیوش مربی یوگا می گوید: «یوگا مجموعه ای از تکنیک های مشخص برای توسعه همه ابعاد وجودی یک فرد اعم از بعد جسمی، احساسی، فکری و روحی است تا در نهایت فرد از خودشناسی به خداشناسی برسد و با تسلط بر نفس و ارتباط قلبی با خدا به آرامش درونی دست پیدا کند.»
یوگا مراحل زیادی دارد. اما به نظر شمسی آذرنیوش همه آنها هدفشان یکی است. «هماهنگی جسم و روح. فقط مهم این است که حرکت در مسیر یادگیری یوگا باید آهسته و پیوسته باشد. پله پله راه را پیمود، اما انتهایی هم ندارد یوگا در اصل به معنای پیوستن به خالق هستی و اتحاد خود با دیگران است و هر چه ●در آن پیش بروی، تشنه تر می شوی.
مدرسان یوگا معتقدند یادگیری این شیوه ها سبب افزایش کارایی بدن در محیط کار، کاستن از فشارهای عصبی زندگی صنعتی و افزایش قابلیت های جسم و ذهن می شود. ماهاریشی ماهش یوگی می گوید: «با کسب این آرامش انسان قادر است، خردمندانه و خوشبخت زندگی کند.»
روی آوردن به یادگیری تکنیک هایی از قبیل یوگا، مدیتیشن و تی ام در بین جوانان و زنان به ویژه در خانواده های مرفه بیشتر دیده می شود، اما به مرور به سایر گروهها و طبقات نیز سرایت می کند. در یک مرکز آموزش یوگا که درآن کلاسهای آموزش یوگا به طور جداگانه برای مردان و زنان تشکیل می شود، استقبال از سوی زنان بیشتر است. یکی از مسؤولان مراکز این موضوع را با فرهنگ جامعه و ذهنیت حاکم بر مردان و زنان مرتبط می داند: «اغلب مردان صرف وقت برای یادگیری یوگا و سایر تکنیک ها را ناشی از کمبود اعتماد به نفس می دانند و البته آنها بیشتر تحت فشار هستند و زمان کمتری صرف خود می کنند. اما زنان اوقات فراغت بیشتری دارند و چون درونگراتر، منفعل تر و حساس تر از مردان هستند، از این تکنیک ها استقبال بیشتری می کنند.»
«تعلیم چگونگی رفتار اجتماعی، این که فرد به دیگران آزار نرساند و با آنان روابطی دوستانه داشته باشد (یاما)، تعلیم نظم در زندگی، امور روزانه و پاک نگهداشتن جسم و روان (نیاما)، تعلیم حرکات جسمی و نرمش های خاص (آساناها)، تعلیم کنترل تنفس (پرانامایا)، کنترل و نگهداری ذهن از خواسته های نفسانی، کشمکش ها، اضطراب (پراتیاها)، تمرکز فکر و توجه کامل روی فعالیتهای روزانه (هارانا) و خلأ ذهنی که در آن ذهن از تمام تفکرات پراکنده آزاده شده و فقط توجه خود را به وحدت یا کاینات معطوف کرده باشد (دیانا) ارکان یوگا هستند. همچنین در یوگا توجه به چاکراها عملکرد آنها و تأثیرشان بر روی بدن حیاتی است. شمسی آذرنیوش مربی یوگا می گوید: «چاکرا جایگاه دریافت انرژی و تعمیم آن به کل ارگانیسم بدن است. در بدن بیش از ۷۲ هزار چاکرا وجود دارد ولی مهمترین آنها هفت چاکرا است که هر کدام رنگ مخصوص خود را دارند. این چاکرا ها در انتهای ستون فقرات، اطراف ناف، در ناحیه قلب، در گلو به همراه غده تیرویید، بین ابرو و در قسمت فوقانی سر و... قرار دارند. یکی از فواید یوگا تمرکز است. با تقویت چاکراها با قدرت تمرکز را افزایش می دهیم. اگر عادت به تمرکز داشته باشیم در هر کاری موفق می شویم. در زندگی پر اضطراب امروز که هر کدام روزانه با دهها مسأله تنش زا روبرویم، به هنگام کار، رانندگی، غذاخوردن، درس خواندن در حالتهای معمولی ذرات فکر پراکنده اند. رانندگی می کنیم و فکرمان هر جایی هست غیر از کاری که انجام می دهیم، اما با کمک تمرینات یوگا این ذرات تفکر را به صورت توده عظیمی درمی آوریم و تبدیل به قدرت بزرگی می کنیم. در این صورت هم به آرامش دست می یابیم و هم کیفیت کار را بالا می بریم. به همین دلیل است که می گوییم یوگا می تواند تنش و اضطراب را از جامعه دور کند. قدرت های ذهن مثل پرتوهای نور از هم دور می شوند، اما اگر متمرکز شوند، می درخشند.»
●مد، تبلیغات یا نیاز واقعی
بسیاری از شرکت کنندگان در کلاسهای یوگا با اعتقاد به آنچه یوگا می تواند برای جسم و روح آنها انجام دهد به مشتریان پر و پا قرص و دائم این کلاسها تبدیل می شوند و البته گروهی هم فقط از روی کنجکاوی و تحت تأثیر این که یوگا می تواند زندگی آنها را متحول کند، قدم به این کلاسها می گذارند اما یوگا نه فقط برای همه کسانی که راهی این کلاسها می شوند تأثیر یکسان ندارد، بلکه ارائه دهندگان تکنیک های یوگا نیز همگی از تخصص و دانش کافی در این زمینه برخوردار نیستند و در برخی از مراکز آموزش یوگا که به شکل غیرقانونی در نقاط مختلف شهر پراکنده اند، ارائه آموزش های غلط صدمات جسمانی و روحی را نیز به همراه دارد.
سودابه رفعتی از طریق یکی از آگهی های آموزش یوگا به کلاس یوگا رفته است اما در مدت زمان کوتاهی کمردردی که داشته تشدید شده و کارش به بستری شدن در بیمارستان کشیده است یا خاطره به یاد دارد در کلاسی که در آن شرکت می کرد فقط اجازه داشتند غذاهای گیاهی و سبزیجات مصرف کنند و استاد کلاس خوردن غذاهای گوشتی را برای آنها منع کرده بوده که همین موضوع سبب بروز اختلالات تغذیه ای در برخی از شاگردان کلاس شده بود.
هر چند انجمن یوگا به عنوان زیرمجموعه ای از سازمان تربیت بدنی ثبت شده است اما مدعیان بی تخصص و سودجویانی هم هستندکه از استقبال و علاقه مندی مردم به یادگیری یوگا و تکنیک های آن در جهت منافع مادی خود سوء استفاده می کنند. شمسی آذرنیوش مدرس یوگا بر این نکته تأکید می کند که: «یوگا حتماً باید زیر نظر مربی کارآزموده و با تجربه یوگا تعلیم داده شود و در غیر این صورت خطرناک است. رها کردن نیروی درون و آزادکردن ذهن باید به تدریج انجام شود. این نیرو مثل ماری در بدن خفته است و بیدار شدن ناگهانی آن خطرناک است. ضمن آنکه یوگا به معنی ریاضت کشیدن، نخوردن، نخوابیدن و گرسنگی و تشنگی کشیدن نیست. در یوگا تأکید بر این است غذاهایی را بخوریم که بیشتر از سبزیجات، لبنیات و حبوبات است و خوردن گوشت قرمز نه این که حذف کنیم، بلکه به حداقل برسانیم. گروههایی هم هستند که یوگا برای آنها مناسب و مفید نیست. زنان باردار بعد از سه ماهگی نمی توانند یوگا کنند و یا زنان در دوران عادت ماهیانه نباید یوگا انجام بدهند. بیماران قلبی، در نگهداری نفس آزاد نیستند، البته نفس گیری های معمولی و عمیق می توانند انجام بدهند، اما حبس کردن نفس برایشان مضر است. همین طور کسانی که فشارخون زیاد، زانو درد و دیسک کمر و افسردگی دارند، باید حتماً قبل شروع آموزش مربی خود را در جریان بگذارند و در انجام تمرینات یوگا نهایت دقت را داشته باشند و چه بسا از انجام برخی حرکات منع هم بشوند.»
وسوسه تجربه ذهنی تکنیک هایی نظیر یوگا اگر ندانسته و فقط تحت تأثیر تبلیغات و دنبال روی از مد باشد، نظیر هر کاری که بدون آگاهی، دانش و انگیزه کافی صورت می گیرد، یا سبب می شود فرد در نیمه راه آن را رها کند و یا جز صرف پول و وقت نتیجه ای دیگر دربرنداشته باشد. به عقیده شمسی آذرنیوش مدرس یوگا، ذهن هشیار، اراده آهنین، قلبی پر از عشق که وقف خدمت به همنوع و شناخت خود می شود، هدف یوگای کامل است و لازمه دستیابی به چنین دانش و توانایی طی کردن مراحل مختلف یوگا و استمرار در آن است. در غیر این صورت به نظر می رسد در زمانه ای که حتی معنویت هم به بازار سودآور برای عده ای تبدیل شده است، جذابیت ها خیلی زود رنگ می بازد و هر تکنیک و شیوه ای به سرعت جایش را به دیگری می دهد.

منبع : روزنامه ایران