بورس آخر!

تقریبا ۴۰ سال از تأسیس بورس تهران می‌گذرد، اما تاکنون این بورس نتوانسته جایگاه واقعی خود را در اقتصاد کشورمان (و طبیعتاً جهان) پیدا کند. متأسفانه عدم توجه به مشکلات ساختاری و وقفه‌های متعددی که در فعالیت بورس تهران ایجاد گردیده، روند پیشرفت بورس را کند و گاهی متوقف نموده است. هرچند با جهش مناسبی که بورس از دهه چهارم فعالیت خود انجام داد، امیدهای بسیاری را به پیشرفت بورس زنده کرد. زمانی که ارزش جاری بازار سهام به بیش از ۴۰ میلیارد دلار رسید، دبیر کل وقت بورس اعلام نمود که تا دو سال دیگر، ارزش بازار سهام کشورمان به ۱۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید، غافل از آنکه رشد کمّی بورس بدون توجه به رشد کیفی آن، می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. امروز بعد از گذشت یک سال از وعده مسؤلان، ارزش بورس تهران با بیش از ۲۰ درصد کاهش، به ۳۵ میلیارد دلار رسیده است.
● بورس تهران، هم ارزش فیلیپس
طبق آخرین رتبه‌‌بندی شرکت‌های برتر جهان از لحاظ ارزش بازار که توسط نشریه فوربز منتشر شده است، شرکت اکسان موبیل آمریکا با ارزش بازاری ۲/۴۰۵ میلیارد دلار، رده نخست این رده‌بندی را به خود اختصاص داده است. بدین ترتیب، ارزش مجموع ۴۱۱ شرکت پذیرفته شده بورس تهران که عمدتاً از شرکت‌های بزرگ ایران هستند، کمتر از یک دوازدهم ارزش شرکت اکسان موبیل می‌باشد. هم‌اکنون بورس تهران با ارزش ۷/۳۵ میلیارد دلار، هم ارزش شرکت فیلیپس است که در رتبه‌بندی نشریه فوربز، در رده ۱۵۰ جهان قرار گرفته است.
● فرار سرمایه‌ها به امارات!
بر اساس آمارهای فدراسیون جهانی بورس، داد‌وستدهای بورس امارات در سال ۲۰۰۵ رشدی ۸۰۰ درصدی را تجربه کرد که در تاریخ بورس این کشور بی‌سابقه بوده است. در واقع، ارزش داد و ستد‌های بورس دُبی از ۶۸ میلیارد درهم به نیم تریلیون درهم در سال ۲۰۰۵ بالغ شده است. در همین راستا، بانک استاندارد چارترد هم طی گزارشی اعلام کرده است که بازار سهام امارات با رشد سرمایه ۱۱۴ درصد، پررونق‌ترین بازار سهام جهان در نیمه نخست سال ۲۰۰۵ بوده است. در مدت یاد‌شده، پس از بورس امارات، بورس‌های مصر، اردن و عربستان به ترتیب با رشد بازار ۱۱۴، ۷۵ و ۶۵ درصد، رده‌های بعدی پررونق‌ترین بورس‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا‌‌ (MENA) را به خود اختصاص داده‌اند. متأسفانه ارزش بازار سهام کشورمان با ۵/۲۱ درصد کاهش نسبت به سال ۲۰۰۴، از آخر رتبه سوم رده‌بندی سالانه فدراسیون جهانی بورس‌ها در منطقه مینا را به دست آورده است. در این میان، حضور بی‌شمار سرمایه‌گذاران ایرانی در بورس دُبی، بسیار قابل تأمل است. متأسفانه از یک سال و نیم پیش بدین سو و پس از اُفت شدید شاخص‌ها در بورس کشورمان، حضور سرمایه‌گذاران ایرانی در امارات، سرعت گرفته است. بر طبق آخرین آمارهای منتشر شده، هم‌اکنون ۱۴۳۶ سرمایه‌گذار ایرانی در بورس امارات فعال هستند که البته به دلایل امنیتی، میزان سرمایه‌گذاری دقیق آنان اعلام نشده است.
اما بر طبق آمار غیررسمی، متأسفانه در دو دهه گذشته بیش از ۴۰۰ هزار ایرانی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در این شیخ‌نشین سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بدتر آنکه، سرمایه‌گذاری ایرانیان در بورس دُبی در ماه‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. از سوی دیگر، بر طبق آمارهای منتشر شده، سرمایه‌گذاری در بازار سهام ۷ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) تا اواسط ماه سپتامبر ۲۰۰۵ از ۱۰۰۰ میلیارد دلار فراتر رفته است. اگر بورس کشورمان قصد رسیدن به معیارها و اندازه‌های بورس‌های برتر منطقه و کشورهای توسعه ‌یافته را دارد، چاره‌ای جز اهتمام جدی در اجرای کارآمد قانون جدید، همراه با مرتفع کردن مشکلات درون‌سازمانی و برون‌سازمانی (از جمله سیاست‌های دولت) و آزادسازی و تسهیل شرایط ورود و خروج سرمایه را ندارد. فاصله گرفتن مدیریت اجرایی بورس از هیاهوها و شتاب‌زدگی‌ها هم ضروری است.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران