جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

فی جو آ؛ میوه ای مسافر


فی جو آ؛ میوه ای مسافر
تنوع خیره کننده طبیعت، انسان را به شناخت هرچه بیشتر جلوه های گوناگون آن تشویق و پرسش های زیادی را برای او مطرح می کند. ازجمله این که این مظاهر گوناگون، چگونه به وجود آمده اند، سرآغاز پیدایش آن ها به چه صورت است، چگونه می توان آن ها را به دست آورد و مورد بهره برداری قرار داد و...
در این میان، وجود گیاهان متنوع، نه تنها به عنوان یکی از مظاهر زیبای طبیعی، بلکه به عنوان یک موضوع علمی و تحقیقی، شاخه گسترده ای از علم و دانش بشری را به خود اختصاص داده است و این امر توجه مضاعفی به جلوه ها و جوانب مختلف این بخش از طبیعت را می طلبد. به ویژه آن که امروزه با کاربردهای فراوانی که انواع مختلف گل و گیاه در حوزه های پزشکی و دارویی پیدا کرده، نیاز به این کندوکاو هم فزونی گرفته است.
از میان گیاهان نیز میوه ها جایگاه ویژه ای دارند و در کشور ما با وجود گستردگی جغرافیایی و تنوع زیاد اقلیمی، انواع مختلفی از آن ها یافت می شود که در یک دسته بندی کلی می توان آن ها را به بومی و غیربومی تقسیم کرد.میوه «فی جوآ» که در اینجا به شرح آن پرداخته می شود، بومی ایران نیست، اما در بخش شمالی کشور ما کشت می شود. فی جوآ یکی از میوه های نیمه گرمسیری است که از طریق جمهوری آذربایجان وارد شمال ایران شده است و قرار بود به علت ارزش غذایی مناسب و برخورداری از انواع ویتامین ها، جایگزین مرکبات شود. این میوه سبزرنگ که تقریباً به اندازه کیوی است، مانند کیوی بعد از کندن پوست آن به طور کامل قابل استفاده و خوراکی است. براساس اطلاعات موجود، درختچه فی جوآ نخستین بار در ایران در سال ۱۳۵۴ میوه داد. این گیاه که در آمریکای جنوبی به صورت طبیعی می روید، در مناطق شمالی ایران از آستارا تا بهشهر از رشد محسوسی برخوردار بوده و از سال ۱۳۵۱ در مناطقی از نوار ساحلی دریای خزر در استان گیلان تا محمودآباد مازندران کشت شده است.
مشکل اصلی این میوه کشت و تولید آن است که به محض رسیدن، مثل توت از درخت می ریزد. بنابراین باید فوراً آن را از درخت چید. ازجمله معایب دیگر این میوه آن است که خاصیت انبارکردن ندارد و پیداشدن لکه هایی بر روی این میوه ها با گذشت چند روز از برداشت آن موجب می شود تا به یک میوه فاقد صرفه اقتصادی تبدیل شده و در نتیجه باغداران از کاشت آن استقبال کمتری به عمل آورند.
درختچه فی جوآ در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان کاشت می شود و در استرالیا به میوه سال ۲۰۰۰ شهرت پیدا کرده است. هرچند سرزمین مادری این گیاه، آمریکای جنوبی است، ولی جمهوری های گرجستان و آذربایجان به عنوان دو قطب بزرگ و مهم پرورش فی جوآ محسوب می شوند و در کشورهای زلاندنو و استرالیا به این میوه اهمیت زیادی داده می شود.
درختچه فی جوآ از سال سوم به بار می نشیند و در سال نهم پرمحصول می شود. برداشت میوه آن نیز از اواخر مهر و اوایل آبان آغاز می شود.فی جوآ سرشار از ید است و علاوه بر این که می توان آن را به صورت تازه مصرف کرد، این قابلیت را نیز دارد که از آن مربا و کمپوت تهیه کرد.
یکی از ویژگی های بسیار خوب این میوه، خاصیت دارویی آن است. به گونه ای که با خوردن هر یکصدگرم فی جوآ، ۱۰۰ میلی گرم ید جذب بدن می شود. به همین خاطر برای کسانی که کمبود ید دارند، فی جوآ میوه مفیدی است. درعین حال این میوه حاوی املاح و ویتامین های گوناگونی نظیر ویتامین ٍE، قند و مواد مفید برای ارگانیزم بدن انسان است.
●شناسنامه فی جوآ
(Feijoa Sellowinan)
اکنون به ویژگی های ظاهری و اعضا و اجزای این میوه نظری می افکنیم تا از این لحاظ نیز شناختی هرچند کم حاصل شود.
▪نام متداول: فی جوآ، Guavasteen , Pineapple Gauava
▪گونه های مرتبط: در برخی سال های اخیر Feijoa Sellowiana به Acca Sellowiana تغییرنام داده است. اما بعضی منابع هنوز نام قدیمی آن را به کار می برند.منشأ آن از جنوب برزیل، شمال آرژانتین و غرب پاراگوئه نشأت یافته است.
▪سازگاری: زمستان های سرد و تابستان های معتدل را ترجیح می دهد (۵/۲۶ تا ۵/۳۲ درجه سانتیگراد)، و عموما با مناطقی که دمای آن ها بالای ۹- درجه سانتیگراد باقی می مانند، سازگار است. گل دهی در مناطقی که دوره سرمایی کمتر از ۵۰ ساعت دارند، ضعیف است. طعم میوه در نواحی سرد بسیار بهتر از نواحی گرم است.
●ویژگی ها
▪عادت رشدی:
فی جوآ یک درختچه همیشه سبز با رشدی آرام است که می تواند به ارتفاع و پهنای ۵/۴ متر برسد. پوست درخت، خاکستری کمرنگ و شاخه های منشعب در محل گره ها، متورم هستند و در هنگام جوانی به صورت رشته های مویی سفید رنگند. علاوه بر میوه ای که این درخت فراهم می کند، این درختچه ها درحالتی که دوتایی می شوند، شبیه یک باغ زیبا به نظر می رسند.
وقتی نهال های کاشته شده به یکدیگر نزدیک می شوند، درختچه ها، پرچین زیبا، یک صفحه یا یک بادشکن می سازند. علاوه بر این می توان به وسیله یک یا چند تنه شاخه های فی جوآ را به شکل یک درخت درآورد که بلندی آن به ۶ تا ۵/۷ متر برسد.
▪سرشاخه ها:
برگ های همیشه سرسبز، کلفت و چرمی فی جوآ متقابل هستند. دمبرگ کوتاه دارند و کلفت و بیضوی هستند. از نظر اندازه دامنه ای از ۵/۲ تا ۶ سانتیمتر عرض و ۵/۲ تا ۱۵ سانتی متر طول دارند. برگ ها در بالای سرشاخه ها سبز و صاف هستند و در نزدیکی سطح زمین نقره ای اند. در هنگام وزش نسیم ملایم نیز به شکل زیبایی براق به نظر می رسند.
▪گل ها:
گل های ۲ تا ۳ سانتیمتری زرق و برق دار دو جنسی، می توانند انفرادی باشند یا در یک خوشه متولد شوند. پرچم های قرمز براق انتهایی با دانه هایی بزرگ از گرده زردرنگ پوشیده شده اند. گل ها دیر شکفته می شوند. از اواخر اردیبهشت تا خرداد هر گل شامل ۴ تا ۶ گلبرگ گوشتی است که اندکی سفیدرنگ و در قسمت داخلی گلبرگ ها رنگ ارغوانی مشاهده می شود. این گلبرگ ها شیرینی ملایمی دارند، خوراکی هستند و می توان از آن یک افزودنی نیروبخش (رفع کننده خستگی) در سالادهای بهاره ساخت.
تغذیه پرندگان از گلبرگ ها، باعث گرده افشانی گل ها می شود. اما زنبورها عمده ترین گرده افشان ها هستند. اغلب گل ها با گرده های سازگاری که ۶۰ تا ۹۰ درصد از مجموعه گل را شامل می شوند، گرده افشانی می کنند. گرده افشانی دستی تأثیری نزدیک به صددرصد موفقیت را به همراه دارد. باردهی ضعیف معمولاً نتیجه گرده افشانی ناکافی است.
▪میوه ها:
میوه ها ازنظر اندازه دامنه ای از ۵/۲ تا ۳ سانتی متر طول دارند و شکل آن ها از گرد تا حالتی به شکل گلابی کشیده متغیر است. به همراه آن قطعاتی از کاسه گل که به انتهای آن چسبیده است مشاهده می شود. پوست مومی شکل به رنگ سبز _ آبی کدر تا آبی یا سبز خاکستری است. برخی مواقع با یک رنگ قرمز یا نارنجی مایل به قرمز نیز یافت می شود. بافت پوست از صاف تا زبر و دانه دانه متغیر است. میوه آن حتی قبل از این که به طور کامل برسد یک عطر غلیظ را متصاعد می کند.
گوشت مرکزی ضخیم، سفید، دانه دار، آبدار و نیمه شفاف میوه که بذرها را دربر می گیرد، شیرین یا نیمه ترش است. پیشنهاد می شود با آناناس و گوآوا و یا آناناس و توت فرنگی و اغلب به همراه مقدار زیادی انگورک یا نعنا ترکیب شود، معمولاً ۲۰ تا ۴۰ عدد و گاهی بیشتر، بذرهای مستطیلی بسیار کوچک وجود دارد که هنگام خوردن میوه زبری قابل توجهی احساس می شود.
منبع:http://www.crfg.org/pubs/ff/feijoa.html
مترجم: زهرا باقر امیری
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید