یک درد جهانی

عوامل خطرزا همواره شاخص های وضعیت سلامت در آینده هستند و ۵خطر از ۱۰ خطری که در سراسر جهان در صدر قرار دارند ، مختص بیماری های غیرواگیر می باشند. این خطرها عبارتند از بالارفتن فشار خون ، مصرف سیگار ، مصرف الکل ، کلسترول و چاقی. در دنیای امروز اکثر مرگها را می توان به بیماری های غیرواگیر نسبت داد که طبق گزارش جهانی سلامت این مقدار بیش از ۳۲ میلیون مورد است. نیمی از این تعداد (۱۶‎/۷ میلیون مورد) به دنبال بیماریهای قلبی - عروقی روی می دهند و بیش از یک سوم از این مرگها نیز در میان افراد میانسال روی می دهند. در کشورهای در حال توسعه بیماریهای قلبی و سکته مغزی به ترتیب اولین و دومین علت اصلی مرگ در میان زنان و مردان بزرگسال به شمار می روند. این واقعیت ها تازگی ندارند و دیگر باعث شگفتی نمی شوند. با این حال شگفت آور است که در برخی از کشورهای در حال توسعه بیماری های قلبی - عروقی مسؤول یک سوم از کلیه مرگها هستند.
نکته قابل توجه دیگر آنکه سن مرگ ناشی از بیماریهای قلبی - عروقی در کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته نسبتاً پایین است.
دکتر حوری امجدی، متخصص بیماریهای قلبی - عروقی در مورد عوامل خطرزایی که باعث کاهش سن ابتلا به این بیماریها و در مجموع همه گیری آنها در جوامع شده اند، می گوید: « عوامل خطرزای عمده بیماری های قلبی - عروقی یعنی تغییر روش تغذیه ، آب و هوای آلوده، افزایش فشار خون، عدم فعالیت فیزیکی و مهمتر از همه مصرف دخانیات دست کم ۷۵ تا ۸۵ درصد از موارد جدید بیماری های قلبی را توجیه می کنند در حالی که اگر این عوامل وجود نداشته باشند بیماری قلبی یک علت نادر مرگ به شمار می رود. دکتر امجدی در ادامه با بیان این مطلب که متأسفانه تقریباً در تمام کشورها، اکثریت چشمگیر جمعیت به دلیل دارابودن بالاتر از سطح مطلوب عوامل خطرزای اصلی در معرض خطر ایجاد بیماریهای قلبی - عروقی قرار دارند، افزود: « تنها نزدیک به ۵% از جمعیت زنان و مردان بزرگسال در کشورهای توسعه یافته و صنعتی با توجه به برخورداری از سطوح مطلوب عوامل خطرزا در معرض خطر پایین ابتلا قرار دارند و فقط چندکشور بسیار فقیر وجود دارند که این عوامل در آنها هنوز به عنوان مشکلات عمده سلامت عمومی خودنمایی نکرده اند.»دکتر امجدی همچنین با اشاره به اینکه توسعه بازاریابی و تجارت جهانی که نتیجه آن تبلیغات گسترده موادغذایی حاوی نسبت بالایی از چربی های اشباع شده، قند و نمک است، باعث تغییر روش تغذیه و گرایش به سمت رژیم های نامناسب می شود به طوری که اجزای محافظت کننده ای همچون فیبر و مواد شیمیایی گیاهی موجود درمیوه ها و سبزیجات تازه به طور پیشرونده ای در رژیم غذایی کاهش می یابد. این نوع رژیم غذایی همراه با مصرف سیگار و سطح پایین فعالیت فیزیکی منجر به بروز گسترده بیماری های قلبی - عروقی در سطح جمعیت می شود.»
استعمال دخانیات
مصرف سیگار و سایر محصولات تنباکو و مواجهه با دود سیگار، اصلی ترین علت قابل پیشگیری از مرگ ناشی از بیماریهای قلبی را در جهان تشکیل می دهند و مسؤول تقریباً ۵ میلیون مرگ در سال هستند که عمدتاً و باز هم در کشورهای فقیر روی می دهند. آخرین برآوردهای گزارش جهانی سلامت نشان می دهند که از میان نزدیک به ۴ میلیون مرد و یک میلیون زنی که فوت شده اند، بیش از دو میلیون مرد و ۳۸۰ هزار زن در کشورهای در حال توسعه می زیسته اند. همین گزارش می افزاید در صورتی که مداخلات اثربخش به صورت فوری و گسترده مورد استفاده قرار نگیرند، ضایعات مربوط بر مصرف سیگار در خلال ۲۰ سال آینده دوبرابر خواهد شد.
نقش اختلالات روانی در بروز بیماری های قلبی - عروقی
درمیان مسائل بهداشتی عمومی و نقش عوامل یادشده در بروز بیماری های قلبی - عروقی نباید از تأثیر بیماریها و اختلالات روانی و عدم رعایت بهداشت روان در ایجاد این بیماریها غافل ماند. اختلالات روانی علاوه برآن که تعیین کننده انواع بیماریهای روحی غیرقابل علاج است درصد قابل توجهی از بیماری های جسمی را نیز به خود اختصاص می دهد. دکتر ابوالقاسم مهری نژاد، روانشناس و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا در خصوص تأثیر این اختلالات بر بروز بیماری های جسمی عقیده دارد: «در جامعه صنعتی امروز انواع عوامل استرس زا که در نتیجه فشار کاری بیش از حد، چندشغله بودن، کاهش زمان استراحت و پرداختن بر تفریحات لازم به وجود می آید از یک سو و فشارهای اقتصادی که فقر و بسیاری از بحران های زیانبار دیگر را به همراه دارد از سوی دیگر باعث شده کسالت، بی حوصلگی و تحمل بسیاری از فشارهای عصبی افراد جامعه را به سوی بیماری های مختلفی از جمله افسردگی ، بی خوابی، استرس و در موارد حادتر ابتلا به اختلالات جسمی که مهمترین آنها دیابت، انواع سرطانها ، اختلالات گوارشی ، بیماری های قلبی - عروقی و...است، بکشاند. دکتر مهری نژاد ضمن بیان این که بروز این اختلالات بخصوص در میان جوانان بسیار بیشتر است، افزود: «طبیعتاً تحمل فشار روانی با وجود تمامی مشکلات حل نشده برای افراد جوان مشکلتر است بنابراین روزانه تعداد قابل توجهی از جوانها براثر بیماری های قلبی از جمله انسداد رگها و بخصوص حمله قلبی که منجر به مرگ بلافاصله می شود، جان خود را از دست می دهند.»
با این که سرعت جهانی شدن خطرهای عمده بیماری های قلبی - عروقی روبه افزایش است ، پیشرفت به سوی پیشگیری و مراقبت از این بیماریها به کندی صورت می گیرد.در حالی که ایجاد یک چارچوب سیاستگذاری منسجم برای پیشگیری و کنترل بیماری های قلبی - عروقی بسیار حیاتی است دکتر مهری نژاد دراین خصوص ادامه داد: «متأسفانه در اکثر جوامع واکنش نسبت به پیشگیری و کنترل بیماری های قلبی - عروقی همچنان براساس الگوی بیماری های عفونی شکل می گیرد در نتیجه ظرفیت جهانی و ملی برای پاسخ به همه گیری های این بیماریها به طرز اسفباری ناکافی است. تعداد اندکی از کشورها اقدام به پیاده سازی سیاست های جامع کنترل و پیشگیری نموده اند و شکاف بین نیاز به پیشگیری وکنترل بیماری های قلبی - عروقی و ظرفیت برآورده ساختن آنها همچنان عریض تر خواهد شد مگر آنکه گام های فوری دراین زمینه برداشته شود.»وی با اشاره به این موضوع که زندگی های بی شماری که از دست می روند ناشی از تدابیر ناکافی درمانی حاد و درازمدت برای بیماری های قلبی وعروقی هستند، ادامه داد:«پیشگیری و کنترل این بیماریها فقط در راستای برداشتن سه گام اصلی در سطح ملی و جامعه میسر می شود. در گام اول کنترل استعمال دخانیات، یک برنامه ملی تغذیه و فعالیت فیزیکی و ترویج مصرف مواد مغذی سالم و ارزیابی سیاست های عمومی بر روی سلامت مانند برنامه ریزی شهری برای کاهش آلودگی ها، مهمترین اقدامات هستند. گام دوم نیز شامل تعیین استانداردهایی در سطح کشور است که مقررات بازاریابی برای محصولات غذایی ناسالم برای کودکان را تعیین می کند. همچنین مراکز تفریحی سالم و آمادگی جسمانی باید در دسترس باشند. گام سوم که مهمترین گام است شامل فراهم آوردن شرایط و امکاناتی است که افراد جامعه تحت آن شرایط ناچار به تحمل فشارهای روانی و استرس بیش از حد نباشند. ایجاد آرامش در افراد علاوه براینکه سلامت جسم آنها را تعیین می کند، جلوی بسیاری از خطرات و صدماتی را که در نتیجه یک اختلال روانی فرد متحمل می شود را نیز خواهد گرفت».
دکتر امجدی نیز ضمن بیان این که مداخلات نسبتاً ارزانی برای بیماری های قلبی - عروقی در دسترس هستند، گفت: «فراهم آوردن شرایطی که در آن افراد سالمند بتوانند از داروهایی مانند آسپرین و یا داروهایی برای پایین آوردن فشار خون و کلسترول استفاده کنند در کاهش خطرات قلبی بسیار مؤثر است. به عنوان مثال مصرف داروی آسپرین در افراد مبتلا به علایم درد قفسه سینه از یک چهارم مرگهای مرتبط با حملات قلبی پیشگیری خواهدکرد. البته قطع مصرف سیگار و شناسایی و درمان دیابت نیز دو مورد از مهمترین اولویت ها به شمار می رود».
سمیه شرافتی

منبع : روزنامه ایران