جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

مصرف سیگار و پیامدهای آن


مصرف سیگار و پیامدهای آن
امروزه سیگار به عنوان یكی از مهمترین عوامل مرگ و میر انسان ها و در عین حال تنها علت قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانی در دنیا محسوب می شود و سالانه جان میلیون ها نفر بر اثر استعمال سیگار به مخاطره می افتد. آمار افراد سیگاری در دنیا حدود۱ میلیارد و۲۰۰ میلیون نفر است كه۸۰۰ میلیون نفر از آنان متعلق به كشورهای در حال توسعه هستند. این آمار نشان دهنده افزایش روز افزون تعداد افراد سیگاری به ویژه زنان جوان در كشورهای در حال توسعه است.بر اساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی ۶/۱۴ درصد از ایرانیان در فاصله سنی۱۵ تا۶۹ ساله سیگار می كشند.سالانه در دنیا سیگار باعث مرگ۴ میلیون و۸۰۰ هزار نفر می شود كه این مرگ و میرها در كشورهای در حال توسعه بیشتر رخ می دهد. تخمین زده می شود تا سال۲۰۳۰ میلادی، سالانه۱۰ میلیون نفر بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست خواهند داد۷۰ درصد از این تعداد مربوط به كشورهای در حال توسعه خواهد بود.در ایران هر سال حدود۵۰ هزار نفر در اثر استعمال سیگار جان خود را از دست می دهند. هم چنین بالاترین میزان مرگ و میر ناشی از سرطان قسمت های فوقانی دستگاه تنفس (لب، دهان، حلق) و سرطان قسمت های تحتانی دستگاه تنفس (نای، ریه، برونش) در میان كشورهای خاورمیانه متعلق به ایران است.
حدود۸۰ تا۹۰ درصد سیگاری های حرفه ای، قبل از۲۰ سالگی شروع به كشیدن سیگار كرده اند و در این میان جوانان۱۵ تا۲۴ ساله بیشتر از سایر سنین برای اولین بار سیگار را تجربه می كنند. با این وجود اتخاذ راهكارهایی به منظور پیشگیری از این معضل ضروری به نظر می رسد. یكی از مهم ترین راهكارها برای پیشگیری از اعتیاد به سیگار، آموزش نوجوانان در معرض خطر است. دوران مدرسه بهترین زمان برنامه ریزی و آموزش برای جلوگیری از گرایش و اقدام به چنین رفتارهایی می باشد.
چه عواملی باعث گرایش به مصرف سیگار را در نوجوانان می شود؟
بیشتر دختران و پسران جوان سیگاری معتقدند كه سیگار برای سلامتی آنها مضر نیست. این نگرش در جوانانی كه از كودكی پدر و مادر سیگاری خود را دیده اند و با این رفتار خو گرفته اند تقویت می شود.
گاهی ترغیب اطرافیان می تواند عامل اصلی ایجاد این گرایش در فرد شود. اغلب جوانان در اقشار پایین فرهنگی سیگار را به عنوان وسیله ای برای كسب و ارتقای جایگاه اجتماعی جدی تر قلمداد كرده و با همین نگرش آن را تجربه می كنند. گاهی افراد بنا به تصورهای نادرست خود از آن به عنوان آرام بخشی برای كاهش استرس و اضطراب استفاده می كنند. آمار نشان می دهد دو سوم نوجوانان در۱۶ سالگی برای اولین بار، كشیدن سیگار را تجربه كرده اند. میزان استفاده از سیگار در پسران بیشتر از دختران بوده و پسران در سنین پایین تری كشیدن سیگار را شروع می كنند.
مواد تشكیل دهنده سیگار و مضرات آن
سیگار از توتون، كاغذ، مواد نگهدارنده و اسانس تشكیل یافته است. در درجه حرارت بالا تركیبات سیگار تغییر كرده و تبدیل به مواد سرطان زا می شوند. مواد سمی موجود در سیگار عبارتند از تركیبات گازی (مونوكسید كربن، فرمالدئید و...) و تركیبات ذره ای (نیكوتین، قطران و...).مونوكسید كربن حاصل از دود سیگار بعد از ورود به ریه ها، با هموگلوبین خون تركیب شده و جای اكسیژن را می گیرد. به عبارتی هموگلوبین به جای تركیب با اكسیژن با مونوكسیدكربن اتصال برقرار كرده و به طبع آن اكسیژن كمی به اعضای بدن خواهد رسید. نتیجه این كمبود اكسیژن، خستگی، ضعف عضلانی و مشكلات تنفسی می باشد. بدن برای مقابله با این وضعیت گلبول قرمز بیشتری تولید می كند تا از این طریق كمبود اكسیژن خود را جبران كند و این حالت منجر به غلظت خون و یا پلی سایتمی می شود.از میان عوامل ذره ای سیگار، نیكوتین تنها بخش اعتیادآور سیگار است. نیكوتین با تاثیر روی سیستم قلبی و عروقی، به بالا رفتن فشار خون و افزایش ضربان قلب كمك كرده و این امر موجب بروز بیماری های قلبی عروقی خواهد شد. نیكوتین هم چنین روی سیستم اعصاب مركزی اثر گذاشته و باعث لرزش، تشنج، فلج عضلات و مرگ می شود. بسیاری از افراد به ویژه جوانان بر این باورند كه مصرف قلیان بی ضرر است و وجود آب در قلیان را دلیلی بر بی خطر بودن آن می دانند. این تصور نه تنها به هیچ عنوان درست نیست بلكه اسانس هایی كه به تنباكو های امروزی اضافه می شود كاملاً سرطان زا هستند. تاثیر سیگار بر تمامی ارگان های بدن به نحوی است كه تقریباً هیچ ارگانی را نمی توان یافت كه از آثار سو سیگار در امان باشد.
قربانیان مصرف سیگار
امروزه از هر۳ نفر كه می میرند یك نفر مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی هستند. سیگار اصلی ترین عامل ایجاد كننده این بیماری است. بیماری های قلبی نظیر انسداد عروق قلب و سكته قلبی جان تعداد زیادی از مردم را تهدید می كند. در سال۲۰۰۰ میلادی، ۵ میلیون نفر بر اثر استعمال سیگار جان باختند. از این تعداد افراد حدود ۷/۲ میلیون نفر در اثر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی حاصل از مصرف سیگار جان باختند، یك میلیون نفر در اثر ابتلا به بیماری های ریوی جان خود را از دست دادند و۸۵۰ هزار نفر در اثر ابتلا به سرطان ریه درگذشته اند.
بیماری های حاصل از مصرف سیگار
مصرف۱ تا۱۴ نخ سیگار در روز احتمال ابتلا به سرطان ریه را۸ برابر می كند و اگر این تعداد سیگار مصرفی به۲۵ نخ در روز برسد، احتمال ابتلا به سرطان ریه۲۵ برابر خواهد شد. اگر شخصی علاوه بر سیگار از الكل و پیپ هم استفاده كند شانس ابتلا به سرطان ریه، لب، دهان، گلو در وی دو چندان می شود.كشیدن سیگار شایع ترین عامل شناخته شده ای است كه با برونشیت مزمن و آمفیزم ارتباط دارد.۹۰ درصد بیمارانی كه بیماری مزمن ریوی دارند، مصرف كنندگان قبلی یا فعلی توتون هستند. كشیدن سیگار برای مدت طولانی حركت مژك های سلول های اپیتلیال تنفسی را مختل كرده و شخص را مستعد ابتلا به بیماری های ریوی می كند. بیماری های ریوی حاصل از استعمال سیگار می تواند، تمامی ارگان های بدن را درگیر كند. وظیفه مهم ریه، رساندن اكسیژن به تمام اعضای بدن است. به این ترتیب كه فقر اكسیژن، بیماری ها و ناتوانی های زیادی ایجاد می شود. سیگار نه تنها باعث افزایش انواع بیماری ها وسرطان های ریه می شود بلكه احتمال ابتلا به سرطان هایی نظیر پانكراس، كلیه، كبد، خون، معده، مثانه، دهان، لب و گلو نیز چند برابر می كند. یكی از اعضای حیاتی كه در اثر مصرف سیگار دچار اختلال عملكرد می شود مغز است. بر اثر كاهش اكسیژن مغز، احتمال ابتلا به آلزایمر (از دست دادن حافظه، عدم تشخیص زمان، مكان و جهت و ...) دو برابر افراد عادی می شود. هم چنین سیگار باعث از دست دادن بافت استخوانی شده و پوكی استخوان و شكستگی های استخوان را نیز افزایش می دهد.با مصرف سیگار، جریان خون در دهان كاهش یافته و احتمال ابتلا به بیمارهای دهان و دندان نیز افزایش می یابد. به طوری كه آمار نشان می دهد افراد سیگاری بیشتر از افراد عادی دندان های خود را از دست می دهند، رنگ دندان هایشان تیره می شود و بیماری های دهان و دندان به صورت شدیدی در آنها بروز می كند. حتی در كاشت دندان نیز افراد سیگاری با شكست بیشتری مواجه می شوند. به علت عدم اكسیژن رسانی مناسب، ترمیم زخم در افراد سیگاری با۸۰ درصد تاخیر صورت می گیرد. بنابراین در صورت انجام عمل جراحی، این افراد باید بسیار مراقب زخم و عفونت ناشی از عمل جراحی باشند. به علت افت جریان خون پوستی و اثری كه سیگار بر روی آنزیم های پوستی دارد، پوست افراد سیگاری تیره تر و دارای چین و چروك بیشتری هستند. هم چنین سیگار مهم ترین عامل بروز سرطان معده و مری بوده و در بروز بیماری های چشم نظیر آب مروارید نیز موثر است. با توجه به رشد روز افزون تعداد زنان جوان سیگاری در سال های نه چندان دور با یك اپیدمی سرطان ریه در زنان جوان روبرو خواهیم شد. زیرا زنان سیگاری دو برابر مردان سیگاری شانس ابتلا به سرطان ریه را دارند.زنانی كه سیگار می كشند، بیشتر در معرض حملات قلبی، انواع سرطان ها و مشكلات دهان و ریه قرار دارند. آمار نشان می دهد كه از سال۱۹۸۷ به بعد سرطان ریه حتی بیشتر از سرطان سینه جان زنان را در معرض خطر قرار داده است. سیگار روی باروری زنان نیز تاثیر داشته و حتی در طی حاملگی احتمال زایمان زودرس، مرگ جنین و تولد نوزاد با وزن كم را افزایش می دهد. زنانی كه علاوه بر سیگار از قرص های ضد باروری نیز استفاده می كنند، ده برابر افراد عادی دچار حمله قلبی می شوند. سیگار علاوه بر فرد سیگاری به اطرافیان و افراد خانواده او آسیب های فراوان می رساند و آنها ناخواسته مبتلا به بیماری هایی به مراتب شدیدتر از بیماری های فرد سیگاری می شوند. تحقیقات انجام شده حاكی است كه برونشیت مزمن، عفونت ریه، آسم و سایر بیماری های مزمن ریوی در بچه هایی كه والدین آنها سیگار می كشند بیشتر دیده می شود. و حتی شانس ابتلا به سرطان های مختلف نیز در این بچه ها بالاتر است. بسیاری از اطرافیان فرد سیگاری از تحریك چشم ها، بینی، گلو، كاهش عملكرد ریه، افزایش ابتلا به آسم و شدت حملات آن شكایت دارند. آزمایشات نشان می دهد كه احتمال ابتلا به بیماری های عروق قلبی در سیگاری های غیر فعال (افراد در معرض دود سیگار) بیشتر است. سالانه میلیون ها نفر در سراسر جهان در معرض ابتلا به بیماری های عروق قلبی هستند این افراد مستعد ابتلا به سرطان های مختلف، به ویژه سرطان ریه نیز هستند.
ترك سیگار
همان طور كه گفته شد مصرف سیگار به مدت طولانی تغییرات مخربی در ریه ایجاد می كند. بعد از ترك سیگار از روند تخریب ریه جلوگیری شده و ریه به تدریج شروع به ترمیم خود می كند و در نتیجه احتمال ابتلا به سرطان ریه و پیشرفت سرطان ریه كم تر می شود. ترك سیگار علاوه بر كاهش سرطان ریه، احتمال ابتلا به سرطان های قسمت های دیگر، بیماری های عروقی، مغزی و تنفسی را نیز از بین می برد. به علت اعتیادآور بودن نیكوتین موجود در سیگار برای ترك سیگار اقدامات خاصی باید انجام گیرد. قدم اول برای ترك سیگار ایجاد آمادگی در فرد سیگاری است. ابتدا باید تاریخ مشخصی برای ترك سیگار تعیین شود.
- در صورت امكان با یكی از دوستان سیگاری خود مشورت كرده و هر دو همزمان با هم اقدام به ترك كنید.
- توجه داشته باشید چرا اقدام به ترك می كنید و در چه زمانی می خواهید به طور كامل سیگار را كنار بگذارید.
- كارهایی كه در حین انجام آنها سیگار كشیده می شود مشخص كنید. به عنوان مثال رانندگی.
- سعی كنید عادت های ناخودآگاه خود را كه در حین مصرف سیگار انجام می دهید، تغییر دهید. (مثلاً سیگار را در جای دیگری نگه دارید، در جیب دیگر شلوار یا كت و یا با دست دیگر سیگار بكشید.)
- وقتی در حال كشیدن سیگار هستید، هیچ كار دیگری انجام ندهید و فقط به سیگار فكر كنید.
- فقط در جای خاصی سیگار بكشید و هیچ گاه در منزل سیگار نكشید. خود را مقید كنید كه فقط در بالكن و یا حیاط اقدام به كشیدن سیگار كنید.
- هر گاه هوس كردید سیگار را روشن كنید، چند دقیقه صبر كنید وسعی كنید به جای كشیدن سیگار كار دیگری انجام دهید. به عنوان مثال یك لیوان آب خنك بخورید ویا آدامس بجویدو یا از آبنبات و یا خلال دندان استفاده كنید.
- سیگار را در زمان مشخصی خریداری كرده و سعی كنید نوع سیگار مصرفی را به سیگاری كه علاقه ای به آن ندارید تغییر دهید.
- اواخر هر روز در صورت نكشیدن سیگار به خود پاداش دهید. مثلاً یك فیلم زیبا و یا یك غذای خوشمزه.
- سعی كنید ورزش كنید، به ویژه پیاده روی ویا دوچرخه سواری.
- به نتایج مثبت ترك سیگار فكر كنید. این كه چقدر به خود و خانواده اتان علاقه دارید و به سلامت آنها اهمیت می دهید. افكار مثبت به شما كمك زیادی خواهند كرد.
- به طور منظم غذا بخورید. زیرا گاهی احساس گرسنگی با هوس سیگار كشیدن اشتباه می شود.
- ظرفی را در نظر بگیرید و پولی كه هر هفته با آن سیگار می خریدید، در آن بیاندازید.
- اجازه دهید تمام افراد خانواده، دوستان و آشنایان بدانند كه شما در حال ترك سیگار هستید، زیرا افراد زیادی از شما حمایت خواهند كرد.
- خیلی از دوستان سیگاری شما مایلند بدانند شما چطور موفق به ترك آن شده اید، با آنها صحبت كنید. در حقیقت افرادی كه به مدت طولانی موفق به ترك سیگار شده اند، از حمایت قوی دوستان و خانواده برخوردار بوده اند.
- اگر احیاناً گاهی سیگار كشیدید، نگران نشوید، اغلب كسانی كه موفق به ترك كامل شده اند چند بار اقدام به ترك كرده اند. در هر صورت با توجه به اثر اعتیاد آور نیكوتین، با قطع مصرف سیگار، علائمی به صورت تحریك پذیری، عدم تمركز، افزایش اشتها و هوس كشیدن سیگار به وجود خواهد آمد. این مسائل كاملاً طبیعی و البته زود گذر است. برای كمتر شدن این علائم، می توان نیكوتین سیگار را با روش های دیگر جایگزین كرد.
روش NRT
(Nicotin Replacement Therapy)
جایگزین كردن نیكوتین سیگار با منابع دیگری غیر از سیگار است. آسان ترین روش ترك سیگار استفاده از آدامس نیكوتین و یا برچسب های پوستی نیكوتین است كه فرد در هنگام هوس سیگار می تواند از آنها استفاده كند و به دلیل تغییر رفتار سیگار كشیدن كمك زیادی به فرد می كند. البته روش های دیگری نظیر استفاده از اسپری های نیكوتین نیز وجود دارد كه توسط پزشك باید تجویز شود. هدف اصلی NRT از بین بردن رفتار سیگار كشیدن است. گرچه اعتیاد به نیكوتین ممكن است مدتی باقی بماند، اما برای ترك سیگار نیكوتین جایگزین را نیز به تدریج باید قطع كرد.

نویسنده: دكتر مرضیه حاجی محمدی
منبع : ماهنامه نفت پارس


همچنین مشاهده کنید