سقوط بازار، امیدواری به اصلاح

تحولات عمده بورس اوراق بهادار در مهر ماه همان طور که انتظار می رفت، اُفت شاخص ها در مهر ماه هم ادامه داشت و قطعنامه تصویب شده در آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه کشورمان، شدت این اُفت را دوچندان کرد. در همین راستا، شاخص کل با ۲۷۶ واحد کاهش به مرز ۱۰ هزار تنزل یافت. به عقیده بسیاری از کارشناسان، مرز ۱۰ هزار شاخص کل، مرز روانی بورس اوراق بهادار است و در صورت کاهش شاخص به زیر ۱۰ هزار، بورس ایران اعتماد به نفس خود را از دست داده و جوّ روانی منفی موجود، بیش از پیش وخیم تر خواهد شد. اما رکود مستمر در بورس، مسؤولان اقتصادی و اعضای دولت را برای ارایه راهکاری مناسب برای خروج از این بحران، به تکاپو انداخت، به طوری که هیأت دولت با تشکیل جلساتی به بررسی شرایط موجود بورس پرداخت. حتی دکتر احـمـــدی نـــژاد بـــرای دومـیـــن بــار از زمــان تـصــدّی ریاست جمهوری، حمایت قاطع خود و دولتش از بورس و بازار سرمایه را اعلام کرد. رییس جمهور نوسانات اخیر در بازار بورس را التهابی کاذب دانست و اعلام کرد که این التهاب به زودی برطرف خواهد شد.
●بورس ۳۲ میلیارد دلاری
ارزش بازار بورس اوراق بهادار در طی نه ماه گذشته با ۸ میلیارد دلار کاهش به ۳۲ میلیارد دلار رسیده که البته بسیاری از این ارزش دست شرکت ها و سازمان های دولتی است. سقوط بازار موجب شد تا در فهرست ارایه شده از سوی فدراسیون جهانی بورس در ماه گذشته، بورس کشورمان جزو آخرین رتبه ها از لحاظ بازدهی قرار گیرد. فراموش نشود که بورس ایران در سال ۸۲ در همین رده بندی جزو پربازده ترین بورس های دنیا شناخته شده بود. در حـال حـاضـر شـرکـت های سرمایه گذاری بورس اوراق بهادار که با خرید و فروش سهام شرکت های صنعتی زیرمجموعه خود و دریافت سود آنها فعالیت می کنند، به دلیل اُفت قیمت ها و رکود بورس، دچار کاهش شدید قیمت و نقدینگی شده اند. به همین دلیل، حجم معاملات این شرکت ها در بورس به شدت کاهش یافته است. به علاوه، با توجه به آنکه بیش از ۷۰ درصد بورس اوراق بهادار در اختیار شرکت های دولتی و شرکت های تابعه آنها قرار دارد، با روی کارآمدن دولت جدید و نامعلوم بودن وضعیت مدیران اینگونه شرکت ها، آنها نیز با ملاحظه بیشتری به معامله در بورس، اقدام می کنند و حتی از انجام معاملات کلان خودداری می نمایند. همین امر خود تأثیر بسیار زیادی بر کاهش حجم معاملات و ارزش بازار گذاشته است. از سوی دیگر، عدم اطمینان از آینده و فقدان توازن در عرضه و تقاضا و مشکلات درون سازمانی، از مهم ترین مشکلات پیش روی بورس هستند. وضعیت نامعلوم پرونده هسته ای کشور و نامعلوم بودن سیاست های اقتصادی دولت نهم، سهامداران را بـه فـروش سهام و تشکیل صف های فروش غیرمتعارف برای بیش از ۱۰۰ شرکت، ترغیب کرده است. این سهامداران با افت ۱۶ درصدی شاخص کل در سال جاری و تورم موجود در کشور، خرید اوراق مـشـــارکـــت بــا نــرخ ســود ســالانــه ۱۷ درصــد و سپرده گذاری در بانک های خصوصی و دریافت حدود ۲۰ درصد سود سالانه را به سرمایه گذاری در بـورس تـرجیـح مـی دهنـد و لـذا اقـدام به خروج سرمایه های خود از بازار بورس کرده اند. در این میان، اقدام دولت مبنی بر توقف صادرات سیمان تا اطلاع ثانوی و بازگشت این محصول به سبد حمایتی هم بر رکود فعلی بورس افزوده بود که قرار است از آذر ماه قیمت در بازار تعیین شود. با توجه به اینکه در حـال حـاضـر نـزدیـک بـه ۲۰ درصـد بـازار شـامل کـارخـانجـات سیمـان اسـت و سهام شرکت های سیمانی در سبد سهام و پرتفولیوی اکثر شرکت های سـرمـایـه گـذاری جایگاه ویژه ای دارد، آزادسازی قیمت آن می تواند بر سوددهی این کارخانجات و در نتیجه بازده نقدی سهام آن تأثیر مثبت داشته باشد.
●راهکارهای خروج از بحران
در مــاه گــذشـتـه، دبیـرکـل بـورس از جلسـات مـســؤولان بــورس بــا اعـضــای دولــت و حـمــایـت رییس جمهور از بازار سهام خبر داد. اما علیرغم این حمایت ها، بازار اوراق بهادار با چالش های بسیار جدی از جمله پرونده هسته ای کشور روبه رو است. لذا این حمایت های گفتاری تنها باعث مثبت شدن اندک شاخص ها طی سه روز شد و بار دیگر شاهد اُفت شاخص ها بودیم. از دیگر اقدامات مدیران بورس، رایزنی با مؤسسات مالی و بانک های دولتی و نیز مؤسسات قرض الحسنه بسیجیان و قوامین برای مشارکت هر چه بیشتر در بورس بود. اما به عقیده کارشناسان، این موضوع می بایست با مطالعه و کارشناسی بیشتر صورت گیرد، چرا که به دلیل عدم شناخت و تجربه و دانش کافی این مؤسسات بـرای سـرمـایـه گـذاری در بـورس، ورود آنهـا بـه معاملات عمده و کلان بازار می تواند باعث اختلال بیشتر بورس شود. به ویژه اینکه مؤسسات مالی و بـانـک هـا عـمـدتـاً بـه منافع اقتصادی خود بیشتر می اندیشند تا به نفع بورس. راهکار اعلام شده دیگر، اعطای وام از سوی دولت و بانک ها به شرکت های سرمایه گذاری برای خرید سهام بود، اما شورای پول و اعتبار اعلام کرد که فعلاً قصد بررسی این موضوع را ندارد. بدین ترتیب، به نظر می رسد برنامه های دولت برای خروج بورس از بحران، در کوتاه مدت نمی تواند به نتیجه دلخواه برسد. در این بین، افت مداوم شاخص ها باعث شد تا برخی کارشناسان زمان فعلی را برای محدودسازی کاهش قیمت ها و آزادسازی نوسانات روزانه قیمت سهام مناسب دانسته و آن را امری ضروری عنوان کنند، اما دبیرکل بورس معتقد است که اعمال این سیاست و حذف حجم مبنا موجب افزایش جوّ روانی منفی بازار و کنترل مصنوعی قیمت ها شده و بر شدت سقوط شاخص های بورس می افزاید. مهم ترین خبری که در مهر ماه شنیده شد، زمزمه تعطیلی موقت بورس به منظور سپری کردن مدت بحرانی آن بود. اما مسؤولان بورس با قاطعیت اعلام کردند که تعطیلی موقت بورس در شرایط فعلی ضـرورتـی ندارد. همچنین سهامداران حقیقی با ارســال نــامــه هــایــی بــه مـقــام مـعـظــم رهـبــری و رییس جمهور، خواهان اقدام جدی و فوری دولت برای رسیدگی به اوضاع بیش از سه میلیون سهامدار جزء شدند - سهامدارانی که بازندگان اصلی رکود فعلی بورس و اُفت قیمت ها هستند.
●قانون جدید بورس و اوراق بهادار
اما تصویب لایحه ۶۰ ماده ای بورس اوراق بهادار توسط مجلس، از معدود اخبار مثبت و امیدوارکننده بورس در ماه گذشته بود - قوانینی که بعد از گذشت نزدیک به ۴۰ سال از تأسیس بورس اوراق بهادار، برای اولین بار ساختار معاملاتی و سازمانی بورس و بازار سرمایه را قانونمند و به روز می کند. براساس این لایحه، اشخاصی که با اطلاعات نهانی به خرید و فروش سهام و کسب سودهای کلان در بورس می پردازند، توسط این قانون مجرم شناخته شده و به مجازات خواهند رسید. در واقع، در این لایحه صراحتاً تعریف مشخصی برای تمایز این افراد از سهامداران عادی ارایه شده است. این اقدام گامی مثبت در جهت اصلاح ساختار بورس و بازار سرمایه تلقی می شود. البته با توجه به بوروکراسی و کندی همیشگی اجرای قوانین در ایران، انتظار نمی رود در چند ماه آینده قانون جدید به اجرا درآید. خصوصاً اجرای ناشیانه این قانون هم نخواهد توانست انتظار سهامداران خرد مبنی بر خروج بورس از بحران فعلی را برآورده سازد. خبر برداشته شدن محدوده زمانی آماده شدن اوراق خرید بعد از چهار روز و به روز شدن خرید و فروش سهام، نوید از تحولی در وضعیت معاملات بورس اوراق بهادار می دهد که نتیجه آن نیز نامعلوم است. از سوی دیگر، به عقیده بسیاری از کارشناسان، بورس برای بازگشت به دوران رونق خود نیاز به گذشت مدت زمانی برابر با مدت رکود خود دارد. بنابراین با وجود آنکه معمولاً بازدهی بورس مطابق آمار سال های گذشته در نیمه دوم سال بیشتر بوده است، نمی توان تا چند ماه آینده انتظار رونق بورس مشابه سال های گذشته را داشت. در واقع، حتی با رفع مشکلات، تحقق رونق و بازدهی گذشته بورس، نیازمند صبوری بیشتری است. تنها اقدامی که در این شرایط <اقتصاد ایران> توصیه می کند، پرهیز از انجام اعمال عجولانه است. هیچگاه از یاد نبریم، بورس در تمام دنیا دارای نوسانات خاص خود می باشد. لذا باید با تدابیر برون سازمانی و درون سازمانی و صبر بیشتر، منتظر تغییر شرایط باشیم. به علاوه، همیشه باید با نگرشی بلندمدت و استفاده از تجارب کارشناسان و متخصصان آگاه، اقدام به سرمایه گذاری در بورس نمود. با توجه به آغاز مجدد مذاکرات هسته ای کشورمان و اقدامات انجام شده توسط دولت و طرح ها و قوانین جدید، انتظار می رود این شرایط به زودی خاتمه یافته و بار دیگر بورس در مسیر رونق و کسب بازدهی مناسب گام بردارد.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران