بررسی مقایسه‌ای عملکرد آنتی‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها

آنتی بیوتیک ها طی ۴۰ – ۵۰ سال گذشته به طور فزاینده و بدون محدودیتی خاص در صنعت طیور به کار رفته اند که در طی چند سال اخیر محدودیت های زمانی بین حذف دارو و زمان کشتار و منع مصرف بعضی از آنتی بیوتیک ها مثل فورازولیدون اعمال شده است .
عموماٌ آنتی بیوتیک ها به ۳ منظور در طیور مصرف می شوند :
۱ ) کمک به درمان طیور و باز گرداندن آنها به حالت عادی
۲ ) افزایش رشد و راندمان غذایی
۳ ) کمک به پیشگیری از شیوع بیماریهایی که وجودآنها در گله به اثبات رسیده است
نوع مکانیسم عمل آنتی بیوتیک ها به دو شکل متوقف کننده رشد و باکتری کشی است . خاصیت متوقف کنندگی رشد زمانی ایجاد می شود که یک آنتی بیوتیک رشد باکتری را مهار ویاکند می نماید . خاصیت باکتری کشی زمانی است که آنتی بیوتیک باکتری را نابود می کند .مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها ، اشتباه در استفاده از آنها ، مصرف آنتی بیوتیک های زیر استاندارد ، عدم اتمام دوره درمان ، استفاده از آنتی بیوتیک ها به عنوان مکمل غذایی و افزایش دهتده رشد از جمله عوامل ایجاد کننده اثرات سوء آنتی بیوتیک ها و بروز مقاومت های آنتی بیوتیکی می باشند .
مصرف محصولات دامی آلوده به آنتی بیوتیک ها در انسان باعث اثرات سمی ، واکنش های ازدیاد حساسیت ، بروز عفونت های ثانویه ، اختلالات سوخت وسازی و مقاومت های آنتی بیوتیکی و ...... است .اما پروبیوتیک ها را می توان یکی از مهمترین دستاوردهای محققین دانست که با الهام از شرایط طبیعی میکروارگانیسم ها در دستگاه گوارش و تعادل موجود در طبیعت تهیه شده است .واژه پروبیوتیک واژه ای است یونانی به معنای (( برای زندگی )) . مهمترین ویژگی پروبیوتیک ها این است که ضمن کاهش بیماری و بهبود ضریب تبدیل غذایی در طیور هیچ گونه باقیمانده بافتی نداشته و مقاومت میکروبی ایجاد نمی کنند .
این مواد میکروارگانیسم های زنده ای هستند که نه از طریق نابود سازی میکروارگانیسم های موجود بلکه با ایجاد و یا تقویت میکروارگانیسم های مفید موجود در دستگاه گوارش موجبات حفظ سلامتی و یا افزایش میزان رشد را در طیور و انسان فراهم می آورند . همچنین پروبیوتیک ها نه تنها به عنوان محرک رشد بلکه برای تحریک دستگاه ایمنی و پیشگیری از ابتلاء به بسیاری از بیماری ها به کار گرفته می شود .
● مکانیسم اثرپروبیو تیک ها به چند شکل است :
۱) حفظ جمعیت میکروبی مفید در دستگاه گوارش :
الف ) رقابت برای متصل شدن به جایگاه های اتصال موجود در سلول های بافت پوششی روده
ب ) رقابت برای دریافت مواد مغذی یا سوبستراها
ج ) چسبیدن به میکروارگانیسم بیماریزا وکمک به حذف آنها از بدن میزبان
د ) تولید ترکیبات ضد باکتری
۲) افزایش میزان دریافت غذا و بهبود هضم آن :
الف) نقش فلور روده
ب ) متابولیسم مواد مغذی
ج ) افزایش ماندگاری مواد مغذی
د ) سنتز ویتامین ها
ه ) تحریک اشتهاء
۳ ) تغییر در متابولیسم باکتریایی :
الف ) فعالیت آنزیم های گوارشی و باکتریایی
ب ) کاهش تولید آمونیاک و فعالیت آنزیم اوره آز
۴ ) تحریک سیستم ایمنی :
الف) تحریک تولید پادتن ها
ب ) افزایش فعالیت سلول های بیگانه خوار
ج ) افزایش سطح پروتئین تام سرم و بالارفتن نسبت گلبولین ها و آلبومین ها
د ) افزایش تعداد گلبول های سفید
ه ) ترغیب و افزایش مقاومت لمفوسیت هایT و افزایش تولید پادتن های ضد سالمونلا
۵ ) خنثی کردن انتروتوکسین ها
تفتوت عملکرد آنتی بیوتیک ها و پروبیوتیک ها را می توان اینگونه بیان کرد که پروبیوتیک ها برخلاف آنتی بیوتیک ها دارای اثرات خاصی است که :
▪ میکروفلور دستگاه گوارش را که در اثر به کار بردن آنتی بیو تیک ها یا محرک های رشد پریشان و ناکار آمد شده است را بازسازی می کند .
▪ سیستم ایمنی طبیعی مرغ را برمی انگیزدو افزایش می دهد .
▪ در رقابت با باکتری های بیماری زا بر سر خوراک و جا آنها را حذف می کند .
▪ با تولید آنزیم ها و ویتامین ها کارآیی دستگاه گوارش برای هضم خوراک را می افزاید .
▪ PH رو.ده را کاهش می دهدو از استقرار باکتری ها بیماری زا مانند ای کولای و سالمونلاپیشگیری می کند .
▪ پادزهرهایی تولید میکند که ویژگی ضد میکروبی علیه باکتر های بیماری زا دارند .

تهیه و تدوین : مهندس حبیب اله زارع – کارشناس پرورش طیور
منابع :
۱ - فولر ، روی ، پروبیوتیک ها و کاربرد آنها در تغذیه دام وطیور ( ۱۳۸۱ )، ترجمه دکتر نادر افشار مازندران و ابوالفضل رجب ، چاپ دوم ، تهران
۲ – رجائیان – حمید ، مصطفوی – احسان (۱۳۸۱) ، بقایای آنتی بیوتیک ها در فرآورده های طیور و اهمیت آنها در بهداشت عمومی ، چکاوک فصلمانه تخصصی طیور – دوره یازدهم – شماره ۱ – واحد آموزش و پژوهش معاونت کشاورزی سازمان اقتصادی کوثر – ص ۴۵ - ۴۶
مهندس حبیب اله زارع

منبع : موسسه مرغداری ایران