فاکتورهای موثر بر تولید تخم‌مرغ در گله‌های تخمگذار

بسته به نژاد وفصل شروع تولید تخم مرغ در طیور تخمگذار از ۱۸-۲۲ هفتگی آغاز می گردد وسیکل تخمگذاری ۱۲ ماه طول می کشد ۶-۸ هفته بعداز شروع تولید گله به پیک ۹۰ درصدی می رسد تولید گله بعد از ۱۲ ماه به ۶۵ درصد خواهد رسید در طول تغییرات مرحله تولید و کاهش تدریجی تغییراتی دروزن تخم مرغ نیر حاصل میگردد هرآنچه که بتواند برتولیدگله تاثیربگذارد بایستی موردبررسی قرار گیرد مطالعه سابقه گله نیز در این امر مهم است مصرف غذا کیفیت وکمیت مصرف آب شدت و مدت روشنایی ، آلودگی های انگلی ، بیماری ها ، مدیریت و فاکتورهای محیطی ، همگی بر تولید یک گله موثر می باشند .
● دلایل غیر عفونی موثر در تولید :
۱) سن مرغ :
طیور می توانند سال ها زنده مانده و به تولید خود ادامه دهند به طور کلی بعد از ۲ یا ۳ سال بسیاری از مرغ ها به طور معنی داری تولیدخود را کاهش می دهند و این کاهش از پرنده ای که به پرنده دیگر متفاوت خواهد بود پس از گذارندن یک دوره تولک و استراحت مرغ های خوب می توانند ۵۰ تا ۶۰ هفته به تولیدخودادامه دهند مرغ هایی که تولید کمتری دارند و نیز سن آنها بیشتر باشد برای تولید و تولک مناسب نمی باشند .
۲) تغذیه نامناسب :
مرغ ها برای تولید مطلوب به یک جیره بالانس شده و کامل نیاز دارند زیرا که تغذیه ناکافی سبب افت تولید می شود که این حساسیت در خصوص انرژی ، پروتئین و کلسیم بیشتر است بدین سبب تامین دائمی نیازهای مرغان تخمگذار ضروری است استفاده از دانه کامل ، ضایعات و ... به تنهایی باعث عدم تعادل جیره خواهند شد .بالانس نبودن جیره و تغذیه آن در مدت طولانی سبب پرولاپس مجرای عبور تخم می شود بروز پرولاپس در پرندگان چاق و نیز به هنگام تولیدتخم مرغهای خیلی بزرگ بیشتر است پرولاپس سبب آسیب دائمی مرغ شده و در بسیاری از مواقع کشنده می باشد.
۳) کمبود یا نقص مواد مغذی
▪ نمک :
حیوانات به طور ذاتی تمایل به مصرف نمک دارند و تغذیه جیره ای که از نظر نمک کمبود داشته باشد منجر به پرخوری ، نوک زدن به پر و در نتیجه کاهش تولید تخم مرغ می شود. به اکثر غذاهای طیورنمک اضافه می شود ید به ندرت به جیره مرغ ها اضافه می شودبا این وجود نمک های یددار به طور عادی برای مرغان استفاده می شود نمک های حاوی کبات درخوک و نشخوارکنندگان استفاده شده و در طیور می توان بدون مشکل آنها را استفاده کرد رنگ این نمک آبی می باشد . نگهداری حجم مایعات ، بدن ، PH خون و حفظ فشاراسمزی ازنقش های سدیم است مصرف مداوم ولی کم نمک می تواند بر روی کاهش اشتها موثر باشد کمبود سدیم بر روی استفاده از پروتئین ، انرژی جیره وعملکرد تولیدمثلی موثر است کلر نیز ازعناصر ضروری است کلرید هیدروژن از معده حقیقی طیورترشح شده ودرهضم غذا ذخیل می باشد کمبود در طیور عوارض عصبی داشته و به سر وصدای ناگهانی حساسیت بیشتری دارند
▪ کلسیم :
پوسته تخم مرغ ازکربنات کلسیم تشکیل شده است در مرحله رشد احتیاج پوستها به کلسیم نسبتا کم بوده که با شروع تولید بایستی به حداقل ۴ برابر میزان کلسیم افزایش یابد کلسیم ناکافی سبب کاهش تولیدوکم شدن کیفیت پوسته تخم مرغ می شود کلسیم درمدولای استخوان نگهداری می شود باکاهش ذخایر کلسیم ، شکنندگی استخوان ها بیشتر می گردد که حتی درموارد حاد مرغ توانایی ایستادن و راه رفتن را از دست می دهد این مساله درمرغان تخمگذاری که درقفس نگهداری می شوند بیشتر است سندرم خستگی قفس درمرغانی که روی بستر پرورش می یابند مشاهده نمی شود کلسیم را می توان از سنگ اهک یا پوسته صدف تامین نمود اندازه ذرات بر روی قابلیت استفاده از کلسیم موثر است زیراهرچه ذرات بزرگتر باشدمدت بیشتری در دستگاه گوارش باقی ماند و ازاد شدن آنها اهسته تر است این مساله سبب می شود که در طول تاریکی شب که پرندگان غذایی مصرف نمی کنند سبب پیوستگی و یکنواختی پوسته شود پیشنهاد می شود که به صورت دوره ای از سنگ اهک دولومیت در صنعت خوراک استفاده شود این منبع حاوی حداقل ۱۰ درصدمنگنز بوده وبرای جذب در روده با کلسیم رقابت می کند در نتیجه سبب کمبود کلسیم می شود از این سنگ اهک در صنعت فولاد نبایداستفاده گردد بالابودن میزان کلسیم سبب برهم زدن نسبت کلسیم به فسفر شده و به دنبال آن تلفات افزایش می یابد .
▪ ویتامین D :
برای جذب طبیعی کلسیم به آن نیاز می باشد و در صورت ناکافی بودن ویتامین ، کمبود کلسیم ظاهر می شود و سبب کاهش تولید تخم مرغ می شود ویتامین D به دو شکل D۲ و D۳ بود که توانایی جذب و فعالیت هردو در حیوانات یکسان است ولی در طیور فرم D۳ فعالتر و کارایی بهتری دارد .
▪ پروتئین:
مصرف پروتئین در واقع برای تامین اسیدهای امینه است ۲۲ اسید آمینه وجود دارد که طیور قادر به ساختن برخی از آنها نمی باشند اسیدهای امینه ضروری بایستی برای طیور تامین شوند که میزان آن بسته به مرحله تولید ، پرورش ، سن ، تیپ ، نژاد و سویه فرق می کند دراغلب جیره های مرغان تخمگذار کمبود متیونین وجود دارد به هنگام شروع تولید نیاز به پروتئین ، ویتامین و موادمعدنی افزایش می یابد در صورت کمبود پروتئین یاعدم تامین اسیدهای آمینه تولید و جوجه آوری افت می کند .
▪ چربی :
چربی منبع انرژی و سرشار از اسید لینولئیک است کمبود آن بر روی تولید تخم مرغ تاثیر منفی میگذارد چربی های جیره به عنوان حمل کننده ویتامین های محلول درچربی و جذب کننده ویتامینی ها هستند دراثر کمبود چربی جیره ، جذب ویتامینهای محلول درچربی مختل می شود .
۴) مسمومیت ها :
▪ نمک :
مقادیر زیادنمک سبب مسمومیت و کاهش تولید تخم مرغ می شود به عبارت دیگر بین سطوح مورد نیاز وسطوح مسمومیت بایستی تعادل برقرار شود بالابودن نمک درجیره سبب مرطوب شدن بستر می گردد سطح سدیم درغذاهایی همانند پودرماهی ، کنجاله گلوتن ذرت ، پودر گوشت ، آب پنیر و کنجاله آفتابگردان بالا می باشد به طوری که در صورت استفاده از غذاهای ذکر شده سطوح نمک جیره باید کاهش یابد .
▪ فسفر :
فسفر و کلسیم از عناصر اصلی استخوان بوده و نسبت کلسیم به فسفر بر روی جذب هر یک از آنها موثر می باشد که به دنبال ان عدم بالانس این دوعنصر سبب کاهش تولید وکیفیت پوسته و جوجه دراوری میگردد نقش دیگر فسفر درمتابولیسم کربوهیدارتها ، متابولیسم چربی و کمک به تعادل اسید – بازبدن می باشد.▪ ویتامین D :
بالابودن ویتامین D سبب جذب بیشتر کلسیم شده که ممکن است تولید تخم مرغ را کاهش دهد دراغلب گونه ها تحمل مصرف ویتامین D تا ۱۰ برابرحد مجاز ذکر شده است در حالی که در مدت کوتاه طیور می توانند تا ۱۰۰ برابر حد نیازشان را تحمل کنند با این وجود زیاد بودن ویتامین D۳ در جیره هنوز ناشناخته است .
▪ مایکوتوکسین ها :
قارچ ها با تولید سم بر روی سلامت طیور وکاهش تولیدتخم مرغ اثر می گذارند همچنین بسته به نوع سم تولیدی جذب غذاها را نیزتحت تاثیر قرار می دهد در اثر سموم قارچی ، کمبود کلسیم و ویتامین D۳ درمرغان تخمگذار ظاهر شده و نیز دراثر اختلالات هورمونی ف کاهش تولید تخم مرغ ظاهر می شود .سم آفلاتوکسین دردانه های ذرت انبار شده و در مزارع توسط قارچی به نام مایکوتوکسین های دیگری در ذرت وغلات دیگر دیده می شود که از آن جمله می توان به زیر النون اکراتوکسین ۲-T توکسین ، وومی توکسین ، سیترینین اشاره نمود تاکنون بیش از ۳۰۰ نوع مایکوتوکسین شناسایی شده است.
▪ بوتولیسم :
بوتولیسم توسط سموم نروتوکسین ایجاد شده که ان هم به وسیله باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می شود در اثر مصرف غذاهای فاسدولاشه ها این حالت رخ می دهد تالاب هاو مانداب ها اغلب دارای آب هایی هستند که مواد معدنی آنها و میزان باکتری و قارچ آنها زیاد وحاوی این توکسین است .
▪ سموم دیگر:
درجه سمیت یک گیاه یا دانه متفاوت بوده ولی در اغلب موارد برتولید جوجه درآوری ، رشد وزنده ماندن تاثیر منفی می گذارد .
● آنتی کوکسیدیال
در گله های جوان ، پولت های جایگزین و پرندگان گوشتی از داروهایی استفاده می شود که از شیوع یا بروز کوکسیدیوز جلوگیری می کند از انتی کوکسیدیال ها در مرغان تخمگذار تجاری استفاده نمی شود . نیاکاربازین داروی ضد وکسیدیوز بوده که باعث افت عملکرد مرغان می شود حتی اگر درجیره مرغان تخمگذار یا مادر در سطح طبیعی استفاده گردد از عوارض دیگر استفاده ازاین داروی ضعیف شدن غشاهای زرده لکه لکه شدن زرده می باشد در تخم مرغهای قهوه ای پوسته کمرنگ شده ودر ۴۸ ساعت بعد از متمایل به سفید می شود حتی سطوح اندک نیکاربازین می تواند هچ رنگ پوسته و لکه لکه شدن زرده را تحت تاثیر قرار دهد موننسین آنتی کوکسیدیال موفقی بوده ولی در صورت پایین بودن پروتئین جیره اثر منفی برروی تولید تخم مرغ خواهند داشت آنتی کوکسیدیال های یونوفره دیگر چنین اثری دارند .
● اشتباهات مدیریتی
▪ قطع غذا :
قطع غذا به مدت چندین ساعت سبب کاهش تولید تخم مرغ می شود و جود مکمل های مناسب و کافی درجیره ها ضروری است در صورتی که غذا به مدت بیش از ۲ هفته در مزرعه ذخیره شود ممکن است دچار کپک زدگی شود بخصوص انکه رطوبت غذاها بالا باشد در طول ذخیره سازی توان ویتامین های موجود در خوراک کاهش می یابد .
▪ قطع آب :
آب یکی از مهمترین مواد مغذی اصلی است که حدود ۷۰ دصد از وزن بدن را تشکیل می دهد عدم دسترسی به آب به مدت چندین ساعت باعث کاهش تولید تخم مرغ می شود مرغها به فقدان اب نسبت به فقدان غذا حساسیت بیشتری نشان می دهد .آب مورد نیاز بسته به درجه حرارت و رطوبت نسبی ترکیب غذا و میزان تولید تخم مرغ متفاوت است مصرف آب به وزن بدن مرغ بستگی دارد ولی گرمای هوا تاثیر بسیار زیادی در مصرف آن دارد .
▪ کاهش طول روز :
طیور برای تولید تخم مرغ به حداقل ۱۴ ساعت روشنایی نیاز دارند شدت روشنایی بایستی به میزانی باشد که بتواند از روشنایی طبیعی باعث می شود که با کاهش طول روز در پاییز و زمستان تولید تخم مرغ متوقف و پرریزی آغاز شود مرغانی که تنها از نور طبیعی استفاده میکنند شروع مجدد تولید آنها در فصل بهار خواهد بود .
▪ درجه حرارت بالای آشیانه ها :
درجه حرارت بالای محیطی مشکلات زیادی برای تمام طیور ایجاد میکند در استرس شدید گرمایی ، مصرف غذا ، تولید تخم مرغ و اندازه تخم مرغ ، جوجه درآوری تحت تاثیر قرار میگیرد سایه ، تهویه مناسب ، تامین آب سرد کافی به کاهش اثرات نامطلوب استرس گرمایی کمک می کند .
● انگل خارجی
انگل های خارجی منبع تغذیه شان خارج از بدن میزبان می باشد و به آنها اکتوپارازیت گویند مانند:
▪ مایت مرغان شمالی
▪ شپش ها
▪ کک
● انگل های داخلی:
این دسته ازانگل ها درداخل بدن حیوان زندگی و تغذیه میکنند هجوم انگل ها سبب کاهش بازده غذایی ، رشد ضعیف ، کاهش تولید تخم مرغ و مرگ و میر می شود پرندگان آلوده به بیماری های ویروسی و نیز استرسها بسیار حساس خواهند شد مانند:
▪ نماتدها
▪ کرم کدو (سستودها (
● بیماری های طیور مانند:
▪ آبله طیور
▪ کوکسیدیوزیس
▪ برونشیت عفونی
▪ بیماری نیوکاسل
▪ آنفلوانزای مرغی
▪ آنسفالومیلیت مرغی
▪ آلودگی با مایکوپلاسماگالی سپتیکوم
▪ مربای مرغی
▪ کوریزای عفونی
▪ رسیدگی به مشکلات دیگر :
● برای جلوگیری ازکاهش بارز درتولید تخم مرغ به موارد زیر دقت کنید :
▪ خوردن تخم مرغ به وسیله مرغان دیگر .
▪ شکستگی بیش از حد تخم مرغ
▪ برخی مرغان به جای تخمگذاری در لانه ها در نقاط مرتفع اقدام به تخمگذاری می کنند .

مهندس احمد صلاحی همدانی
منبع: مجله دنیای کشت و صنعت

منبع : موسسه مرغداری ایران