اهداف امنیت زیستی در طیور

هدف امنیت زیستی جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا به گله های طیور است و وضعیتی از سلامتی را تامین می كند كه به منظور دستیابی به تولید مطلوب و رفاه گله و جوجه های آن مناسب و نهایتا باعث جلوگیری از خسارت های اقتصادی می شود . لذا بررسی كامل تدوین معیارها (Standards) شناسایی نقاط ضعف و شناسایی نقاطی كه قابل بهبودی می باشند در خصوص ارزیابی موارد زیر می بایست به اجرا درآیند .
▪ امنیت زیستی مرغداری و ریز ساختارها .
▪ امنتیت زیستی گله های لاین اجداد مادر
▪ امنیت زیستی كارخانجات جوجه كشی (هچری ها)
▪ امنیت زیستی حمل و نقل جوجه یكروزه ـ مواد غذایی و ماحصل تولید در صنعت مرغداری نظیر گوشت مرغ ـ تخم مرغ خوراكی ـ كود مرغی ـ تجهیزات
انسان به عنوان تاثیر گذار در امنیت زیستی و یكی از كلید های اصلی مؤثر باید درك كند كه چرا این امنیت مورد نیاز است . چگونه می توان آنرا بدست آورد لذا نیروی كار (انسان) را باید به طور مناسبی آموزش داد و ساماندهی كرد آموزش از مدیر تا پایین ترین رده لازم الاجرا است . شروع مسئله به تنظیم اهداف عملی در جهت حفظ امنیت زیستی و به منظور كنترل بیماری های طیور و شناخت ضعف ، ضروری و لازم الاجرا می باشد .
لذا لازم است در ابتدا به بررسی ساختار صنعت طیور كشور پرداخت و نقاط ضعف انرا تشخیص داد و با یك نظام پایشی قوی و با كفایت وصحیح كه مبتنی بر اهداف از پیش تعیین شده باشد نسبت به بهبود ساختار و كنترل بیماری اقدام كرد. به دلیل ارتباط و همكاری زنجیر وار در این صنعت این سئوال هم پیش می آید كه چه اعمالی جهت ایجاد امنیت زیستی مورد نیاز است و چه كس یا كسانی یا ارگان هایی این اعمال را انجام خواهند داد . لذا همكاری بی چون و چرا جهت رسیدن به اهداف ضروری است .
▪ اهداف اصلی پایش عبارتند از :
ـ ارزیابی كارایی امنیت زیستی (Biosecurity)
ـ طراحی و ثبت وضعیت سلامتی با شناسایی بیماریهایی كه وجود دارند و ندارند .
ـ اطمینان از عمل واكسن ها – آنتی بیوتیكها – موا دضدعفونی كننده
ـ اقدام به انجام یك پژوهش مؤثر و صحیح هنگامی كه نظام پایشی مشكلی را تشخیص می دهد
▪ شاخص های پایش :
با توجه به اهداف ، شاخص های مشروحه زیر می بایست مورد ارزیابی قرار گرفته و نسبت به رفع نواقص موجود و با اجرای دستورالعملها و ضوابط قوی به منظور كارایی و دستیابی به اهداف مد نظر قرار گیرد .
پایش۱) ارزیابی كارایی امنیت زیستی در ارتباط با ساختار صعت طیور كشور كه شامل :
الف) ساختار فضای پرورشی (مرغداریها)
ب ) حمل و نقل مواد خام (اولیه ) مورد مصرف در خوراك طیور
پ ) حمل و نقل خوراك آماده
ت ) حمل و نقل جوجه یكروزه
ج) حمل و نقل طیور زنده
چ ) حمل و نقل كود
ح) حمل و نقل ضایعات كشتارگاههای طیور و كارخانجات جوجه كشی
د ) حمل و نقل و جابجایی سایر تجهیزات و وسایل مورد مصرف از جمله شانه و كارتنهای مصرف شده .
ذ ) مصرف ضایعات كشتارگاهی طیور پس از تبدیل به پودر در جیره غذایی طیور
ر) آلودگی زدایی مواد غذایی مورد مصرف در صنعت طیور
ز) ارزیابی كیفیت غذا در ارتباط با میزان پروتئین - انرژی وسایر ویتامینهای ضروری
ژ ) ارزیابی كنترل بهداشتی كارخانجات جوجه كشی
با توجه به واقعیات موجود ساختار فضای پرورشی و نگهداری طیور به ویژه نیمچه گوشتی در سه كلاس طبقه بندی می شود .
▪ كلاس ۱ :
مرغداریهای كه مطابق با شرایط استاندارد ساخته شده اند و هیچگونه مشكلی ندارند .
▪ كلاس ۲ :
مرغداریهایی كه قابل اصلاح هستند .
▪ كلاس ۳ :
مرغداریهای كشور كه به منظور پرورشی نیمچه گوشتی در نظر گرفته شده اند در این كلاس قرار دارند .
ـ لازم است با توجه به ضوابط و دستورالعملهای موجود مرغداریهای قابل اصلاح ، ترمیم و به شرایط استاندارد نزدیك شوند .
- مرغداریهایی كه در كلاس ۳ قرار دارند منطبق بر برنامه های از پیش تعیین شده و بر طبق معیارهای سازمان دامپزشكی ، عمل كند . امكان جلوگیری از فعالیت و یا محدود كردن آن در این كلاس وجود دارد .
- ((سازمان دامپزشكی باید دارای این اختیار باشد كه در خصوص برخورد با مرغداریهایی كه نسبت به اجرای ضوابط – دستوالعملها و سایر قوانین اجرایی بی علاقه هستند راسا اقدام كرده و مسائل جنبی و سیاستهای تحمیلی هیچ گونه اثری در اجرای روند نظام پایشی نداشته باشد ))ترمیم ، و بهینه سازی و جابجایی اجباری مرغداریها نیازمند اعتبارات بانكی است .
● حمل و نقل مواد خام (اولیه) مورد مصرف در خوراك طیور
مواد اولیه وارداتی نظیر ذرت و سویا به صورت فله و پودر ماهی بسته بندی شده در كیسه های ۸۰ كیلو گرمی پس از تخلیه در بنادر به وسیله كامیونهای حمل غیر استاندارد بارگیری و به مراكز مصرف و دپو در استانها حمل می شود . عمدتا كامیونهای حمل به لحاظ غیر ویژه بودن و حمل كردن اقلام مختلف مواد و تجهیزات و لوازم كه بعضا می تواند آلوده باشد ، نظیر كود دام و طیور باعث می شود اطاق حمل و بارگیری به انواع باكتریها قارچها ـ ویروسهای بیماریزا بویژه در ارتباط با حمل كود مرغی آلوده شوند و از طرفی چون اطاق حمل مورد شستشو و ضدعفونی قرار نمی گیرد ،‌مواد اولیه مورد نظر پس از بارگیری و طی زمان حمل الوده می شود .
این موضوع شامل حال كامیونهایی كه از مراكز دپو اقدام به بارگیری می كنند و مواد اولیه را به كارخانجات تهیه خوراك طیور و یا به مرغداران تحویل می دهند نیز می شود . نظر به اینكه خوراك تولید شده به شكل خام به مصرف می رسد و هیچ گونه تغییر و پروسه ای پس از آسیاب در آن صورت نمی گیرد عوامل آلوده كننده بیماریزا بصورت بسیار ساده و بدون هیچ گونه موانع از طریق تغذیه طیور را آلوده و باعث بیماریهای مختلف و نهایتا انتشار آلودگی شوند .
این سیكل ساده همچنان ادامه دارد و باید نسبت به قطع زنجیره های آن اقدام كرد ، روشهای پیش گیری از این امر عبارتند از :
۱) ایجاد ناوگان ویژه جهت حمل مواد اولیه تشكیل دهنده خوراك طیور از بنادر به مراكز مصرف و دپوی و همچنین حمل و نقل این مواد در داخل و بین استانهای كشور .
۲) ایجاد سیستم شستشو و ضد عفونی كننده كامیونهای حمل مواد(Car vash) در پایانه های بنادر و مراكز دپو مواد اولیه در استانها .
۳) تغییر شكل فیزیكی خوراك طیور از روش آردی (mash) به كرامبل و پلت جهت استفاده در جوجه های جوان و مرغان بالغ كه به لحاظ افزایش دما در حین پروسه عمل مقادیر زیادی از عوامل آلوده كننده از بین می روند . نظر به اینكه ایجاد ناوگان فعلا امكان پذیر نیست لازم است دو روش توصیه شده به كار گرفته شود. در غیر اینصورت امكان كنترل بیماریها امكان پذیر نخواهد بود ضمنا این توصیه شامل حال بند پ : (حمل و نقل خوراك آماده فله و غیر فله نیز می شود) .
● حمل و نقل جوجه یكروزه :
پس از بیرون آمدن جوجه از تخم مرغهای نطفه دار و بسته بندی آنان به منظور تحویل به مرغداران در اقصی نقاط كشور از كامیونهایی استفاده می شود كه ظاهرا ویژه حمل جوجه یكروزه هستند متاسفانه اطاق بار گیری این كامیونها دارای شرایط نگهداری جوجه یكروزه ، كه باید فواصلی از چند كیلومتر تا نزدیك به ۲۰۰۰ كیلومتر را طی و تحمل نمایند ، نیست .
یكی از مهمترین و اصلی ترین فاكتورها ، ایجاد هوای سالم با دمای نزدیك به ۲۲ درجه سانتی گراد در اطاق بارگیری است (سیستم ایركاند یشنیك) . متاسفانه به دلیل فقدان چنین سیستمی دمای هوا داخل اطاق بارگیری متاثر از دمای هوای بیرون است . لذا در تابستان جوجه های یكروزه باید دمای بالای ۴۰ درجه سانتی گراد و در زمستان دمای پایین صفر را تحمل كنند و به ویژه در زمستان كمبود اكسیژن و بالا گرفتن گاز كربنیك و دی اكسید كربن ناشی از تولید گرما با وسایل نفت سوز كه در وسط اطاقك تعبیه شده باعث می شود كه اولین استرس به جوجه های یكروزه وارد آید و شروع تلفات ناشی از كاهش مقاومت به دلایل فوق و عدم پاسخگویی به تمهیدات پرورشی می تواند سر منشا ابتلا به انواع بیماری های عفونی گردد . لذا كلیه كامیونهای حمل ، باید منطبق بر استاندارد ، طراحی شوند و دارای سیستم تهویه (Air canditionic) باشند .
● حمل و نقل طیور زنده :
حمل و نقل طیور زنده به دلایل زیر صورت می گیرد :
۱ ) حمل و نقل جوجه یكروزه به لحاظ عدم وجود ظرفیت مزارع مولد در بعضی استانها .
۲ ) حمل و نقل پولت سه ماهه به لحاظ عدم وجود مراكز پرورش پولت در اكثر استان ها و محدود بودن این مراكز در چند استان .
۳) حمل و نقل نیمچه گوشتی به خاطر عدم وجود ظرفیت مناسب كشتارگاهی در استان و یا عدم وجود كشتارگاه ، همچنین نوسان قیمت و بالا بودن قیمت گوشت مرغ در بعضی استان ها .
۴) حمل و نقل مرغ تخمگذار (مادر – تخمگذار تجاری) پایان دوران نگهداری جهت توزیع در روستاها .
حمل و نقل جوجه یكروزه منطبق بر ضوابط این سازمان صورت می گیرد و رعایت كلیه دستورالعملهای سازمان دامپزشكی كشور الزامی است یكی از نیازهای اساسی در این مرحله همكاری مراكز انتظامی در مبادی ورودی و خروجی استان های كشور است كه این مشكل باید از طریق قانونی حل شود .▪ حمل و نقل پولت سه ماهه به منظور كنترل بیماری های طیور الزامیست كلیه پرورش دهندگان مرغ تخمگذار نسبت به پرورش جوجه یكروزه تخمگذار تا مرحله پولت راسا اقدام كنند بدین ترتیب از حمل و نقل بی جا و غیر منطقی پولت جلوگیری به عمل آید .
▪ حمل و نقل نیمچه گوشتی و مرغ تخمگذار پایان دوره بین استانها كلا ممنوع و جهت جلوگیری از تردد ، همكاری مراكز انتظامی را ایجاب می كند .
● حمل و نقل كود مرغی
به كارگیری كامیونهای حمل ویژه ، جهت حمل و نقل كود الزامی است . كو حاصل پس از تخلیه از مرغداری ها به مراكز دپو و تهیه كمپوست و بسته بندی ارسال شود . مراكز تهیه و عرضه كمپوست منطبق بر ضوابط و دستورالعملهای سازمان دامپزشكی كشور فعالیت خواهند كرد . مجوز توزیع هر محموله تولید شده پس از كنترل و آزمایشات لازم از طرف سازمان دامپزشكی كشور صادر خواهد شد . بنا به اهمیت بسیار زیاد موارد فوق در صورتی كه نسبت به رفع مشكل اقدام نشود باید همیشه شاهد وقوع و انتشار بیماری های عفونی طیور باشیم .
● حمل و نقل ضایعات كشتارگاههای طیور – كارخانجات جوجه كشی
به منظور جلوگیری از انتشار عوامل بیماریزا توسط ضایعات كشتارگاهی الزامیست كلیه كشتارگاهها مجهز به سیستم تهیه پودر از ضایعات باشند . ضروریست ضایعات كارخانجات جوجه كشی منطبق بر ضوابط و دستورالعملهای بهداشتی در كیسه های نایلونی یكبار مصرف به مراكز تبدیل ارسال شود .
● حمل و نقل و جابجایی تجهیزات و وسایل مورد مصرف از جمله شانه و كارتن های مصرف شده :
جابجایی تجهیزات و وسایل مورد مصرف در صنعت طیور كشور باید منطبق بر ضوابط و دستورالعملهای سازمان دامپزشكی كشور صورت پذیرد . نقل انتقال موادی كه یكبار مصرف هستند مثل شانه و كارتن های مربوط به حمل تخم مرغ خوراكی و نطفه دار كلا ممنوع و باید معدوم كردند .
همكاری نیروهای انتظامی در این زمینه ضروری است .
● مصرف ضایعات كشتارگاهی
طیور پس از تبدیل به پودر در جیره غذایی طیور به لحاظ آلودگی مجدد در هنگام پروسه ضایعات كشتارگاهی طیور كه به انواع باكتری ها و ویروس های بیماریزا آلوده می باشند در اكثر كشورهای پیشرفته ممنوع می باشد . در این كشورها پودر حاصل عمدتا در غذای دام به مصرف می رسد و یا به كود تبدیل می شود و در پاره ای از مواد توسط كشور تولید كننده صادر می شود . پودر حاصل می تواند مخزن انواع باكتری ها از جمله سالمونلا باشد كه پس از مصرف در غذای طیور و ایجاد آلودگی بهداشت عمومی را به مخاطره افكند .توصیه می شود به منظور كنترل مطلوب بیماری های طیور از مصرف پودر حاصل از ضایعات كشتارگاهی در جیره غذایی طیور خودداری شود . پودر حاصل را می توان به كشورهایی صادر كرد كه دارای صنعت پرورشی خوك می باشند و از پودر مذكور در جیره غذایی این حیوان استفاده می شود .
● آلودگی زدایی مواد غذایی مورد مصرف در صنعت طیور كشور
مواد اولیه تشكیل دهنده خوراك طیور می تواند به عوامل زیر آلوده باشد :
▪ بذر علفهای سمی
▪ انواع قارچهای بیماریزا
▪ سموم دفع آفات نباتی
▪ انواع باكتری و ویروس های بیماریزا در زمان حمل با كامیونهای آلوده و یا دپو در شرایط غیر استاندارد توسط پرندگان وحشی و جوندگان
دپو نامناسب و ایجاد چربی های اكسید شده و افزایش T.V.N به ویژه در پودر ماهی و دانه های روغنی
با توجه به وضعیت توزیع و تهیه خوراك طیور كه عمدتا توسط مرغداران و در داخل مرغداری صورت می گیرد .
● كنترل مواد فوق و آلودگی زدایی از مواد امكان پذیر نیست لذا توصیه می شود :
▪ در هر استان چند كارخانه تولید خوراك طیور كه در حال حاضر نیمه فعال و در پاره ای از موارد غیر فعال هستند با حداكثر ظرفیت فعال گردند و كلیه خوراك مصرفی واحدهای مرغداری در هر استان را منطبق بر استاندارد تولید و عرضه نمایند .
▪ كارخانجات مذكور باید دارای آزمایشگاه كنترل كمی و كیفی پیشرفته باشند .
▪ سازمان دامپزشكی كشور باید امكانات لازم كنترل كمی و كیفی از محصول تولید شده در كارخانجات خوراك طیور را در مراكز استانها دارا باشد و عرضه محصول با مجوز سازمان صورت پذیرد .
● ارزیابی كنترل بهداشتی كارخانجات جوجه كشی
نمونه برداری از كارخانجات جوجه كشی منطبق با دستورالعمل و ضوابط سازمان دامپزشكی كشور به طور مرتب و از نظر میزان آلودكی های احتمالی قارچی – میكروبی باید صورت پذیرد . پایش ۲ :‌ طراحی و ثبت وضعیت سلامتی با شناسایی بیماری هایی كه وجود دارند و ندارند از آنجایی كه نقش نظام پایشی در ارزیابی كارایی امنیت زیستی Biosecurity بسیار مهم و اساسی است و لازم است نسبت به شناســایی بیماری ها و تغییرات سرمی (SERO- CONVERSION) در برابر بعضی بیماری های ویروسی – از جمله كم خونی جوجه ها (CAV) – در صورتی كه از واكسن استفاده می شود پس از واكسیناسیون اقدام نماییم . اندازه گیری تعداد كلی باكتری های زنده در آب یا غذا و همچنین ساختمان مرغداری پس از عملیات پاكسازی و ضدعفونی ضروری است . به منظور تعیین حضور و مقدار پادتن ها یا ارزیابی ایمنی همورال لازمست نسبت به نمونه برداری سرمی از گله های لاین – اجداد – مادر – تخمگذار تجارتی و نیمچه های گوشتی با توجه به دستورالعمل ها اقدام كرد . در پایش سرم شناسی در آزمایشگاه آزمایشات زیر مورد نظر می باشد :
(AGP)O Agar Gel.Precipitation test
O Virus Neutralisation(VN)
(HI) O Hemaglutination inhibition
assay(Elisa) o Enzym linked immuno O Sorbent
O Rapid plate test (RPT)
● اهداف زیر در ارزیابی پایش سرم شناسی مورد نظر می باشد .
▪ تعیین وجود و یا عدم وجود آلودگی در گله نســـــــبت به بیماری های CAV.SP.SG ADENO_TRT_AIV.ST.SE.MS.MG.
▪ ارزیابی سطوح ایمنی مادری در مقابل بیماری های
NDV - REO - IBD - CAV
▪ IBV
وAE.NDV.REO.IBV.IBD.PA۳- طراحی و ارزیابی برنامه های واكسیناسیونِ ▪ مقایسه واكسن های تولید كننده های مختلف
▪ ارزیابی توانایی ایمنی
▪ ارزیابی امنیت زیستی و روش های پاكسازی – ضدعفونی – SG SP سایر باكتری های آب و غذاو بستر CAV , AE , ST , SE
▪ شناسایی چالش های مزرعه ای
AL - CAV - REO - IBV - IBD – NDV
▪ تامین نیازهای مربوط به فروش و صادرات محصولات طیور
AL - ST - SE - MS – MG
▪ تدوین اهداف برنامه Baseline
اجرای موارد فوق با تلاش و همكاری گروهی میان دامپزشكان بخش دولتی و خصوصی – تكنسین های آزمایشگاه و مدیران شركتهای تولید كننده میسر می باشد . (پایش ۳) اطمینان از عمل واكسن ها – آنتی بیوتیكها – مواد ضدعفونی كننده . نمونه هایی از واكسن های مصرفی (تولید در هر batch) باید در آزمایشگاه مورد آزمایش و ارزیابی قرار گیرد – همچنین پس از انجام عمل واكسیناسیون در گله های پرورشی نسبت به پایش سرمی و ارزیابی عیار آنتی بادی های همورال و قابلیت واكسن در ارتباط با میزان Protection با توجه به واریانت ها و سویه های ویروسی بیماریزا بررسی شود . ارزیابی تاثیر انواع آنتی بیوتیكهای مصرفی بر علیه باكتریهای گرم مثبت و منفی و همچنین مواد ضدعفونی كننده در رقت های مختلف با توجه به مقاومت های بیولوژیكی در اجرام بیماریزا باید مدنظر قرار گیرد و نسبت به انتخاب بهترین آنها اقدام شود . پایش ۴ – اقدام به انجام یك پژوهش مؤثر و صحیح هنگامی كه نظام پایشی آن را مشخص میكند امری ضروری و بسیار مهم می باشد و بدون انجام آن امكان كنترل بیماریها وجود نخواهد داشت لذا ایجاد امكانات و رفع نقاط ضعف در این پایش قویا مد نظر می باشد .

منبع : موسسه مرغداری ایران