عواقب تغذیه بیش از حد مرغ های مادر

وجود رابطه معكوس بین وزن بدن و توانایی تولید مثل عمده ترین مشكلی است كه تولیدكنندگان تخم مرغهای مخصوص جوجه درآوری با آن مواجه هستند. بخوبی مشخص شده است كه اگر مرغهای مادر گوشتی این فرصت را داشته باشند كه به میزان مورد دلخواه خود غذا صرف نمایند میزان تولید تخم مرغ بسیار پایین خواهد بود . پژوهش اخیر در دانشگاه آلبرتا (Alberta Uni.) نشان داده است تعداد جوجه های سر از تخم درآورده به ازای هر مرغ مادر كه بیش از حد تغذیه شده است، تقریبا" نصف مرغهایی بوده كه در شزایط صنعتی نگه داری شده و جیره أی محدود دریافت می دارند. این تحقیق روند تولید مثل طبیعی مرغهای مادر را به هنگام اضافه شدن وزن مورد بررسی قرار می دهد. تولید تخم مرغ نتیجه فعالیت دستگاه تولید مثل جهت رشد و بلوغ فولیكولهای تخمدان و هماهنگی نهایی آن با یك مركز كنترل ( كه احتمالا" در مغز قرار دارد) است . ثابت شده است كه انجام وظیفه بدون نقص این دو سیستم مستقل از یكدیگر موجب تولید تخم مرغ در " زمانهای متوالی" (Sequences) می شود ( این حالت در مواردی Clutches نامیده می شود. اولین تخم مرغ در شروع یك فاز فعال تخمگذاری یك الی دو ساعت پس از تابیدن نور گذاشته می شود. هر تخم مرغ در یك فاز فعال تخمگذاری ( در روزهای متوالی ) هر روز كمی دیرتر از روز قبل گذاشته می شود تا هنگامی كه این زمان به نقطه ای برسد كه در آن دوره تخم گذاری به پایان رسیده و پرنده یك روز استراحت می نماید ( تخم نمی گذارد) . یك دوره جدید تخم گذاری باید با فاصله كمی پس از یك روز وقفه شروع شروع شود.
● اختلاف در فازهای فعال تخمگذاری:
مرغهایی كه تعداد زیادی تخم مرغ می گذارند دارای فازهای فعال طولانی هستند. یك مرغ مادر گوشتی از نژادهای برتر (Superior) به هنگام قرار داشتن در حداغكثر تولید ، ممكن است ۴۰ روز پی در پی تخمگذاری نماید و نیز یك مرغ لگهورن با مشخصات نژادی خوب می تواند در یك فاز فعال ۸۰ تخم بگذارند. به طور خلاصه ، هنگامی كه مرغها در شرایط خوب تخمگذاری قرار دارند فازهای فعال طولانی بوده و شما می توانید مطمئن باشید كه دستگاه تولید مثل بخوبی كار می نمایند. به طور طبیعی تخمدان مرغ از یك سری فولیكول تشكیل شده است كه در مراحل مختلف رشد و بلوغ قرار دارند . تخمدان سالم یك مرغ در حال تخمگذاری دارای حدود پنج الی هفت فولیكول بزرگ است ( با قطری بیش از ۱ سانتیمتر) و نیز تعداد زیادی فولیكولهای كوچك وجود دارند كه به عنوان مخزن فولیكولهای بزرگ آینده عمل می نمایند . هنگامی كه مرغهای مادر بیش از حد تغذیه می شوند توانایی مشخص در ایجاد فولیكولهای اضافی در آنها پدید می آید و بدین ترتیب ممكن است دارای ۱۵ فولیكول بزرگ شوند. در ابتدا تصور می شود كه این حالت جهت تولید مناسب است ، اما چنین نیست. این قبیل مرغها شانس فراوانی برای گذاردن تخمهای دو یا سه زرده داشته و حتی ممكن است این مرغها تعداد زیادی تخم چند زرده بگذارند.اما به واسطه این تخم ها قابل قرار دادن در دستگاه جوجه كشی نیستند، چنین مرغهایی افت تولید قابل ملاحظه أی نسبت به مرغهای تولیدكننده تخم مرغ قابل تفریخ دارند.
● تغییر زمان تخم گذاری :
همراه با افزایش فعالیت تخمدان امكان به هم خوردن جریان طبیعی تخمگذاری وجود دارد. مرغهای سنگین وزن تخمگذاری خود را محدود به زمان طبیعی (Normal Period) شرح داده شده نكرده به راحتی در طول شب تخمگذاری می نمایند. این تغییر زمان تخمگذاری (Erratic Iaying) احتمالا" یكی از ساده ترین راههای تشخیص عدم كارآیی تخمدان است. هنگامی كه مرغها به طور انفرادی در قفس نگهداری می شوند امكان مشخص نمودن مرغهای سنگین وزن كه در روز بیش از یك تخم می گذارند وجود دارد و این خود دلیلی دیگر برای تغییر زمان تخمگذاری است. در مواقعی كه مرغها به طور نامرتب تخمگذاری نمایند، بیشتر تخم ها دارای پوسته نرم شده و یا به میزان ضعیفی كلسیفیه می شوند. این گونه تصور می شود كه دلیل رخ دادن حالت فوق اختلال در روند طبیعی كلسیفیكاسیون تخم مرغ است ، زیرا در یك زمان بیش از یك تخم مرغ است ، زیرا در یك زمان بیش از یك تخم مرغ در منطقه غدد مترشحه پوسته Sheel Gland) ) قرار می گیرد . هم چنین ، رها شدن فولیكولهای جدید از تخمدان (اوولاسیون) نیز ممكن است در روند گذاردن تخمی كه قبلا" تشكیل شده است اختلال ایجاد نمایند. این مسئله خود سبب بروز مشكل بزرگی می شود ، زیرا تخم مرغهایی با پوسته ضعیف توانایی تفریخ ندارند و دلیل این امر از دست دادن آب ( به واسطه ضعف پوسته ) در طی انكوباسیون است كه سبب مرگ جنین ها می شود. قطع تولید: مشكل دیگر مرغهای سنگین وزن قطع تولید آنها در سنین جوانی است . قابل ذكر است كه این مرغها در دوره اول تولید متحمل از دست دادن تعداد زیادی فولیكول شده اند. چنین حالتی هنگام پرریزی نیز مشاهده می شود زیرا به واسطه رژیم مخصوص پرریزی فولیكولهای زیادی از دست می روند. فقدان فولیكول به معنی فقدان تخم مرغ است زیرا در حدود ده روز یا بیشتر طول می كشد تا تولید تخم مرغ از یك مرحله بدون فولیكول شروع شود. تولید جوجه به هنگام اضافه وزن مرغها به غیر از عوامل مربوط به كاهش تعداد تخم مرغ كه در بالا شرح داده شد به دلائل دیگری نیز به شدت كاهش می یابد. در پژوهشی كه اخیرا" در دانشگاه آلبرتا به عمل آمده مشخص گردیده كه باروری مرغهای مادر با تغذیه بیش از حد ، نسبت به مرغهای دارای تغذیه محدود ، به طور قابل ملاحظه أی پایین تر است . اساس این مشاهده دقیقا" شناخته نشده اما ممكن است دلیل افت باروری كاهش توانایی مرغهای فربه در ذخیره سازی اسپرماتوزوئیدها باشد. دلیل دیگر این است كه محل عبور طبیعی اسپرمها تا رسیدن به قسمت بالای اویدوكت ( محل انجام لقاح ) ممكن است به دلیل هم زمان شدن با عبور تخم مرغ تشكیل شده به پایین دستگاه تناسلی ، مسدود شود . در سیستم نگهداری در كف (Floor-Housed) مرغهای مادر سنگین وزن به دلیل عدم تحرك كافی در طی مراحل جفت گیری باروری بسیار پایین دارند. نكته قابل توجه این است كه تمامی جفت گیریها به طور كامل انجام نشده و نسبت آمیزشهای ناقص ، با سن گله افزایش می یابد .
● افزایش تلفات جنینی :
مشاهده شده است كه مرگ و میر جنینها هنگام تغذیه بیش زا حد مرغهای مادر افزایش می یابد. احتمالا" مرگ اولین تخم مرغ یك فاز فعال تخمگذاری در طی انكوباسین از سایر تخمهای دوره بیشتر است. زیرا این تخمك قبل از باروری مدت طولانی تر را در بدن مرغ مادر گذرانده است . به خاطر بیاورید كه یك تخم مرغ تازه در حدود ۲۴-۲۶ ساعت در بدن مرغ مورد انكوباسیون قرار گرفته است. از این رو اضافه شدن زمان باقی ماندن تخم در اویدوكت ( بیش از مدت طبیعی یعنی ۲۴-۲۶ ساعت) ممكن است یكی از عوامل مرگ جنین ها باشد. مرغهایی كه در زمان نا مرتب تخمگذاری كوتاه نشان مر دهند. تمامی موارد ذكر شده از مشكلات وزن اضافی پرندگان بر این نكته دلالت دارند كه كنترل وزن مرغهای مادر شدیدا" ضرورت دارد . این مسئله بسیار مهم است كه در نظر داشته باشیم یك گله پرنده می توانند اختلاف وزن قابل ملاحظه أی با یكدیگر داشته باشند. اگر چه ممكن است متوسط وزن گله در نظر گرفته شود ، اما این مورد به تنهایی كافی نیست. زیرا این سوال بسیار مهم مطرح است كه چه درصدی از پرندگان دارای وزن متوسط گله هستند؟ یكنواختی گله یكی از مهمترین عوامل در مدیریت پرورش مرغ مادر است .

ترجمه از : دكتر محمدرضا عابدینی

منبع : موسسه مرغداری ایران