اساس بهداشتی - ضدعفونی برای گله‌های طیور

ضدعفونی به کاهش عوامل پاتوژن ( ارگانیسم های مسبب بیماری ) اطلاق می شود در حالیکه بهداشت به کیفیت پاکیزگی اطلاق می شود.
●چرا ضدعفونی مهم است ؟
کاهش میزان عوامل پاتوژن در محیط گله ها ، خطر بیماری را کاهش خواهد داد. ضدعفونی کننده ها عوامل شیمیایی هستند که می توانند در تماس مستقیم ، عوامل پاتوژن را از بین ببرند. تمیز کردن قبل از ضدعفونی ، پاتوژن را در معرض مستقیم ضدعفونی کننده ها قرار می دهد.
●چگونه محوطه ساختمان را ضدعفونی کنیم ؟
▪ابتدا : پاکیزگی
۱. بیرون بردن تمامی بستر ، غذا و کود.
۲. جاروکردن کثافات و تارهای عنکبوت و غیره .
۳. شستن تمامی سطوح با یک ماده ضدعفونی کننده دترجنت ( اسپری پرقدرت می تواند سودمند باشد ) .
۴. توسط آب تمامی مواد دترجنت و آلی از سطوح شسته شوند.
▪سپس : ضدعفونی
۵. استفاده از ضدعفونی کننده .
۶. اجازه دهیم تا مواد ضدعفونی کننده کاملاً خشک شوند.
۷. استفاده مجدد از ضدعفونی کننده ها و اجازه دهیم که برای مرتبه دوم خشک شوند ( به دلخواه ) .
۸. قرار دادن وسایل تازه و تمیز ، ضدعفونی شده ، شسته شده با آب و خشک شده و ملزومات خوراک در محوطه سالن ، قبل از ورود جوجه ها .
●چگونه یک ماده ضدعفونی کننده انتخاب کنیم ؟
عملکرد گندزدایی مواد ضدعفونی کننده برای پاتوژن های مختلف ( ویروسها ، باکتریها ، قارچها و تک یاخته ایها ) به ترکیبات شیمیایی ضدعفونی کننده و ماهیت ارگانیسم بستگی دارد. وقتی که یک ضدعفونی کننده انتخاب می کنیم به این خصوصیات توجه می کنیم :
۱. هزینه
۲. کارآیی ( قابلیت از بین بردن ویروسها ، باکتریها و قارچها )
۳. نحوه عملکرد در حضور ماده آلی
۴. سمیت ( سلامت نسبی برای حیوانات )
۵. فعالیت پس مانده های ماده ضدعفونی کننده
۶. اثر در پارچه و فلزات
۷. عملکرد در حضور صابون
۸. قابلیت حل ( اسیدی ، قلیایی ، PH )
۹. زمان برخورد
۱۰. دما و حرارت
اهمیت نسبی این خصوصیات به موقعیت خاص محل بستگی خواهد داشت ، ولی موارد کارآیی و سمیت در حیوانات همیشه مهم تلقی می شود. ضدعفونی کننده ها سریع عمل نمی کنند. همگی زمان معینی را برای اینکه عملکرد موثر داشته باشند ، نیاز دارند. دما و غلظت ماده ضدعفونی کننده در میزان از بین بردن میکروارگانیسم ها موثر است. استفاده از غلظتهای توصیه شده ماده ضدعفونی کننده مهم می باشد. اگر دما افزایش یابد فعالیت بسیاری از مواد ضدعفونی کننده بطور بارز افزایش می یابد. تمامی مواد ضدعفونی کننده اثر کمی در حضور ماده آلی دارند بطور مثال شما نمی توانید کثافات را ضدعفونی کنید. ماده آلی با عملکرد ماده ضدعفونی کننده تداخل عمل دارد زیرا عامل پاتوژن را می پوشاند و با تشکیل پیوندهای شیمیایی با ماده ضدعفونی کننده ، از برخورد مستقیم عامل پاتوژن با ماده ضدعفونی کننده ممانعت می کند ، بنابراین آن را در برابر ارگانیسم ها یا واکنش های شیمیایی غیر فعال ساخته و ماده ضدعفونی کننده خنثی می شود. تمیز کردن قبل از کاربرد ماده ضدعفونی کننده ضروری است. مواد ضدعفونی کننده براساس ترکیب شیمیایی شان می توانند به دسته های زیر تقسیم شوند :
فنل ها
هیپوکلریت ها ( کلرین ها )
یدوفورها ( یدین ها )
ترکیبات چهارتایی آمونیوم
فرمالدئید
قلیاها
کلروهگزین ( نولوازان )
عوامل اکسید کننده ( پراکسید )
فنل ها : فنلها از مشتقات قطران زغال سنگ هستند. آنها بوی صمغ کاج را داشته و در آب بصورت شیری در می آیند. فنلها عوامل ضد باکتریایی موثر بوده و ضمناً بر علیه قارچها و بسیاری از ویروسها موثر می باشند. همچنین آنها نسبت به ضدعفونی کننده های واجد کلر یا ید فعالیت بیشتری در حضور ماده آلی دارند. بطور معمول در واحدهای تولیدی حیوانات صنعتی شامل سالن هچری و بهداشت محیط و حمام های پا استفاده می شود. مانند : لیزول ، Pine - sol ، Cresi - ۴۰۰ ، Environ و Tek - Trol ترکیبات چهارتایی آمونیوم : ترکیبات چهارتایی آمونیوم عمدتاً بدون بو ، بدون رنگ ، بدون تحریک و بوزدا هستند. همچنین آنها برخی از عملکرد های دترجنت را داشته و مواد ضدعفونی کننده خوبی می باشند. با وجود این ، بعضی ترکیبات چهارتایی آمونیوم در حضور برخی صابونها یا پس مانده های صابونی غیرفعال هستند ، پس دقت در انتخاب محصول مهم می باشد. فعالیت ضد باکتریایی آنها در حضور ماده آلی کاهش می یابد. ترکیبات چهارتایی آمونیوم بر علیه باکتریها و تا اندازه ای بر علیه قارچها و ویروسها موثر هستند. این ترکیبات بطور گسترده در سالنهای هچری استفاده می شوند. مانند : روکال ، ژرمیکس ، Hi - lethol ، San - o - Fec ، واردن و زفیران. هیپوکلریت ها : ترکیبات کلرین مواد ضدعفونی کننده مطلوب در سطوح تمیز بوده ولی بسرعت توسط کثافات ، غیرفعال می شوند. کلرین ها برعلیه باکتریها و بسیاری ویروسها موثرند. ضمناً این ترکیبات در آب گرم نسبت به آب سرد فعالتر می باشند. محلولهای کلرین می توانند تا حدی محرک پوست بوده و خورنده فلزات باشند. این مواد نسبتأ ارزان هستند.
مانند : کلروکس ، Chloramine - T ، وهالازون
عوامل اکسیدکننده : پراکسید هیدروژن و سایر عوامل اکسیدکننده مثل اسید پراستیک و اسیدهای پروپیونیک یا سیستمهای پراکسیژن اسیدی در مزارع طیور صنعتی استفاده می شوند. آنها با غلظتهای کم بر علیه باکتریها ، اسپور باکتریها ، ویروسها و قارچها فعال هستند. عوامل ضدعفونی کننده طبیعی : عوامل طبیعی که میزان پاتوژن را در محیط کاهش می دهند ، مهم بوده و اغلب می توانند به دلیل سودمندی مورد استفاده قرار گیرند. اینها شامل نور خورشید ، حرارت ، سرما ، خشکی ( خشک کردن ) ، و مبارزه می باشد. اشعه های ماوراء بنفش نور خورشید در از بین بردن میکروارگانیسم ها بسیار موثر می باشند. این عامل جهت ضد عفونی قسمت بیرونی ساختمان مفید است ، ولی متأسفانه اشعه های ماوراء بنفش نمی توانند از میان شیشه یا سقف ها یا کثافت عبور کنند. خشک کردن توسط هوای تازه و باد نیز پاتوژن ها را از بین خواهد برد ، مخصوصاً وقتی که آنها ، در مراحل تمیز کردن در معرض عوامل فوق قرار داده شوند. در خاک ، میکروارگانیسم هایی که مسبب بیماری نیستند ( باکتریها و قارچهای غیر پاتوژن ) موادی تولید می کنند که از رشد میکروارگانیسم های پاتوژن جلوگیری کرده ، یا باعث مرگ آنها می شوند. اگر چه حساسیت میکروارگانیسم ها با تغییرات حرارت کاملاً متفاوت می باشد ، با این وجود حرارت شدید ( پائین تر از صفر درجه سانتیگراد یا بیش از ۲۹ درجه سانتیگراد ) آنها را از بین خواهد برد.
●چگونه آب آشامیدنی را ضدعفونی کنیم ؟
معمولاً کلر با غلظت ppm۳ بعنوان یک ضدعفونی کننده برای آب آشامیدنی استفاده می شود. گزارش شده است که در غلظتهای بیش از ppm۱۰ جوجه ها تحمل پذیری خوبی دارند. غلظت ppm۵ برای کنترل گل و لای آب مورد نیاز می باشد. کلرینه کردن می تواند به طرق مختلف انجام شود ، با این وجود ، هیپوکلریت سدیم مایع ،کاراترین ماده است. سفیدکننده خانگی همان هیپوکلریت سدیم رقیق شده می باشد که محصولات آن از ۵ تا ۱۵ درصد هیپوکلریت سدیم تغییر می کند. کلروکس در حدود ۵% است. آماده سازی یک محلول متداول : یک اونس ( ۵/۴۳۷ گرم ) کلروکس ( یا دو قاشق چایخوری مایع سفیدکننده در هیپوکلریت سدیم ۱۵% ) به یک گالن ( ۷۸۵/۳ لیتر ) آب تمیز بیفزائید. میزان بیشتری از محلول متداول می تواند توسط افزودن یک فنجان کلروکس یا یک سوم فنجان مایع سفیدکننده هیپوکلریت سدیم ۱۵% به ۸ گالن ( ۲۸/۳۰ لیتر ) آب تهیه کرد. عمل مخلوط کردن در یک محفظه پلاستیکی که درب آن بخوبی بسته شود صورت می گیرد. یک ظرف آشغال پلاستیکی سرپوش دار تمیز مناسب می باشد. برای کنترل گل و لای ، ۵/۱ تا ۲ اونس ( ۶۵۶ تا ۸۷۵ گرم ) کلروکس یا ۳ قاشق چایخوری از مایع سفید در هر گالن آب مورد نیاز می باشد. کلرینه کردن آب : یک اونس ( ۵/۴۳۷ گرم ) محلول متداول را به یک گالن ( ۷۸۵/۳ لیتر ) آب آشامیدنی می افرائیم.
ر●هنمودهای دیگر در مورد کلرینه کردن
* ماده آلی بسرعت کلر را غیرفعال می سازد. آبخوریها را قبل از افزودن محلول تازه کلر ( روزانه ) تمیز نمائید.
* PH آب باید پائین تر از ۵/۸ باشد. PH ایده ال برای تأثیر کلرینه کردن ۶ الی ۸ می باشد.
* دمای پائین از عملکرد ماده ضدعفونی کننده می کاهد. بهترین نتیجه در دمای ۱۸ درجه سانتیگراد و بالاتر بدست می آید. کاهش دما تا ۸- درجه سانتیگراد میزان اثر ماده ضدعفونی کننده مورد نیاز را ۲ تا ۳ برابر افزایش
می دهد.
* آب باید مداوماً کلرزنی شود
* سختی آب ( تا ppm۴۰۰ ) اثری در عملکرد ضدعفونی کننده ندارد.
* کلرزنی را ۲ روز قبل از واکسیناسیون با واکسنهای زنده ویروسی یا واکسنهای باکتریایی مخلوط در آب قطع نمائید. کلرزنی می تواند ۴ ساعت بعد از پایان واکسیناسیون ادامه یابد.
* میزان کلر پیشنهادی در آب آشامیدنی بطور قابل ملاحظه ای مصرف کلر خوراکی را تغییر نمی دهد.
* هشدار ! محلول هیپوکلریت غلیظ و گاز کلر باعث خورندگی فلزات می شوند. محلولهای کلردار را از فلزات و مخصوص از قسمتهای الکتریکی دور نگهدارید.

گرداوری از دکتر رامین اشرافی

منبع : موسسه مرغداری ایران