دستور العمل‌های بهداشتی برای واحد‌های مرغ مادر گوشتی

۱- محل مزرعه از سایر مزارع مرغداری و یا صنایع جنبی نظیر كشتارگاهها و كارخانجات تهیه پودر گوشت و خون و پر حدود ۱ الی ۲ كیلومتر فاصله داشته باشد.تهویه ها و ورودی های هوا از هم فاصله داشته باشند.
۲- محل مزرعه در كنار جاده اصلی نباشد و حد اقل ۵۰۰ متر از جاده اصلی فاصله داشته باشد.جنس كف و دیوارها طوری باشد كه براحتی مورد شستشو و ضد عفونی قرار بگیرند .
۳- ساختمان مرغداری و یا سالن ها به گونه ای باشد كه حیوانات اهلی و یا وحشی و پرندگان و یا سایر شكار كننده ها نتوانند وارد سالن بشوند .
۴- سعی شود كه كه كوره لاشه سوز در منتهی الیه واحد احداث شود.
۵- جهت وزش باد از سمت كوره لاشه سوز به سمت سالن ها نباشد.
۶- اگر سیستم مدیریت مزرعه به گونه ای است كه از دو قسمت پرورش پولت و نگهداری مرغ های مادر استفاده میشود .بین این دو قسمت حد اقل ۵۰۰ متر فاصله وجود داشته باشد .
۷- به سیستم دفع فاضلاب توجه ویژه ای معطوف گردد.
۸- امكانات مربوط به آب تحت فشار در سالن ها موجود باشد .
۹- در صورت امكان قسمت اداری از قسمت فارم جدا گردد و مسیر عبور پرسنل اداری و تولیدی نیز مشخص گردد.
۱۰- در زمان حمل كود حتی الامكان سعی شود كه حمل كود با كامیون های متفرقه انجام نگیرد و در هر بار ورود كامیون حمل كود به داخل مزرعه عملیات شستشو و ضد عفونی با دقت زیاد انجام شود .
۱۱- در زمان تخلیه طیور و یا حمل كود سایر مزارع مرغداری اطراف را در جریان بگذارید و از آنها بخواهید كه آنها نیز این كار را انجام دهند.
۱۲- بین تخلیه طیور از سالن و جوجه ریزی مجدد عملیات آماده سازی بدقت انجام شود.در دوره آماده سازی نظارت كامل بعمل آید كه كلیه وسایل و تجهیزات و سالن ها و محوطه بدقت مورد شستشو و ضد عفونی قرار گیرند.
۱۳- برای مبارزه با موش و سایر جوندگان برنامه مبارزه دائمی داشته باشید .
۱۴- در زمانهای مناسب بر علیه حشرات سمپاشی انجام دهید .
۱۵- كلیه اقلام ورودی به فارم از نظر كیفیت مورد بازرسی قرار گیرند.در صورت نیاز، نمونه به آزمایشگاه ارسال گردد .
۱۶- حتی الامكان طوری برنامه ریزی گردد كه گله یك سن در سالن ها ریخته شود.
۱۷- برنامه جوجه ریزی به گونه ای طراحی گردد كه در زمان پرورش جوجه ها ،مرغ های بالغ از مزرعه و یا مزارع مجاور بارگیری نشوند .
۱۸- منبع تهیه گله مطمئن باشد و در زمان تهیه جوجه از سلامت گله مادر اطمینان لازم حاصل گردد.
۱۹- جوجه ها با وسیله حمل مناسب به مزرعه منتقل شوند.
۲۰- در ابتدای دوره پرورش شرایط سرما خوردن جوجه ها فراهم نشود.
۲۱- از اختلاط جوجه های دو سن در یك سالن پرهیز گردد.
۲۲- در دوره پرورش حذف و تلفات را زیر نظر داشته باشید .در صورت افزایش حذف و تلفات از میزان استاندارد اقدام لازم توسط مسئول بهداشت مزرعه بعمل آید .
۲۳- یك فرد خاص جهت كنترل روزانه گله تعیین گردد.این فرد وظیفه دارد كه هر روز به كلیه سالن ها سركشی نموده و هر گونه نشانی و علامت غیر طبیعی در گله را به مسئول بهداشت مزرعه گزارش نماید .رفتار گله نظیر جمع شدن دور یكدیگر و همچنین باقی ماندن دان در دانخوری ها بدلیل كم اشتهایی و یا عصبی بودن طیور و نظایر آن باید به دقت مد نظر فرد مذكور باشد .
۲۴- كلیه آمار بطور دقیق ثبت گردد.مضافا اینكه هر گونه اتفاق جانبی نظیر وضعیت آب و هوا و یا قطعی برق … ثبت گردد.
۲۵- برنامه واكسیناسیون از مشاور بهداشت و یا مسئول بهداشت فارم اخذ شود و دائما تغییرات جدید با توجه به شرایط منطقه با نظر دكتر دامپزشك و اداره دامپزشكی منطقه در مزرعه اعمال گردد و برنامه واكسیناسیون همیشه به روز باشد .
۲۶- واكسیناسیون طبق برنامه و بدون تاخیر انجام شود.در موارد خاص با مسئول بهداشت فارم مشورت گردد.
۲۷- از واكسن های مطمئن كه مهلت اعتبار مصرف دارند استفاده شود.
۲۸- واكسن ها در شرایط ویژه بر طبق توصیه كارخانه سازنده نگهداری شوند.در صورتیكه به شرایط نگهداری واكسن مشكوك شدید آن را مورد مصرف قرار ندهید.
۲۹- در زمان حل كردن واكسن دقت كافی بعمل آید و حتما تكنسین و كارشناس مربوطه نظارت داشته باشند.هر گونه بی دقتی در امر تهیه واكسن موجب بروز خسارات جبران ناپذیر در آینده خواهد شد.
۳۰- مدیریت واكسن به گونه ای باشد كه مطمئن شوید همه طیور از دز مناسب واكسن استفاده كرده اند .
۳۱- رآكسیون های بعد از واكسن را تحت نظر داشته باشید .
۳۲- كلیه طیور با دقت زیاد در مقابل بیماریهای موجود در منطقه واكسینه شوند .
۳۳- علایم بیماریهای مهم شایع در منطقه به كارگران آموزش داده شود.
۳۴- اهمیت واكسیناسیون و نحوه عمل هر واكسن به افراد عمل كننده آموزش داده شود.
۳۵- در زمان واكسیناسیون مشخصات واكسن كارخانه سازنده، شماره سریال ، تاریخ خاتمه اعتبار واكسن ، نحوه مصرف واكسن و افراد عمل كننده ثبت گردد .
۳۶- برنامه نمونه گیری و ارسال نمونه ها به آزمایشگاه به طور منظم انجام شود .
۳۷- مدیر مزرعه باید در خارج از محیط مزرعه با سایر مدیران در تماس باشد و برنامه های لازم جهت كنترل و پیشگیری بیماریها در منطقه با همكاری سایر مدیران مزارع انجام شود .
۳۸- از نظر مشاورین با تجربه در امر مدیریت پرورش و تولید و بهداشت طیور بهره مند شوید و برنامه های آموزشی مستمر برای پرسنل برقرار نمائید .
۳۹- با مسئولین اداره طیور و دامپزشكی منطقه در تماس دائمی باشید و از اوضاع و احوال منطقه با خبر باشید .
۴۰- به هیچ وجه از دارو های فاسد كه تاریخ مصرف آنها گذشته استفاده نكنید.
۴۱- مصرف دارو صرفا با تجویز مسئول بهداشت فارم انجام شود و از دادن دارو بدون نسخه پرهیز نمائید .
۴۲- حل كردن دارو حتما تحت نظارت تكنسین مربوطه انجام گیرد.
۴۳- در زمان دادن دارو ، حتما به تداخل داروئی توجه گردد و منع مصرف تولیدات نظیر تخم مرغ و گوشت و همچنین به دوره ای كه از تخم مرغ ها نباید برای جوجه كشی استفاده شود نیز باید توجه نمائید.
۴۴- در دوره تولید علاوه بر میزان حذف و تلفات میزان تولید نیز باید مد نظر قرار گیرد. هر گونه كاهش تولید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.علاوه بر نظارت بر روی تولید از نظر كمی از نظر كیفی نیز تولید تخم مرغ ها تحت كنترل قرار گیرد كه تخم مرغ ها از شكل و ضخامت پوسته و رنگ مناسب برخوردار هستند یا نه ؟
۴۵- از تردد پرسنل متفرقه به داخل فارم جلوگیری بعمل آید .
۴۶- طوری برنامه ریزی گردد كه جابجایی و انتقال افراد در داخل مزرعه به حد اقل برسد.
۴۷- مسیر های رفت و برگشت پرسنل در داخل مزرعه تعیین گردد و به پرسنل آموزش لازم داده شود كه در مسیر های تعیین شده حركت نمایند.
۴۸- حتی الامكان از تردد های غیر ضروری جلو گیری بعمل آید.
۴۹- حتی الامكان مسیر های رفت و برگشت پرسنل هر ۱۵ روز یك بار آهك پاشی شود.
۵۰- پرسنل قبل از ورود به محوطه سالن ها بطور كامل دوش گرفته و لباس خود را نیز بطور كامل تعویض نمایند.
۵۱- برای قسمت های مختلف از رنگهای مختلف لباس چكمه و یا دمپایی استفاده شود .
۵۲- برای حضور اضطراری كارگران یك قسمت در قسمت دیگر برنامه ویژه ای تدوین و ابلاغ نمائید( مانند كشیك برق كه مجبور به سركشی واحد های مختلف میشود).
۵۳- اگر بر حسب ضرورت نیاز به بازدید پرسنل از سایر واحد ها بود .قرنطینه قبل و بعد از بازدید حتما رعایت گردد.
۵۴- به پرسنل مزرعه آموزش های لازم داده شود كه به هیچ وجه با سایر مرغداری ها ارتباط نداشته باشند .همچنین پرسنل هر گونه ارتباط خود را با كارگران شاغل در سایر مرغداری ها قطع كنند.در همین رابطه پرسنل تفهیم گردند كه هر گونه خسارتی كه در آینده متوجه فارم بشود به نوعی با وضعیت معیشتی آنان گره خواهد خورد.۵۵- پرسنل هیچگونه طیوری را در منزل خود نگهداری نكنند
۵۶- البسه پرسنل بصورت هفتگی مورد شستشو و ضد عفونی و اتو قرار گیرد.
۵۷- حتی الامكان از سیستم قرنطینه ای دوبل Double Filter استفاده شود(تعویض لباس و كفش در قسمت ورودی فارم و دوش گرفتن و تعویض لباس كامل در قسمت ورودی محوطه سالن ها ).
۵۸- امكان شستشوی دست و صورت در هر منطقه ای كه كارگران كار میكنند وجود داشته باشد .
۵۹- قبل از شروع به كار ،حتما دست ها با صابون شسته شده و با مایع ضد عفونی رقیق شده نظیر ساولن ضد عفونی شوند .
۶۰- محل سكونت پرسنل به گونه ای باشد كه در صورت نیاز در هر زمان از شب و روز امكان دسترسی به آنها وجود داشته باشد .
۶۱- چند دست لباس كامل برای بازدید كننده های ضروری در مزرعه موجود باشد .
۶۲- دفتری جهت امضاء كلیه بازدید كنندگان تهیه نمائید.مشخصات كامل بازدید كننده ها، منظور از بازدید ،تاریخ و ساعت بازدید و پیشنهادات آنها را در دفتر بازدید ثبت نمائید .
۶۳- پس از هر بازدید لباس های افراد بازدید كننده شستشو و ضد عفونی و اتو شده و در یك پلاستیك قرار گیرند كه برای بازدید های بعدی مورد استفاده قرار گیرند .
۶۴- از ورود هر گونه كامیون و یا خودرو های متفرقه به داخل فارم جلوگیری گردد .
۶۵- قسمت ویژه ای جهت شستشو و ضد عفونی كامیون ها در نظر گرفته شود كه در صورت نیاز كامیون ها پس از انجام شستشو و ضد عفونی وارد محوطه مزرعه شوند.این قسمت حتی الامكان به سالن ها نزدیك نباشد.
۶۶- ورود هر گونه وسیله نقلیه به داخل فارم صرفا با مجوز مدیر مزرعه امكان پذیر باشد.
۶۷- در زمان ورود كامیون به داخل مزرعه ،راننده و یا كمك راننده از كامیون پیاده نشوند.
۶۸- تلفات در اسرع وقت از سالن خارج شود.
۶۹- در صورت مشاهده تلفات غیر عادی در هر زمان از شب و روز مسئولین مربوطه در جریان امر قرار گیرند.
۷۰- در فاصله كمی دور تر از سالن ها ،سكوی تلفات ساخته شود و بر روی سكو یك حفاظ قرار گیرد كه حیوانات دیگر به تلفات دسترسی نداشته باشند.
۷۱- تلفات جمع آوری شده در پلاستیك در بسته قرار گیرد و به قسمت سكوی تلفات منتقل شود .
۷۲- وسیله حمل تلفات به سمت سالن ها نزدیك نشود و از فاصله دور تر ، تلفات به وسیله حمل منتقل شود .
۷۳- وسیله حمل تلفات ، بطور روزانه در آغاز و پایان كار مورد شستشو و ضد عفونی قرار گیرد .
۷۴- مسیر حمل تلفات به گونه ای در نظر گرفته شود كه در مجاورت سالن ها نباشد .
۷۵- حتی الامكان كلیه تلفات كالبد گشایی شوند و گزارشات كالبد گشایی بایگانی شوند.
۷۶- كلیه تلفات در كوره لاشه سوز سوزانده شوند.
۷۷- حوضچه های ضد عفونی بصورت هفتگی مورد تعویض قرار گیرند.روزانه نیز مقداری آب و ماده ضد عفونی به حوضچه ها اضافه شود تا سطح آب و ماده ضد عفونی در طول هفته ثابت بماند .
۷۸- چاله های ضد عفونی بصورت روزانه مورد تعویض قرار گیرند.
۷۹- كلیه وسایل ورودی به مزرعه ضد عفونی( دود داده ) شوند.
۸۰- اگر وسایل ورودی به مزرعه قابل شستشو میباشد عملیات شستشو نیز انجام شود .
۸۱- پوشال بستر به موقع شارژ گردد.
۸۲- بستر كلوخه شده یا خیس ، در اسرع وقت از سالن خارج گردد و پوشال تازه جایگزین شود .
۸۳- پوشال یا كلش تله ها ، حد اكثر هر ۳ هفته یك بار بطور كامل مورد تعویض قرار گیرد.علاوه بر این كارگران دقت نمایند كه هر لانه ای كه در هر زمان احتیاج به تعویض و یا شارژ داشت این كار را انجام دهند.
۸۴- از دان اضافه سایر واحد ها به هیچ وجه استفاده نشود .
۸۵- در صورتیكه دان بصورت گونی وارد سالن میشود یك سكوی سیمانی برای آن در نظر گرفته شود .
۸۶- ماندگاری دان در داخل واحد از یك هفته بیشتر نباشد.بنابر این دان به صورت هفتگی سفارش داده شود و سعی شود كه دان بصورت تازه مصرف شود.
۸۷- قبل از دستور تخلیه دان ، حتما از كیفیت آن آگاهی یابید .
۸۸- در صورت امكان از نمونه دان آزمایش میكروبیولوژیكی بعمل آید .
۸۹- سیلو و لوله های انتقال دان هر ۴ هفته یك بار مورد بازرسی بهداشتی قرار گیرند.ضمنا هر زمان كه به كیفیت و بوی دان مشكوك شدید نیز این كار را انجام دهید.تغییر در اندازه مواد را نیز مد نظر قرار بدهید.
۹۰- حمل و ذخیره دان از دسترسی موش و سایر جوندگان و حیوانات و پرندگان به دور باشد.
۹۱- هر گونه تغییر در فرم دان و مواد اولیه به اطلاع مسئولین تولید و بهداشت مزرعه برسد .
۹۲- آب تازه و سالم با استاندارد نوشیدن انسان در اختیار طیور قرار گیرد .
۹۳- مدیریت دوره تولید به گونه ای باشد كه آلودگی تخم مرغ با مدفوع به حد اقل برسد .
۹۴- تخم مرغ ها حداقل در ۵ نوبت جمع آوری شوند.
۹۵- تخم مرغ ها در محل تمیز نگهداری و انبار شوند و از دسترس موش و سایر حیوانات بدور باشند .
۹۶- در محل نگهداری تخم مرغ ها گرد و غبار وجود نداشته باشد.
۹۷- برنامه سرد كردن تخم مرغ ها بعد از جمع آوری تخم مرغ اجرا شود. این برنامه باید به گونه ای باشد كه به مرور دمای تخم مرغ به حدود ۲۲ الی ۲۵ درجه سانتیگراد برسد.از سرد كردن ناگهانی تخم مرغ اجتناب شود .
۹۸- دمای مناسب نگهداری تخم مرغ ۱۶ الی ۱۸ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۶۰ الی ۷۰ درصد میباشد.
۹۹- حتی الامكان محل درجه بندی تخم مرغ ها از سالن فاصله داشته باشد و پس از هر نوبت جمع آوری تخم مرغ ها به اتاق گرید كه كمی از سالن ها فاصله دارد منتقل شود و در صورت امكان از كارگرانی كه در امر درجه بندی تخم مرغ مهارت دارند استفاده شود.
۱۰۰- شرایط اتاق گرید همانند شرایط نگهداری تخم مرغ باشد.مراقب باشید كه اپراتور گرید تخم مرغ جهت راحتی خود ، اتاق گرید را بیش از حد گرم یا سرد نكند .بویژه در زمستان ها این امر كاملا مشهود است كه اپراتور مربوطه دمای اتاق گرید را تا ۳۰ درجه سانتیگراد هم بالا میبرد.
۱۰۱- به منظور تمیز كردن تخم مرغ ها به هیچ وجه از سمباده استفاده نشود چون موجب آسیب رساندن به كوتیكول خواهد شد.برای تمیز كردن تخم مرغ ها از وسیله ای نوك تیز شبیه چاقو میتوان استفاده كرد.معمولا كارگران از تكه های شكسته تیغ اره استفاده میكنند.در حقیقت كارگران گرید هر كدام با توجه به وضعیت دستشان یك تیغه سفارشی دارند.
۱۰۲- در برنامه ریزی جهت جمع آوری و ارسال تخم مرغ به كارخانه جوجه كشی به گونه ای عمل شود كه تخم مرغ كمترین دستكاری را داشته باشد .
۱۰۳- از شستشوی تخم مرغ ها اكیدا خودداری گردد .
۱۰۴- برنامه مدیریتی به گونه ای باشد كه تخم مرغ ها كمترین شكستگی را داشته باشند.در همین ارتباط لازم است كه ضخامت پوسته دائما تحت كنترل باشد .گرفتن ضخامت پوسته در هر ماه از ضروریات میباشد.برای این كار ماهیانه حدود ۲۰ عدد تخم مرغ بطور تصادفی انتخاب و ضخامت آنها در سه منطقه سر – ته – وسط ،توسط میكرومتر اندازه گیری شده و میانگین ضخامت پوسته ثبت شود.برای هر تخم مرغ میانگین ثبت شود و در پایان ،میانگین ضخامت پوسته كلیه تخم مرغ های انتخابی معین گردد.بهترین ضخامت پوسته برای تخم مرغ ۳۱ /. الی ۳۳/. میلیمتر میباشد.در صورت نازك شدن پوسته با متخصص تغذیه طیور مشاوره گردد.
۱۰۵- تخم مرغ های ضایع شده و غیر قابل مصرف در كیسه های در بسته و با شرایط تلفات تحویل و معدوم شوند .
۱۰۶- برای حمل تخم مرغ از شانه و كارتن مناسب و دود داده شده استفاده گردد.
۱۰۷- در صورتیكه از شانه های پلاستیكی استفاده میشود دقت نمایید كه شانه ها بعد از شستشو و ضد عفونی حتما خشك شوند.عمل خشك كردن شانه ها اگر در یك اتاق توسط پنكه انجام شود بهتر است.
۱۰۸- تخم مرغ ها در شرایط دمایی و رطوبتی توصیه شده نگهداری و حمل و نقل شوند .
۱۰۹- فاصله بین تولید و خواباندن تخم مرغ های قابل جوجه كشی۴ روز در نظر گرفته شود.
۱۱۰- تخم مرغ ها در زمان ارسال به كارخانه جوجه كشی در گروه های سالم و تك لك و به تفكیك سالن و گله ارسال گردند.در صورت امكان جهت پرهیز از اشتباهات از شانه های رنگی استفاده كنید .

مهندس حمید رضا ضیایی

منبع : موسسه مرغداری ایران