پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

مروری بر آنفلوآنزای مرغی و پیامدهای آن


با پیشرفت روز افزون علم و روی کار آمدن روش های پزشکی مختلف، همچنان دیده می شود که گاهی بروز یک بیماری ، بدون اینکه راهی کارآمد و مفید برای درمان آن عرضه شود هزاران نفر را به کام مرگ می کشاند .. در واقع اگر تا قرن ها پیش دیفتری، سرخک و... در زمره بیماری های مرگ آور به حساب می آمد و حتی نام آنها سبب ترس و وحشت افراد می شد، در قرن ۲۰ و پس از آن بیماری های عفونی زمینیان را تهدید می کند که برای بسیاری از آنها هنوز راه درمانی یافت نشده است. زمانی که سازمانهای بهداشتی کشورها برنامه های بهداشتی مختلفی را پیگیری می کردند و نوید ریشه کنی بسیار از بیماریها را به مردم میدادند ، نوعی بیماری در سال ۱۹۱۸ گریبانگیر اسپانیا شد که بروایت تاریخ تا سال بعد از آن بیش از نیمی از جمعیت کره پهناور خاکی ( حدود یک میلیارد نفر ) را بیمار ساخت و بیش از پنجاه میلیون نفر را به کام مرگ کشاند .
بیماری که بیش از شیوع هر بیماری دیگر و حتی بیش از طاعون در قرون وسطی قربانی گرفت. نام این بیماری آنفولانزای مرغی بود که در آن زمان ، نام آنفولانزای اسپانیایی را بر آن نهادند . این که احتمالا منشا این بیماری در خاور دور بوده است، دلیل شهرت آن به آنفلوآنزای اسپانیایی از آنجاست که اسپانیا اولین کشوری بوده که شیوع وسیع آن را گزارش داده است. گفته می شود که گسترش این ویروس احتمالا دلیل پایان جنگ جهانی اول بوده است چون سربازان بیش از حد مریض بودند که در جنگ شرکت کنند و در آن زمان تعداد تلفات ناشی از ابتلا به آنفلوآنزا در میان طرفین متخاصم بیش از کشته شدگان در میدان نبرد بود. با این که بسیاری از افرادی که به ویروس آنفلوآنزای اسپانیایی آلوده شده بودند پس از یک هفته استراحت سلامت خود را بازیافتند، بسیاری هم در مدت ۲۴ ساعت پس از ابتلا جان دادند.درسالهای ۱۹۵۷ و ۱۹۶۸ ، بیماری آنفولانزا دو بار دیگر شیوع جهانی پیدا کرد و باعث کشته شدن میلیونها نفر دیگر گردید . این ویروس پس از گذشت نزدیک به یک قرن و با وجود پیشرفتهای عظیم در عرصه پزشکی و دامپزشکی هنوز قربانی میگیرد ، زیانهای اقتصادی عظیمی به صنایع مرغداری زده و سبب ترس و دلهره جهانیان میشود . اما سوالی که در این قسمت مطرح میشود اینست که اپیدمی سال ۱۹۱۸ چگونه اتفاق افتاد ؟ سوالی که شاید در آن زمان به جوابی نینجامیده بود .
‌‌●اپیدمی آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ چگونه رخ داد ؟
پس از تحقیقاتی که بنا به ضرورتهای بجود آمده چندی پیش توسط دانشمندان صورت گرفت ، مشخص شد که این بیماری در سال ۱۹۱۸ از پرندگان به انسان منتقل شده بود . مطالعات هیئت تحقیقی انستیتو ملی تحقیقات پزشکی در مورد هماگلوتیتز ویروس آنفلوآنزا که در سال ۱۹۱۸ شایع شد ، نشان داده که یک تغییر جزئی در ساختار آن می توانسته هم به سلول انسان و هم سلول پرندگان متصل شود . این توانایی باعث شده که ویروس از پرندگان به انسان منتقل شود و آن نتیجه فاجعه بار را به همراه داشته باشد . نتایج این تحقیقات در مجله Sience منتشر شد .
●پیامدها :
نتایج این تحقیقات میتوانست ، به دانشمندان کمک کند تغییرات در انواع ویروس های آنفلوآنزا را تحت نظر داشته باشند . پس از انتشار این مطلب ، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که بهتر است ، ویروس هایی را که ممکن است در آینده از پرندگان به انسان منتقل و به تهدیدی مهلک تبدیل شود، شناسایی کنند . اما نکته ایی که در این بین مطرح میشد این بود که آیا صرف شناسایی ساختار یک ویروس برای مهار کردن آن کافی است ؟ سوالی که جوابی بجز ( خیر ) بهمراه نداشت . از سوی دیگر ، در سال اخیر میلادی سازمان بهداشت جهانی در پایان نشستی سه روزه در ژنو بر اساس آزمایشات صورت گرفته اخطار داد ، عواملی که می تواند سبب جهش بیماری میان گونه های مختلف شود ، بی وقفه در تغییر و تحول است و پیش بینی موارد تازه بروز چنین بیماری هایی را به شدت دشوار میکند .
●انتقال ویروس آنفلوآنزا :
تا چندی پیش تصور میشد که آنفولانزای مرغی تنها ماکیان را مبتلا می ‌کند و عامل مولد آن ویروسی است که با ساختار فیزیکی پرندگان سازگار شده است . این بیماری کشنده را برخی سارس جدید نامگذاری کرده اند . در مقایسه با سارس باید گفت از آنجا که آنفولانزای مرغی برخلاف سارس به صورت دوره ‌ای در حال گردش است، اما سارس را می‌ توان برای مدتی تحت کنترل قرار داده و شیوع آن را متوقف کرد .وضعیت به همین صورت در حال پیشروی بود تا چندی پیش هیئت تحقیقی انستیتو ملی تحقیقات پزشکی هشدار داد که از انتقال ویروسها میان نمونه های زیستی نمی توان جلوگیری کرد .در ابتدا تصور نمیشد که این بیماری به انسان منتقل شود و در صورت انتقال در مواردی سبب مرگ شود . ولی پس از مرگ شش نفر بیمار مبتلا به آنفلوآنزای مرغی در ویتنام که همگی کودک بودند با اعلام وضعیت فوق العاده ، جنگ تک تک کشورها بر علیه این بیماری آغاز شد . در واقع در سالهای اخیر ظاهرا این ویروس به گونه‌ های دیگر جانداران نیز منتقل شده و موجب ابتلای انسان‌ ها به این بیماری شده است . آنچه نگرانی‌ها را در این اواخر بیشتر کرده اینست که آنفولانزای مرغی آلوده کردن پستانداران از جمله پلنگ‌ها و ببرها را آغاز کرده است . یک بررسی اخیر آزمایشگاهی نشان داد که ویروس آنفولانزای مرغی می ‌تواند در میان گربه ‌ها نیز رد و بدل شود. همچنین این ویروس توانسته اردک ‌ها را بدون بروز بیماری و علائم ظاهری آن آلوده کند .
●نحوه انتقال به انسان :
در دسامبر گذشته دانشمندان موفق شدند رمز تمامی کدهای ژنتیکی مرغ را شکسته و به این ترتیب نقشه ژن های آن موسوم به ژنوم را تهیه کنند . این گروه بین المللی از دانشمندان ، موفق به رمزگشایی ژنی نوعی مرغ وحشی بنام گالوس گالوس شده اند که گمان میرود اجداد اولیه مرغهای اهلی امروز باشند . این مرغها در آسیای جنوب شرقی زیست میکند . اما این دستاورد بزرگ هم میتوانست در تولیدات بهتر و با کیفیت تری از طیور منجر شود وهم درک بهتری از نحوه انتقال آنفلوآنزای مرغی به انسان را فراهم کند .طبق تحقیقات بعمل آمده ، انسان و مرغ از اجداد مشترک چند صد میلیون ساله پدید آمده اند . طی تحقیقاتی که اخیرا انجام شده است ، دانشمندان دریافته اند که انسان و مرغ هنوز بخشی از اطلاعات ژنتیکی ۳۱۰ میلیون سال قبل ، یعنی قبل از زمانی که راه تکامل آنها از هم جدا شده است را حفظ کرده اند . بر اساس تحقیقات بعمل آمده در حدود ۶۰ درصد ژن های فعال مرغ دارای معادلی انسانی هستند.این شباهت ها می تواند به آشکار شدن مسیر اتنقال ویروس آنفلوآنزای مرغی از مرغ به انسان کمک کند . این در حالی بود که در سال جاری میلادی ایوان برنی از موسسه بایوانفورما تیک اروپایی و یکی از محققانی که کد ژن های مرغ را شکسته بود ، گفت : این تحقیقات مجموعه ای باورنکردنی از ابزارها را برای مطا لعه تفا وت های ژنتیکی این پرندگان در اختیار بشر قرار داده است . وی همچنین افزود : ما می دانیم که تفاوت های زیادی میان انواع مختلف مرغ و انواع مختلف پرندگان و همچنین راه های مختلفی که این دو، بیماری را منتقل می کنند وجود دارد. اما نمی دانیم کدام ژن ها واقعا در کمک به پیشگیری از انتقال ویروس آنفلوآنزا تاثیر دارند . با کمک ژنوم (نقشه کدهای ژنتیکی) و ابزارهای ژنتیکی که ژنوم در اختیار ما می گذارد در موقعیت بسیار بهتری برای انجام اینگونه تحقیقات قرار میگیریم .
●انتقال آلودگی از پرندگان به انسان :
شیوع آنفلوآنزای مرغی معمولا به این صورت است که مرغ آلوده شمار اندکی از خریداران یا قصابان و فروشندگان را نیز آلوده میکند ، اما روند انتشار آلودگی همانجا متوقف شده و این ویروس به بقیه سرایت نمیکند .
· اولین مرحله از آلودگی زمانی است که ویروس آنفلوآنزا به سلول می چسبد و در مرحله بعدی در آن رشد میکند .
· ویروس عمل اتصال به سلول را با استفاده از ملکولهای شاخه ایی موسوم به هماگلوتینز انجام میدهد .
· هماگلوتینزها به گیرنده های ویژه ایی بر روی سطح سلول متصل میشوند .
· گیرنده هایی که هماگلوتیتزها به آن متصل می شوند در انسان و پرندگان متفاوتند، به همین دلیل، معمولا آلودگی از پرندگان به انسان منتقل نمی شود .
●پس چه عاملی سبب انتشار آلودگیها از پرندگان به انسان شده است ؟
گمان میرود که جهشهای ژنتیکی متوالی در طی سالهای متمادی سبب پدید آمدن نوع خاصی از این ویروس گشته است که توانایی انتقال به انسان را نیز دارد . این حالت وضعیت خطرناکی میباشد ، بخصوص که در دنیای امروزه گوشت طیور بعنوان یک منبع غذایی بزرگ میباشد و نیز شمار افرادی که با طیور در ارتباط هستند بالاست .●انتقال از انسان به انسان ؟
خطرناکتر وضعیت ذکر شده آنست که ویروس مرغی بتواند فردی را آلوده کند که همزمان به بیماری آنفولانزای انسانی مبتلاست . در صورتی که ژن‌های ویروس‌های مرغی و انسانی در این شرایط با یکدیگر ترکیب شوند ویروس می ‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود و در نتیجه یک آنفولانزای عالم ‌گیر شایع خواهد شد . در اینصورت ویروسی با کشندگی آنفولانزای پرندگان و با شدت انتقال آنفولانزای انسانی پدید خواهد آمد . این امر خطر آلودگی مرغداران را افزایش می‌دهد . در واقع این ویروس اغلب ، در فضولات پرندگان یافت می‌شوند و مرغدارانی که این ویروس را تنفس می‌کنند به آن مبتلا می‌شوند .تقریبا هیچ فردی به طور طبیعی در برابر ویروس جدید مصونیت نخواهد داشت. در حالی که این ویروس می‌تواند ظرف ۶ ماه به همه مناطق جهان برسد . در اینصورت هیچ کس نمی‌داند ما چقدر به زمان این اپیدمی احتمالی جهانی نزدیک هستیم، اما بسیاری از دانشمندان می‌گویند که ما به این نقطه خواهیم رسید .
●عوارض این بیماری در انسان :
علائم این بیماری تب ، سردرد و درد مفاصل است در برخی از موارد نیز ، انسانهای مبتلا به این بیماری ، بینایی خود را از دست می‌دهند .
●اقدامات صورت گرفته :
در سال گذشته میلادی این بیماری به صورتی شروع به گسترش کرد که پیتر کوردینگلی، سخنگوی سازمان بهداشت جهانی وضعیت شیوع این بیماری را به حدی دانست که مبارزه تک به تک کشورها در برابر آنرا بی نتیجه شمرد . در نتیجه یک بسیج بین المللی برای مبارزه با این بیماری تشکیل شد . بیش از چند ماه از این پیام میگذرد ، با این حال سازمان جهانی بهداشت چندی پیش هشدار داد که اگر در حال حاضر این بیماری شایع شود، هیچ کشوری برای مقابله با آن چه به لحاظ دارویی و چه به لحاظ واکسینه کردن آماده نیست.نوامبر سال ۲۰۰۴، سازمان جهانی بهداشت در یک درخواست قطعی از دولت‌ها خواست تا در جهت تولید و توزیع واکسن بیماری اقدام کنند. ظاهرا تاکید آمریکا در این زمینه در رأس کشورهای اروپایی قرار داشته است. هم اکنون درحدود ۱۰ شرکت در حال کار کردن بر روی تهیه واکسن این بیماری هستند و بسیار نیز انتظار میرفت که در سال جاری آزمایشهای بالینی در این زمینه را آغاز کنند .
●نشست ژنو :
سازمان بهداشت جهانی اخطار می دهد که شمار بیماری هایی که می توانند از حیوانات به انسان منتقل شوند رو به افزایش است و از دولت ها، پزشکان و دامپزشکان می خواهد به منظور کنترل موارد تازه بروز این بیماری ها بر همکاری خود بیافزایند. آنفلوآنزای مرغی چنانکه از نام آن بر می آید از مرغ به انسان سرایت کرده است. سازمان بهداشت جهانی از دولت ها می خواهد در زمینه تحقیق و نظارت بر چنین بیماری هایی بیشتر همکاری کنند. نشست ژنو توصیه کرد یک سیستم اخطاردهنده اولیه ایجاد شود تا مقام های مسوول بهداشت حیوانات و مقام های مسوول بهداشت انسانی بتوانند بروز احتمالی چنین بیماری هایی را به یکدیگر هشدار دهند. سازمان بهداشت جهانی همچنین خواستار تحقیقات تازه ای درباره چگونگی تاثیر سفرهای هوایی و حتی تغییرات جوی در انتشار این نوع بیماری ها و همچنین بررسی چگونگی رشد شهرهای جهان در حال توسعه که شمار زیادی از مردم را در فاصله نزدیک با کشتارگاه های حیوانی قرار میدهد شده است .
●اجلاس دو روزه FAO :
بر اساس آخرین گزارشات منتشر شده توسط سازمان ملل، قاره آسیا طی ۳ سال آینده به حدود ۱۰۰ میلیون دلار هزینه برای مقابله با آنفولانزای مرغی نیاز دارد. رییس سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد در اجلاس ۲ روزه مالزی گفت : آسیا تا سال ۲۰۰۸ به حدود ۱۰۰ میلیون دلار هزینه برای مقابله با شیوع ویروس آنفولانزای مرغی نیاز دارد .در حالی که قاره آسیا توان تامین این میزان پول را ندارد، اتحادیه اروپا، آمریکا و استرالیا تاکنون کمتر از ۳۰ میلیون دلار این پول را تامین کرده اند.سازمان بهداشت جهانی نیز در این نشست اعلام کرد : با توجه به اینکه تاکنون راهی برای مقابله با شیوع این ویروس یافت نشده است، شمار مبتلایان به این بیماری نیز روز به روز به ویژه در آسیا در حال افزایش است. به عقیده کارشناسان، برای آنکه بیماری آنفلوآنزای مرغی در آسیا ریشه کن شود و کشاورزان بتوانند از عواقب این بیماری خلاصی یابند، باید بر میزان سرمایه گذاری ها در این زمینه افزوده شود .
●مقابله با این بیماری :
بسیاری از پزشکان می گویند که برای درمان این بیماری از همان روند درمان آنفولانزای عادی بایستی پیروی کرد .اما درکل پزشکان پیشگیری را بهترین راه مقابله با این بیماری میدانند .این در حالی بود که چندی پیش محققان موفق شدند واکسنی تهیه کنند که می تواند انتشار بیماری آنفلوآنزای مرغی بر روی انسان متوقف کند.این واکسن در برابر بیماری آنفلوآنزای مرغی مقابله کرده و بدن انسان را در مقابل بروز این بیماری ایمن می کند.به گفته محققان موسسه بین المللی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا، در حالی که هم اکنون آزمایش های اولیه انجام شده بر روی انسان ها بسیار موفقیت آمیز بوده است، برای استفاده وسیع آن به بررسی های بیشتر نیاز است .
●انتقال به احشام :
بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط تیم سازنده واکسن آنفلوآنزا ، احشام مانند گاو و گوسفند در برابر آن مصونیت دارند که باتوجه به مطالب ذکر شده در بخشهای قبل این مورد نیز نیاز به گذشت زمان و نحوه برخورد سیستمهای دفاعی و فیزیولوژیکی این دامها در برابر عفونتهای احتمالی دارد .
●کشورهای آسیب دیده :
بیشترین ضررها را کشور اندونزی در این زمینه دیده است . ژاپن، تایوان، کره جنوبی ، ویتنام ، کامبوج ، روسیه نیز از کشورهای آسیب دیده از این بیماری بودند .
●آلودگیهای اخیر روسیه و پیامدهای آن :
آنفولانزای مرغی از آسیای جنوب شرقی به سیبری روسیه رسید . این احتمال میرود که این ویروس به تدریج به سمت خاورمیانه و اروپا پیش ‌رود و حتی این احتمال وجود دارد که یک فاجعه انسانی را در جهان به راه بیندازد . با فرارسیدن فصل سرما آنفولانزای مرغی از سیبری روسیه به سمت مناطق کشاورزی جنوب روسیه و از آنجا بسمت خاورمیانه و کشورهای مدیترانه ایی گسترش یابد .گنادی انیشچنکو در گزارشی به وزارت بهداشت روسیه نوشته است : با تجزیه و تحلیل مسیر مهاجرت پرندگان وحشی مشخص گردیده است که ممکن است ویروس آنفولانزای مرغی در فصل پاییز از سیبری غربی به دریای خزر و دریای سیاه انتقال یابد . وی در این گزارش افزوده است: پرندگان مهاجر ممکن است این ویروس را به کشورهای همسایه روسیه یعنی ایران ، عراق ، آذربایجان ، گرجستان ، اوکراین و کشورهای مدیترانه ‌ایی انتقال دهند و این بدان علت است که پروندگان وحشی در فصل پاییز از سیبری به این مناطق مهاجرت می‌کنند . کوه‌ های اورال جدا کننده آسیا و اروپا از یکدیگر می‌باشند .در طی روزهای گذشته ، اولین مورد از آنفولانزای مرغی در منطقه چلیابینک سیبری نزدیک کوه ‌های اورال مشاهده شده و این امر نگرانی‌ها در مورد انتشار ویروس آنفولانزای مرغی به داخل اروپا را افزایش داده است .
●نتیجه گیری :
بنظر میرسد با توجه به دورهایی بودن این بیماری ( این بیماری در دوره های بیست و پنج ساله رخ میدهد ) و همچنین اخطارهای مختلف سازمانهای بهداشتی جهانی و از سوی دیگر همجواری ایران با کشور روسیه که طی روزهای اخیر کانون مهم این بیماری مهلک بوده است ، آماده بودن برای مقابله آنی در برابر این بیماری یکی از بهترین راه های مقابله با این بیماری باشد .با توجه به تجربه های بدست آمده ، تامین کل خسارتهای احتمالی و یا بخشی از توسط منابع دولتی میتواند سبب اطلاع داوطلبانه مرغداران از بروز این بیماری در مرغداریها و جلوگیری از اشاعه آن در کشور شود .
منابع :
World Health Organization Of United Nations
Food And AgricultureOrganization Of United Nations
Voa News
BBC Persian
Mehr News
IRNA
ISNA
IANA
Reuters Foundation
تهیه و تنظیم :
علیرضا گائینی . دانشجوی رشته دکترای دامپزشکی . دانشگاه آزاد اسلامی . واحد گرمسار .
منبع : موسسه مرغداری ایران


همچنین مشاهده کنید