شیوه بازرسی جوجه کشی

●نواحی مورد بازرسی
تولید جوجه درجه یک نتیجه پروسه ای است که در طول آن تخم مرغ جمع آوری می شود ، انبار می گردد ، نقل و انتقال می یابد و دست آخر خوابانده می شود. این پروسه در هر قسمتی ممکن است با شکست روبرو شود. نواحی که برای بازرسی انتخاب می شوند عبارتند از :
الف- تجزیه و تحلیل منحنی تلفات جنینی و تغییرات غیرمعمول از طریق بازرسی ضایعات جوجه کشی.
ب - تشخیص عوامل بوجود آورنده تخم مرغهای روشن. ( تخم مرغهای نابارور یا جنینهایی با مرگ زودرس )
ج - سنجش کاهش وزن تخم مرغ در طول جوجه کشی
د - درج منحنی دما ، از لانه تا جوجه کشی ( در طول نقل و انتقال تخم مرغ ) و نیز در طول مدت جوجه کشی.
الف - بازرسی ضایعات جوجه کشی
تلفات جنینی مرغهای مادرگوشتی تابع الگوی پیش بینی شده ای است. تلفات در مراحل اولیه بالاست ( ۶-۰ روزگی ) در این مرحله جنینهای کم دوام می میرند. سپس یک مرحله متوسط و ثابت وجود دارد ( ۱۸-۷ روزگی ). به دنبال آن ، تلفات زمانی که جوجه ها آماده تفریخ هستند دوباره بالا می رود ( ۲۱-۱۹ روزگی )این دو مرحله صعودی بسته به سن گله مادر تغییر می کند. میزان طبیعی آن در ضمیمه ۲ ارائه شده است.زمانی که تخم مرغهای تفریخ نشده در پایان جوجه کشی بررسی می شوند باید از واقعی بودن نمونه مطمئن شد. با این هدف که نمونه باید نماینده تمام تخم مرغها باشد. از آنجایی که برخی از تخم مرغها در کندلینگ از رده خارج می شوند ( تخم مرغهای روشن و گندیده ) ، امکان اینکه نمونه ها تا انتهای دوره جوجه کشی نگهداری شوند ، نمی باشد. روش مطلوب آن است که کلیه تخم مرغهای تفریخ نشده از ۱۰-۸ طبقه کامل به تعداد ۱۵۰۰-۱۰۰۰ عدد نگهداری و بررسی شوند. در صورتیکه نمونه گیری بدون برنامه ریزی باشد ، مثلاً در سینی اصلی در روز تفریخ بصورت تصادفی برداشت شود ، نتایج باید به نسبت درصد تلفات داخل پوسته تصحیح گردند. آماده نمودن نمونه ها جهت بررسی ، مطابق ضمیمه شماره یک ، بصورت زیر است :
۱- تمام سینی هایی که برای بررسی لازمند جدا کنید.
۲- جوجه های درجه یک را جدا کنید ، جوجه های مرده را در هر سینی بشمارید و رقم هر یک را در فرم شماره یک بنویسید.
۳- سینی های اصلی را با کد گله و شماره سینی هچری علامتگذاری کنید.
۴- تخم مرغهای جوجه نشده را پیدا کنید سپس به قفسه های اصلی منتقل کنید ، آنها را بشمارید و در فرم شماره ۲ بنویسید. قفسه های هچری می توانند برای شستشو تخلیه شوند.
۵- نمونه های تخم مرغ را جهت انجام آزمایشات بشکنید.
در مواقعی که جنین مرده است محتویات را طبقه بندی کنید ، چه آلودگی میکروبی وجود داشته باشد یا نداشته باشد. هر تغییر غیرمعمول را ثبت کنید. شرح هر گروه در ضمیمه شماره ۲ داده شده است. تخم مرغها را برحسب مرحله تکامل آنها جدا کنید و سپس تعداد آنها را در هر گروه بنویسید.
۶- مجموع تعداد تخم مرغها در هر گروه و برای هر گله را محاسبه نمائید و سپس نسبت تمام تخم مرغهای خوابیده را محاسبه کنید.
۷- نتایج را ترسیم کنید و آنها را با اهداف مربوط به سن گله مقایسه کنید ( ضمیمه شماره ۳ ).
زمانی که مشکلاتی پیش بیاید گروهها تفاوت زیادی از اهداف ترسیم شده خواهند داشت ( برای مثال به تفسیر نتایج در صفحه ۷ نگاه کنید ).
ب - بازرسی تخم مرغهای روشن
باقی مانده های جوجه کشی تنها شامل تخم مرغهای نابارور نمی شود بلکه شامل آنهایی که رشد محدودی دارند نیز می شود. جداسازی ناباروری واقعی و مرگ زودرس جنین مهم است و باید فعالیت خاصی را به خود اختصاص دهد. تشخیص تخم مرغهای نابارور از آنهایی که دچار مرگ زودرس شده اند از طریق ضایعات هچری مشکل است. در این حالت بهتر است به تخم مرغهای قبل از جوجه کشی یا تخم مرغهایی که بطور محدود جوجه کشی شده اند توجه شود.
●ضایعات هچری :
شناسایی تخم مرغهای غیر بارور بعد از ۲۱ روز مشکل است. شکل صفحه زایا ( نقطه سفید و روشن ) معمولاً از بین می رود. حتی ممکن است غشای زرده نیز تحلیل رود بخصوص اگر مشکل به هم خوردگی در تخم مرغهای تازه وجود داشته باشد. بعد از ۲۱ روز جوجه کشی ، تخم مرغهای ناباروری که شروع به رشد نکرده اند با تخم مرغهای بارور به راحتی اشتباه می شوند چون هر دو رشد غشاء را نداشته اند. بنابراین بهتر است برای تشخیص این دو از طریق ضایعات هچری تلاشی صورت نگیرد ، اما توجه شود که مجموع آنها از میزان تعیین شده فراتر نرود. بررسیهای بیشتر بر پایه تخم مرغهای جوجه کشی نشده و یا جوجه کشی در مدت محدود می باشد.
●تخم مرغهای قبل از جوجه کشی :
بازکردن تخم مرغها قبل از خواباندن پیش بینی سریع و دقیقی از باروری حقیقی گله ارائه می دهد. مقایسه تخم مرغهای بارور و غیر بارور امکان پذیر است زیرا پس از لقاح ، تخم مرغ ۲۰-۱۸ ساعت در اویدوکت به سر می برد. در طول این زمان تعداد سلولها از یک به ۶۰۰۰۰ سلول می رسد. پس از تخمگذاری ، بلاستودیسک یا همان سلول ماده غیر بارور در قیف تخمدانی (infondibulum) لقاح می یابدو زرده بهمراه بلاستودرم بارور ۲۰-۱۸ ساعت در طول لوله رحمی حرکت می کنند. در آنجا با سفیده پوشیده می شوند. سپس غشاء و نهایتا" پوسته آهکی روی آنها را می پوشاند. در زمانی که تخم گذاشته می شود ، ۶۰۰۰۰ سلول در بلاستودرم وجود دارد و این سلولها بصورت گروهی شروع به سازمان یافتن می کنند ( Gastrolation ). تکامل جنین در طول زمانی که تخم مرغ در شکم مرغ است رخ می دهد و شناسایی ناباروری قبل ازجوجه کشی را امکان پذیر می کند. صفحه زایای غیربارور ساختار مبهمی دارد. در مقابل ، بلاستودرم بارور بصورت ساختمان حلقوی رشد یافته است. تفاوت بدون بزرگنمایی هم واضح است. آزمایش در این مرحله اجازه شناسایی هر ناهنجاری که در ساختمان داخلی تخم مرغ را باشد می دهد. به هم خوردن زرده تخم مرغ و آسیب به غشای آن معمولاً در اثر استرس پدید می آید. این امر موجب می شود تخم مرغها به آلودگی میکروبی و مرگ زود هنگام جنینی حساستر شوند. سفیده آبکی و نازک جوجه درآوری را پائین می آورد. این وضعیت معمولاً بر اثر برونشیت عفونی یا نگهداری طویل المدت تخم مرغ پدید می آید. کنجاله تخم پنبه زرده را ضخیم و غلیظ می کند و جوجه درآوری را کم می کند. در هر فارم یکصد تخم مرغ می بایست برای تعیین قابلیت باروری بررسی شوند. آزمایش به نابودی تخم مرغهایی که خاصیت جوجه شدن دارند می انجامد اما از تخم مرغهای شکسته و ترک خورده که استفاده نمی شوند نیز می توان استفاده کرد و تغییری در نتیجه پیش نمی آید. آسانترین راه آن است که پوسته را بشکنیم و محتویات آن را در دست خالی کنیم. پس از آن زرده را بچرخانیم تا بلاستودرم دیده شود. زمانی که پرندگان از جیره ای با پایه گندم استفاده می کنند مشکلاتی پیش می آید چرا که زرده کمرنگ با بلاستودرم تفاوت کمی دارد. بنابراین استمرار بازرسی با تخم مرغهای بارور مطمئن و تخم مرغ خوراکی خیلی مهم است. در عین حال تفاوتهای طبیعی در هر گروه اتفاق می افتد و نباید برابر تفاوتهای ناچیز حساسیت نشان داد.
●تخم مرغهایی که در زمان محدود جوجه کشی شده اند :
تست باروری در تخم مرغهایی که در زمان محدود جوجه کشی شده اند اجرا می شود و نشاندهنده ظرفیت باروری تخم مرغهاست. این روش ساده تر است و نسبت به بررسی تخم مرغ ها قبل از جوجه کشی زحمت کمتری دارد. کمترین تعداد تخم مرغ ۱۰۰ عدد می باشد اما استفاده از یک طبقه کامل ستر (setter) که نزدیک به ۱۵۰ عدد ظرفیت دارد عملی تر است. تخم مرغها باید بمدت ۵-۳ روز قبل از آزمایش در جوجه کشی قرار بگیرند. هر تخم مرغ از طرف کیسه هوایی باز می شود تا از به هم خوردن محتویات آن جلوگیری شود. در روز سوم اکثر جنینها زنده اند و سیستم گردش خون کاملی دارند. در این روش تغییرات پس از مرگ در جنینهایی که زود می میرند کمتر است زیرا تخم مرغها زمان کوتاهی در انکوباتور هستند. تخم مرغهای نابارور از آنهایی که بارورند به راحتی قابل تمایزند و قادر نیستند بدون غشای زایا شروع به رشد کنند. صفحه رشد به شکل نقطه سفید و شفافی قابل رویت است. حلقه پس از یک روز رشد پرده کرم رنگی با قطر ۵/۰ سانتی متر بوجود می آورد. پس از دو روز پرده کرم رنگ قسمت اعظم سطح فوقانی زرده را می پوشاند. جنینی که پس از تشکیل سیستم خونی مرده باشد تفاوت فاحشی با جنین زنده دارد زیرا تعداد رگهای خونی کمتر و رنگ آنها تیره تر است.ج - کاهش وزن تخم مرغ
با آنکه تخم مرغ در جوجه کشی یک سیستم بسته فرض می شود ولی جنین برای انجام تبادلات گازی وابسته به پوسته آهکی است. تا از این طریق اکسیژن را بدست آورد و آب و دی اکسید کربن را دفع کند. نتیجه نهایی تبادل گازی کاهش وزن تخم مرغ در طی جوجه کشی است. مشاهده تمام گونه های پرندگان نشان داده است که کاهش وزن طبیعی از شروع جوجه کشی تا صدا کردن داخلی ( تقریباً ۱۸ روز در ماکیان اهلی ) ۱۲ تا ۱۳ درصد از وزن اولیه است. توانایی کاهش وزن تخم مرغ تحت شرایط ثابت توسط قابلیت تبادل پوسته تعیین می شود. ضخامت ، نفوذپذیری و اندازه تخم مرغ ( نسبت به سطح و حجم ) قابلیت تبادل پوسته را تعیین می کند. وقتی سن مادر افزایش می یابد اندازه تخم مرغ بزرگ می شود بنابراین تبادل افزایش یافته تا همان نسبت وزن کسر شود. رطوبت و جریان هوای پیرامون تخم مرغ درانکوباتور ، کاهش وزن را تحت تأثیر قرار می دهد. این شرایط با سن مادر باید تغییر کند. به این دلیل جوجه درآوری و کیفیت جوجه می تواند با تخصیص سترها برای تخم مرغهای مادران سنین مختلف بهبود یابد. قابلیت تبادل پوسته در مادران گوشتی معمولاً در حد نیاز است و احتیاجی به مداخله زیاد که در دیگر گونه ها مفید واقع می گردد ندارد. ولی تخم اردک می بایست قبل از خواباندن با محلولهای بازی ضعیف شستشو شود تا کوتیکول برداشته شود و انتقال گازها از میان پوسته صورت گیرد. ترسیم وزن ابتدایی و ۱۸ روزگی سینی های پر از تخم مرغ بر روی نمودار کاهش وزن نشان داده شده است. صعود یا افول ، میزان کاهش وزن را نشان می دهد. این کار تفاوت سینی ها را نیز نشان می دهد. اگر کاهش زیاد باشد نشان می دهدکه شرایط داخل انکوباتور یکسان نبوده است. کاهش زیر ۱۰ درصد به این معنی است که جریان هوا در بین تخم مرغها کافی نبوده یا اینکه رطوبت زیاد بوده است. کاهش وزن کمتر از ۱۰ درصد در طول جوجه کشی موجب مشکلات ناشی از رطوبت زیاد با مرگ دیرهنگام جوجه ها می شود. کاهش زیاد وزن می تواند همراه با مشکلات ناشی از جوجه های دهیدراته باشد.
د - منحنی درجه حرارت
وجود دستگاه ثبت کننده اطلاعات کوچک که با باطری کار کند ، نظارت بر شرایط نقل و انتقال را آسان می کند. این دستگاه قادر خواهد بود درجه حرارت را در دوره قبل از خواباندن ثبت کند. همچنین می تواند در طول شب در لانه قرار گیرد ، همراه تخم مرغها جمع آوری شود و در تمام مراحل ضدعفونی ، بسته بندی ، خنک شدن ، انبار و مراحل جوجه کشی همراه آنها باشد. پس از تبرید اولیه ، تخم مرغها نباید در دمای بالا که رشد رویان از سر گرفته می شود قرار گیرند مگر مواقعی که در ستر واقع می شوند. دمای بحرانی برای رشد سلول ( صفر فیزیولوژیکی ) درست بالای ۲۱ درجه سانتیگراد است.
مشکلات معمول جنین چنین هستند.
- تخم مرغها زیاد در لانه بمانند چون وقتی مرغ دیگری در لانه می خوابد دوباره گرم می شوند.
- جمع آوری غیرمعمول در لانه های اتوماتیک که تخم مرغها در دمای اتاق بدون خنک شدن نگهداری شوند.
- تخم مرغها در سینی های پلاستیکی که به آرامی خنک می شوند جمع آوری شوند.
- تخم مرغها بجای اینکه بلافاصله به داخل انبار خنک منتقل شوند تا پایان روز کاری در انبار بمانند.
- درب انبار تخم مرغ در طول روزهای گرم باز بماند.
- دما در انبار تخم مرغ بطور نامطلوب کنترل شود و بعلت ظرفیت خنک کنندگی ناکافی یا عایق بندی ضعیف در آب و هوای گرم تغییرات زیادی داشته باشد.
- دمای انبار فارم و انبار هچری متفاوت باشد.
- دمای وسایل جمع آوری تخم مرغ کنترل نشود.
- چرخ دستی پیش از آنکه وسایل جمع آوری را بیاورند در بیرون انبار بماند.
- گرمای اولیه در اثر شرایط محیطی بیش از اندازه در حدود صفر فیزیولوژیک بماند.
هرکدام از نکات بالا درصد مرگ زودرس و مرگ حلقه خونی را بالا می برد. با استفاده از ثبت کننده روزانه محل دقیق ایراد کشف می شود. استفاده از ثبت کننده دما برای کشف مشکلات حمل و نقل نشان داده می شود که در آن دو محل مشکل ساز مشخص شده است. در اولی ( شکل A ) دمای تخم مرغ در لانه به ۲۳ درجه سانتیگراد رسیده است و سپس به ۱۸ درجه سانتیگراد سقوط کرده است. در دومی ( شکل B ) دمای نگهداری تخم مرغها در حدود ۱۴ درجه سانتیگراد بوده است که از دمای مطلوب برای نگهداری بمدت کوتاه سردتر است. ثبت کننده دما می تواند در ارزیابی شرایط جوجه کشی مفید باشد. صعود دما و محلهایی که ممکن نیست در دمای صحیح ثابت بمانند مشخص خواهند شد.
●تفسیر نتایج
اطلاعات پس از جمع آوری ، باید تجزیه و تحلیل گردد. تشخیص اولیه از این اطلاعات کمتر اتفاق می افتد.کمبود شدید ویتامین از این دسته است ولی کلاً" این موارد نادرند. تغییرات غیرمعمول سریعاً" معلوم
می شوند و باید تذکر داده شوند و باید در مورد آنها تأکید زیاد شود. حالتهای خاصی که تغییر در ۲ یا ۳ سینی به میزان بالا باشد نیز وجود دارد مثلاً همه یا تعداد زیادی از جنینهای رشد کرده بمیرند. در این موارد ممکن است جای خاصی از ستر تحت تأثیر قرار گرفته باشد. نخستین اطلاعات از بررسی ضایعات جوجه کشی به دست می آید. تعداد تخم مرغها در هر گروه باید جمع زده شوند و بصورت درصد درآید و در مقابل هدف هر گله ترسیم گردند. در مواردی تعداد تخم مرغهای تفریخ نشده در هر سینی متفاوت است ( یعنی بدترین سینی دو برابر بهترین سینی تخم تفریخ نشده داشته باشد ). در این موارد حمل و نقل یا شرایط جوجه کشی در سطح پائینی قرار دارد و یا اینکه تخم مرغهای شسته و کثیف در این نمونه هستند. درصد گندیدگی سریع یا چشمان سیاه در تخم مرغهای شسته یا کثیف بالاست.
●مطالعه یک مورد :
▪بازرسی ضایعات هچری تخم مرغهای گله های مادر ۳۰ هفته ای
شکل ۱۴ نمای تلفات مربوط به یک گله مادر را نشان می دهد. در این گله جوجه درآوری خوب بوده است
( نزدیک به ۸۷ درصد ) درعین حال در دو بخش مرگ جنین بالاتر از هدف است و بوسیله ستاره قرمز مشخص شده اند. نخستین مورد در ساعت ۲۴ است. از آنجائیکه تخم مرغها ۲۱ روز در دمای انکوباتور باقی مانده اند رسیدن به تشخیص صحیح در مرگ زودرس مشکل است. نمونه تخم مرغها قبلاً ۳ روز در جوجه کشی قرار گرفته اند و باز کردن آنها نشان داده است که باروری تخم مرغها و تلفات تا ۲۴ ساعت نرمال بوده است. دومین تلفات بالا در مرحله چشم سیاه است ، آمار بطور مساوی در تمام سینی های نمونه بالا بوده است. تلفات همراه آلودگی زیاد بوده است. تخم مرغها تغییر رنگ داده و بدبو شده بودند. بنابراین بازرسی از بهداشت تخم مرغها بخصوص مکانهایی که تخم مرغها خنک می شوند یا جاهایی که تراکم وجود دارد لازم است. سطوح تغییرات نامطلوب در این گله خیلی پائین بود ( زیر ۵/۰ درصد ) و معنادار نیز نبود. سینی های نمونه که در ستر و حمل و نقل توزین شده اند و نیز وزن شروع و پایان سینی ها در شکل (۱۶) ترسیم شده است. بیشتر اعداد در محدوده طبیعی قرار دارند اما سه نقطه خارج است و نشان می دهد کیفیت پوسته تخم مرغ یا شرایط جوجه کشی تغییر کرده است. منحنی درجه حرارت که با استفاده از ثبت کننده جمع آوری شده است مشکل خاصی را نشان نمی دهد. تنها اندکی افزایش دما در طول انبار کردن دیده می شود اما از ۲۱ درجه سانتیگراد بالاتر نرفته است. بازرسی مزرعه بخاطر آمار بالای آلودگی انجام شد و نشان داد که کاهش جوجه درآوری در اثر بهداشت ضعیف لانه ها بوده است. پس از برنامه ریزی برای افزایش جمع آوری تخم مرغها و تعویض مداوم مواد لانه ها جوجه درآوری بهبود یافت.
●نتایج
تجزیه و تحلیل مراحل جوجه کشی با استفاده برنامه ریزی شده از تکنیکها امکان پذیر است. اطلاعات بدست آمده برای پیدا نمودن مکانی که اشکالات در آنجا بوقوع می پیوندند بکار می روند و همچنین در نحوه برطرف کردن آنها استفاده می شوند. نتایج تغییراتی که انجام می گیرد می تواند به شکل کنترل معمول کیفیت پیگیری گردد.

منبع : موسسه مرغداری ایران