آمین‌های بیوژنیک و نقش بیماریزایی آنها در طیور

تجربیات متعدد در سطح مزارع مرغداری طی سالهای گذشته نشان دهنده این امر است كه بسیاری از مسائل و مشكلات مرغداریها در شرایط آب و هوای گرم ناشی از اثرات سوء تركیبات شیمیایی خاصی هستند كه آنان را امین های بیوژنیك (BiogenicAmines) می نامند. آمین های بیوژنیك تركیباتی هستند كه در اثر دكاربوكسیلاسیون (Decarboxylation) اسیدهای آمینه و بطور طبیعی در گیاهان ، حیوانات و موجودات میكروسكوپی تولید می شوند. این آمین ها معمولا" در مواد مورد استفاده برای تغذیه دام و طیور و با غلظت های كم یافت شده و عاری از ضرر هستند ، ولی اگر مواد اولیه در شرایطی قرار گیرند كه فساد میكروبی در آنها صورت گیرد آمین های بیوژنیك به مقدار زیاد تولید خواهند شد. استفاده از موادی كه تحت تأثیر فساد میكروبی ، حاوی مقدار زیادی آمین های بیوژنیك باشند می تواند باعث مسمومیت در طیور گردد. فاكتورهایی كه می توانند در افزایش آمین های بیوژنیك در مواد مصرفی دخالت داشته باشند عبارتند از :
۱- وجود زمینه مساعد برای رشد میكروارگانیزمها در مواد.
۲- وجود اسید آمینه آزاد در مواد
۳- وجود آنزیم هایی كه در واكنش تولید این آمین ها دخالت دارند و همچنین ایجاد شرایطی مناسب كه برای فعالیت آنزیم ها ضروری است. آمین های بیوژنیكی كه به احتمال زیاد تحت تأثیر فساد میكروبی در بافت ها تولید شده و قابل آزمایش می باشند عبارتند از :
۱. Phenethylamine
۲. Putrescine
۳. Cadaverine
۴. Histamine
۵. Tyramine
۶. Spermidhne
۷. Spermine
۸. Tryptamine
به جز هیستامین (Histamin) در مورد اثرات مسمومیت زایی بقیه آمین های بیوژنیك در حال حاضر اطلاعات جامع و زیادی در دست نیست. نیوبرن (Newbern) و همكاران در سال ۱۹۵۶ گزارش كرده اند كه تزریق هیستامین در طیور باعث افزایش حجم پیش معده می شود. تغذیه طیور در مرغداریها با پودر ماهی نیز همین نشانیها ، یعنی افزایش حجم پیش معده و بروز زخم در سنگدان را به دنبال داشته است. استوارت (Stuart) و همكاران با افزودن دزهای مختلفی از هیستامین به جیره غذایی طیور توانسته اند تأثیرات منفی و بیماریزای این آمین بیوژنیك را در راندمان تبدیل غذایی ، رشد ، بروز زخم در سنگدان و افزایش حجم پیش معده نشان دهند و ثابت كنند كه افزایش دز هیستامین مصرفی رابطه مستقیم با افزایش نشانیهای حاصل از آن داشته است. نشانیهای مشابه با مصرف Cadaverine و Putrescine نیز در طیور گوشتی دیده شده است. گفتنی است كه مصرف توأم آمین های نام برده شده با همدیگر می تواند تأثیرات سوء بیشتری در گله بوجود آورد. تجزیه ضایعات حیوانی مورد مصرف در تغذیه دام و طیور نظیر پودر گوشت ، استخوان و همچنین پودر ماهی نشان داده است در مواقعی كه این مواد در شرایط مناسب برای فساد میكروبی قرار گرفته اند انواع آمین های بیوژنیك در آنها همزمان و به مقدار زیاد تولید شده است. البته این احتمال كه نشانه های ایجاد شده ناشی از وجود هر آمین بیوژنیك به تنهایی ، درصورت وجود چندین آمین بیوژنیك با همدیگر نیز وجود داشته باشد كمتر است ، یعنی اگر چندین آمین بیوژنیك همزمان و یكجا در جیره غذایی طیور وجود داشته باشند نشانیهای بوجود آمده متفاوت از وجود هر آمین بیوژنیك به تنهایی بوده و در این صورت امر تشخیص نیز مواجه با اشكال خواهد شد. در یك مورد از بررسی علل عدم رشد و بالا بودن راندمان تبدیل غذایی در یك مزرعه پرورش مرغ گوشتی در آمریكا كه منجر به تشخیص وجود آمین های بیوژنیك در دان مصرفی گله گردید نشانیهای زیر در كالبدگشایی بوضوح دیده شدند :
۱- افزایش حجم پیش معده و ایجاد تغییراتی در غدد آن .
۲- وجود زخم در سطح سنگدان
۳- وجود مقدار زیادی غذای هضم نشده در مدفوع.
۴- وجود مقدار زیادی موكوس به اضافه سلولهای اپی تلیال در قسمت های فوقانی روده.
البته نشانیهای نام برده شده در بالا را می توان به مسمومیت ناشی از مایكوتوكسین و یا عفونت های ویروسی نیز نسبت داد ولی در مورد اشاره شده در بالا وجود بیش از حد موكوس در روده را باید ناشی از آنتریت میكروبی دانست. حذف پودر گوشت و پودر پر مصرفی از جیره غذایی این گله باعث كاهش نشانیها به مقدار زیاد و بهبود عملكرد گله گردید و تجربه آزمایشگاهی این مواد وجود مقدار متنابهی از آمین های بیوژنیك را در آنها ثابت كرد. بررسی هایی كه درباره چگونگی نگهداری و تهیه پودر گوشت بعمل آمد مشخص كرد كه مازاد كشتارگاه قبل از اینكه به دیگ های پخت منتقل شود ، مدت ۴۸ ساعت به همان صورت نگهداری می شده است. با رفع این اشكال و پخت سریع مازاد ، مقدار آمین های بیوژنیك موجود در آنها به مقدار قابل توجهی كاهش یافت. در سال ۱۹۹۲ در دو مزرعه دیگر مشكلات مشابه با آنچه كه شرح داده شد دیده شدند كه در هر مورد با حذف مواد اولیه با منشأ حیوانی از جیره غذایی كه در آزمایش آمین های بیوژنیك زیادی را نشان داده بودند ، عملكرد به حالت عادی برگشت. نتایج بدست آمده از آنالیز مازاد كشتارگاهی مورد مصرف در دو مزرعه فوق آمین های بیوژنیك زیادی را در آزمایش نشان داد. در سال ۱۹۹۳ تجزیه یك نمونه از پودر ماهی ساخت كشور پرو كه مصرف آن با كاهش عملكرد گله أی توأم بود. ۱۵۰۰ الی ۱۸۰۰۰ قسمت در میلیون هیستامین را نشان داد. كاهش مصرف این پودر ماهی در جیره غذایی پیش دان از ۷ درصد به صفر و سپس به ۲ درصد در رشددان باعث رفع مشكلات گردید. با توجه به مشكلات و موارد ذكر شده رعایت نكات زیر باعث كاهش مشكلات مزارعی خواهد شد كه از مازاد كشتارگاهی و پودر ماهی در جیره های غذایی گله های خود استفاده می كنند :
۱- از تهیه كننده مازاد كشتارگاهی باید خواسته شود كه از نگهداری ضایعات كشتار به صورت پخته نشده جدا" خودداری كند ، به عبارت دیگر مازاد كشتار باید هر چه سریعتر تبدیل به پودر گوشت و سایر فرآورده های مورد مصرف گردد.
۲- مازاد كشتاری كه فساد میكروبی در آن صورت گرفته باشد دارای بوی مخصوصی بوده و نباید تبدیل به فرآورده قابل مصرف در تغذیه دام و طیور گردد.
۳- چربی هایی كه از همان تولیدكننده پودر گوشت تهیه می شوند باید اسیدهای چرب آزاد مورد آزمایش قرار گیرند و اگر میزان آنها بیش از ۱۰ درصد باشد باید مشكوك به استفاده از مازاد كشتار فاسد برای تهیه پودر گوشت و چربی بود.
۴- اگر در كالبدگشایی لاشه های طیور علائم شرح داده شده در این مقاله دیده شدند باید یا پودر گوشت و سایر فرآورده های حیوانی را از جیره حذف نمود و یا درصد مصرف آنها را كاهش داد و یا اینكه این مواد را از محل دیگری كه مطمئن باشد تهیه كرد.

منبع : موسسه مرغداری ایران