ناهنجاری‌های اندام حرکتی در پرندگان اهلی

اغلب ناهنجاریهای اندام حركتی در پرندگان می تواند بوسیله تغذیه و مدیریت خوب پیشگیری شوند. با این وجود ، برخی ناهنجاریها می توانند ژنتیكی باشند. امروزه پرندگان پیش از آنكه ساختار استخوانی شان جهت تحمل وزن آنها ایجاد شود ، به وزن مطلوب می رسند ، كه این مسئله در جوجه های گوشتی سنگین و بوقلمون سبب ایجاد مشكلات خیلی پیچیده می شود. به دلیل اینكه پرندگان گوشتی سنگین و پرندگان آبزی مستعد به عوارض اندام حركتی می باشند ، علل این معضلات شرح داده می شود.
● كمبودهای تغذیه ای در مرغان مادر
اولین نشانهٔ عارضه اندام حركتی در اثر كمبودهای تغذیه ای مرغان مادر ، در زمان جوجه درآوری محسوس می گردد. به دلیل اینكه جوجه توسط مواد مغذی درون تخم مرغ حاصله از مرغ مادر ، رشد و نمو می یابد ، نژادهای مادر بالغ به یك جیره مناسب فرموله شده احتیاج دارند. اگر جیره مرغان مادر از نظر ویتامینها و مواد معدنی دچار كمبود گردد اسكلت بدنی جوجه ها بصورت ضعیف و ناقص تشكیل می گردد. كمبودهای غذایی ویتامین D۳ سبب نرمی استخوان و افزایش لنگش جوجه ها می گردد. كمبود ریبوفلاوین سبب افزایش درصد وقوع فلجی پنجه خمیده و از هم بازشدگی پاها می گردد و جوجه ها بر روی زانوهایشان می نشینند.
● تخم مرغهای نطفه دار مانده
قبل از قرارگیری تخم مرغها در دستگاه جوجه كشی ، اگر برای مدت زیادی ( ۱۰ روز یا بیشتر ) نگهداری شوند ، می توانند به افزایش تعداد جوجه های ضعیف و فلج منجر شوند.
● رطوبت پائین
اگر تخم مرغها در دستگاه جوجه كشی واجد رطوبت كم قرار گیرند ، منجر به رشد ضعیف جوجه ها ، چسبندگی اعضا و جوجه درآوری سخت می شوند. جوجه های چسبناك و خشك[۳] یا جوجه های هچ شده در این شرایط بیشتر به فلجی و سایر مشكلات اندام حركتی مستعد می شوند.
● سطوح لغزنده
روزنامه ، چوب و سایر سطوح لغزنده برای تمامی پرندگان جوان بخصوص پرندگان آبزی ، پرندگان مسابقه و پرندگان دارای پاهای پرپوش سبب مشكلات شدید اندام حركتی می شوند. تهیه یك بستر نرم و نم گیر سبب اصطكاك و حركت مطلوب پرندگان می شود. پوشالهای كاغذی و پارچه ای كهنه یا گونی برای دو هفته ابتدایی سن جوجه ، كارآیی مطلوب دارند. بعد از سن ۲ هفتگی تراشه چوب ، كاه خردشده یا پوسته بادام زمینی به ارتفاع ۵/۷ تا ۸ سانتیمتر ، پیشنهاد می شود. از موادی همچون ساقه ذرت یا خاك اره استفاده نگردد زیرا در صورت مرطوب شدن ، كلوخه ای و كپك زده می شوند. مهمترین عارضه ایجاد شده در رابطه با سطوح لغزنده از هم باز شدن پاها می باشد كه در شـكل مشـخص می باشد. در صورت ابتـلای پرنده ای به این مورد ، تصحیح عارضه تقریبا" غیرممكن است.
● فقدان فضای كافی آبخوریها و دانخوریها
انباشتگی پرندگان در اطراف دانخوریها و آبخوریها فشار بیش از حدی را روی پا پرندگان ایجاد می كند. این حالت می تواند ناهنجاریهایی را در زانوان پرندگان سبب شود.
● بستر خیس
راه رفتن پرندگان بر روی بستر خیس موجب آسیب زودرس كف پای پرندگان می شود و آنان به نشستن روی بستر خیس تمایل می یابند و این عمل منجر به تاولها سینه ای و زانوان متورم می شود. اگر كف پاهایشان بشدت ترك بردارد ، اغلب عفونی شده و منجر به عارضه تورم كف پا[۴] می شوند. عارضه كف پا یك توده چركی در كف پا می باشد كه متورم شده و سبب لنگش پرنده می شود. اگر توده چركی برداشته و عفونت موضع برطرف گردد ، گاهی اوقات مشكل فوق بر طرف می گردد. ضمنا" تورم كف پا می تواند برای پرندگان پرورش یافته بر روی سطح شنی ، لغزنده یا زمین سخت مشكلاتی ایجاد كند. علی الخصوص اگر پرندگان آبزی بر روی زمین سخت یا سطح مملو از ساقه های باقیمانده گیاهان ( ساقه های قطع شده توسط چمن زن ) پرورش یابند ، به عارضه تورم كف پا مستعد می گردند.
● جیره نامناسب
جیره های پیش دان كه برای جوجه های تخمگذار مناسب می باشند ، در جوجه های گوشتی ، بوقلمون و پرندگان آبزی استفاده نمی شوند. حتی الامكان از جیره های پیش دان و رشد فرموله شده برای انواع مختلف پرندگان استفاده شود. عمدتا" مردم به دلیل كاهش هزینه های جاری ، بوسیله دانه غلات پرندگان جوان را تغذیه می كنند. غالبا" این امر به كمبودهای تغذیه ای منتج می شود كه خود سبب لنگش می گردد.
● تجهیزات نامناسب
توریهای فلزی آشیانه پرندگان بحدی كوچك باشند تا از گیركردن پاهای پرندگان جوان در آنها ممانعت شود.محل عبور و مرور به حدی بزرگ باشد تا پرندگان براحتی عبور كنند. اصطكاك شیب سطوح برای پرنده مطلوب باشد. معابر و شیب سطوح به گونه ای باشد تا از ازدحام پرندگان بر روی طاقچه پنجره ها یا پرش آنها از سطوح برآمده بسمت سطح زمین جلوگیری كند.
● استفاده صحیح از میله ها
برای پرندگان گوشتی سنگین استفاده نمی شوند. برای سایر پرندگان به ارتفاع ۶۰ سانتیمتر بالاتر از سطح زمین بكار می روند. عدم استفاده از میله ها برای پرندگان زینتی اغلب سبب صدماتی در پرنده می شود زیرا آنان بسوی سقف پرواز می كنند تا مكانی را جهت نشستن بیابند.
● جرب های پوستی پای جوجه ها
این جربها می توانند سبب لنگش شوند. جرب های پوستی پا ، پوست پای جوجه ها را سوراخ و در زیر پوست جای می گیرند. پوست متورم ، زبر و عفونی می شود. اگر پرنده سریعا" درمان نشود ، ممكن است دچار لنگش شود. جهت درمان ، پاهای پرندگان را توسط روغن یا كرم چرب نموده تا جربها دچار خفگی شوند. این درمان هر ۳ تا ۴ روز یك بار در طول مدت ۲ هفته انجام می شود. بنابراین در هر بار ، پوسته های كهنه كوچكتر شده و توسط پوسته های تازه جایگزین می شوند.
● نكات مهم
▪ پرندگان جوان از دسترس كودكان ، سگ و گربه و سایر موجودات پر سر و صدا محافظت شوند.
▪ تمرینات سنگین بدنی یا جراحات ناگهانی می توانند منجر به كشیدگی عضلات ، دررفتگی مفاصل و لنگش شود. این مطلب بخصوص در مورد پرندگان آبزی صحت دارد.
▪ هرگز پرندگان ، مخصوصا" پرندگان آبزی را از پاهایشان نگیرید.
▪ هرگز برای مدت طولانی پرندگان آبزی را ندوانید و آنها را تعقیب نكنید. مخصوصا" در مورد پرندگان آبزی پاها و مفاصلشان خمیده و به آسانی دچار لنگش می شوند.
● درمان لنگش پرندگان
اگر لنگش رخ دهد ، پرنده را از گله جدا و در یك قفس كوچك پرورش دهید ، قفسی كه امكان دسترسی آسان به آب و دان تازه را به پرنده داده و جابجایی آن را محدود كند. اجازه دهید پرندگان لنگان برای مدت یك هفته و یا بیشتر تا زمانی كه بهبودی كامل یابند ، استراحت كنند. پرنده لنگان را تا زمانی كه بتواند به آسانی و آزادانه حركت كند ، به گله باز نگردانید. اگر پرنده ، پاهایش بشدت از هم باز شده باشد ( همانند شكل ) ، می توانید پاهایش را توسط یك تسمه به یكدیگر ببندید به طوریكه پاهایش در موقعیت طبیعی قرار گیرد. اگر بعد از یك هفته علائم بهبودی ظاهر نگشت ، بهتر است پرنده را بكٌشید تا زجر بیشتری نكشد. به یاد داشته باشید ناهنجاریهای پا در پرندگان جوان ممكن است ژنتیكی باشد. منظور این است اگر پرنده ای واجد ناهنجاریهای پا نجات یابد و از آن جوجه ای حاصل شود مشكلات و ناهنجاریها سالهای سال ادامه یافته و وخیم تر می شوند. بنابراین پرندگان واجد این ناهنجاریها انتخاب و معدوم گردند. با انجام مدیریتهای هوشمندانه ویژه می توان از وقوع مداوم ناهنجاریهای اندام حركتی جلوگیری بعمل آورد.

ترجمه : دكتر رامین اشرافی
[۱] - Curly – toe paralysis
[۲] - Straddle legs
[۳] - Dry sticks
[۴] - Bumble foot
[۵] - Perch میله یا شاخه ای كه پرنده روی آن می نشیند.
[۶] - Scaly leg mites

منبع : موسسه مرغداری ایران