عوامل مهم و مؤثر در بروز و شدت گرفتن بیماری کوکسیدیوزدرطیور گوشتی

کوکسیدیوز، یکی از مهمترین بیماری های انگلی ماکیان محسوب می شود و هر ساله زیان های اقتصادی فراوانی را در مرغداری های صنعتی ایجاد می نماید. این بیماری در هرسن و موقعیتی طیور را ممکن است آلوده سازد، ولی در طیور گوشتی عمدتا" در چند هفته اول پرورش تلفات زیادی را بوجود می آورد. طیور با بلع ائوسیست ها به این بیماری مبتلا می شوند. ائوسیست های پاتوژن تا حدود یک سال یا بیشتر در محیط مرغداری زنده باقی می مانند. انسان ، حشرات ، جوندگان و پرندگان وحشی نیز از جمله ناقلین این بیماری محسوب می شوند. شش گونه عمده آیمریاهای بیماری زا در طیور وجود دارند که شامل آیمریاتنلا (E.Tenella) ، آیمریا نکاتریکس (E.Necatrix) ، آیمریاماگزیما (E.Maxima) ، آیمریا آسرولینا (E.Acerjulina) ، آیمریا میتیس (E.Mitis) و آیمریا برونتی (E.Brunetti) می باشند.
▪ این عوامل شامل فاکتورها و زمینه های بسیارمتفاوت و گوناگونی هستند که عمده ترین آنها به ترتیب از قرار زیر می باشند:
۱) بیماری های باکتریایی یا ویروسی که به نحوی موجب ایجاد ضایعات و آسیب بافتی در مخاط روده ها می شوند و علاوه بر این کلیه بیماری هایی که به نحوی سیستم ایمنی طیور را تضعیف می نمایند،موجب بروز و تشدید اثرات بیماری کوکسیدیوز می شوند. اصولا" کلیه عفونتهای کلستریدیایی که منجر به بروز تورم روده ها می شوند نیز زمینه را برای بروز کوکسیدیوز و تشدید ضایعات پاتولوژیک ناشی از آن فراهم می سازند. بیماری ها تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند بیماری مارک ، گامبورو ، CAV مقاومت طیور را در برابر کوکسیدیوز به شدت کاهش می دهند. عفونت های رئوویروسی در گله های طیور، عفونت های ناشی از آیمریا آسرولینا و آیمریا میتیس را تشدید می نماید.
۲) یکی از مهمترین فاکتورها مسائل مدیریتی و محیطی می باشد بطوری که اگر بستر به نحوی مرطوب شود و آبخوری ها دچار نقص باشند و یا در حین واکسیناسیون آب بر روی بستر ریخته شود، زمینه بسیار مناسبی برای آلودگی های آیمریایی در گله فراهم می شود.
۳) مسائل توارثی و ژنتیکی : اصولا" ثابت شده است که یکسری نژادهای طیور گوشتی به کوکسیدیوز حساس تر می باشند و ایجاد لاین های مقاوم در آینده ای نه چندان دور میسر می باشد.
۴) جیره های غذایی طیور : در مواردی تحقیقات نشان داده است که جیره های دارای پروتئین خام (%CP) پایین ، امکان بروز کوکسیدیوز در گله های گوشتی را کاهش می دهند. عواملی که به نحوی سیستم ایمنی طیور را تقویت می نمایند، نیز باعث کاهش بروز کوکسیدیوز در گله می شوند که از آن جمله می توان از مقادیر بالای ویتامین E و ویتامین C نام برد. از طرف دیگر ویتامین های A, K نیر در مواردی عوارض ناشی از کوکسیدیوز را در گله کاهش می دهند. از جمله مسائل مؤثر در جیره افزودن مداوم آنتی کوکسیدیالهای افزودنی یونوفور از جمله لازالوسید و ناراسین می باشد که در جلوگیری از بروز کوکسیدیوز در گله های طیورگوشتی بسیار مؤثر می باشد. آلودگی های قارچی جیره خصوصا" باعث تشدید کوکسیدیوز در گله خواهد شد. تراکم طیور داخل سالن ها هرچه بیشتر باشد، احتمال بروز کوکسیدیوز در گله بیشتر خواهد شد. چربی های فاسد و کم ارزش از لحاظ غذایی هر چه در جیره بیشتر باشد، امکان بروز کوکسیدیوز در گله افزایش می یابد. Cumming در سال ۱۹۹۱ مشخص کرد که جیره های دارای درصد فیبر بالا ، کوکسیدیوز را درگله تشدید خواهد کرد.اصولا" هرگونه عوامل ضد تغذیه ای یا (Anti Nutritional Factors) ANFS که در جیره وجود داشته باشد از جمله پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای یا (Non Starch Poly Saccharides) NSP و عواملی مانند ممانعت کننده های لیستین و تریپسین و تانن ها باعث ایجاد نقصان و چسبندگی درمحیط روده ها شده و زمینه را برای بروز کوکسیدیوز فراهم می سازند.
● تشخیص کوکسیدیوز در گله :
علایم کلی بالینی شامل مدفوع خون آلود ، تلفات بالا ،بی حالی ، کرختی وسستی در گله ، لاغری مفرط ، کاهش قابل توجه مصرف دان و اسهال می باشد. معمولا" تاج و ریش رنگ پریده شده و با توجه به سوابق و تاریخچه و محل ضایعات روده ای می تواند عامل یا عوامل ایجاد بیماری را به خوبی شناسایی کرد. معمولا" جهت مشاهده میکروسکوپی ائوسیست ها باید مقدار کمی از لایه مخاطی ناحیه آسیب دیده را با محلول سالاین (Saline) رقیق کرده و بر روی لام قرار می دهند و در زیر میکروسکوپ ائوسیست ها به راحتی قابل تشخیص هستند. معمولا" ضایعات را بایستی بطور مشخص در چهار ناحیه روده شامل دوازده، روده میانی تا زائده کیسه زرده ، قسمت انتهایی روده تا محل اتصال روده کور و روده های کور مورد بررسی و مشاهده دقیق قرار داد.پیشگیری ، درمان و کنترل کوکسیدیوز: عمده ترین روش درمانی در مورد گله های طیور گوشتی استفاده از برنامه چرخشی یا Rotation می باشد، بدین نحو که ابتدا از یک یا دو نوع داروی آنتی کوکسیدیال یونوفور در ابتدای درمان مانند نیکاربازین (Nicarbazin) و هالوفوجینون استفاده کرده و سپس در ادامه درمان از یک داروی آنتی کوکسیدیال یونوفور قوی مانند لازالوسید یا سالینومایسین استفاده می کنیم . لازم به یادآوری است که آمپرولیوم حتی به صورت آمپرول پلاس یعنی ترکیب با اتوپابات که در ایران ازشهرت و کاربرد وسیعی برخوردار است فاقد ارزش درمانی در گله های طیور گوشتی میباشد. داروهای آنتی کوکسیدیایی جدیدتر مانند Oiclazuril نیز که از رده یونوفورهای قوی محسوب می شوند نیز در درمان کوکسیدیوز بسیار مؤثراست. اصولا" مسئله مقاومت دارویی در برابر کوکسیدیوز معضلی فراگیر و پیچیده محسوب می شود که بایستی آنرا همواره در هنگام تجویز داروهای ضد کوکسیدیوز مد نظر قرار دهیم. واکسیناسیون امروزه یکی از مهمترین راه های کنترل و پیشگیری از کوکسیدیوز محسوب می شود که شامل انواع واکسن های زنده می باشند. هنوز هم استفاده از واکسیناسیون در طیور گوشتی چندان رایج نیست چرا که هنوز هم داروهای ارزان قیمت و مناسبی برای درمان و پیشگیری مناسب كوکسیدیوز وجود دارد. در کنترل کوکسیدیوز جلوگیری از عوامل مساعد کننده بیماری از اهمیت خاص برخوردار می باشد و علاوه بر این از بروز بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی باید در گله جلوگیری کنیم .

صنعت مرغداری

منبع : موسسه مرغداری ایران