جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


نگاه سرپائی به قزاقستان


اینان به‌عنوان گروه‌های شورشی در هنگ‌های نظامی در فتوجات تزارها در سراسر روسیه شرکت کرده و بعضاً در نقاط فتح شده از جمله قسمت‌هائی از قزاقستان به‌صورت مهاجران روسی سکنی گزیدند.قزاق‌ها یکی از طایفه‌های ترک زبان هستند که در آسیای مرکزی سکونت داشتند، اسناد موجود نشان می‌دهد که این طایفه از اواخر قرن اول قبل از میلاد در محدوده قزاقستان کنونی مستقر شدند.قزاق‌ها به روش دامداری متحرک، گذران زندگی می‌کردند و نظام قبیله‌ای بر روابط گوناگون آنها حاکم بود. در قرن دهم تا دوازدهم میلادی قراختانیان بر بخش‌های جنوبی قزاقستان حکومت کردند.فرمانروائی کوتاه‌مدت قراختانیان با جمله مغول‌ها به این ناحیه در قرن سیزدهم در ناحیه حد فاصل قسمت سفلای ”سیر دریا“ و کوه‌های ”آلاتو“ اردوی سفید را تشکیل داده و از آنجا به قزاقستان جنوبی حمله کرده و خیلی زود این منطقه را تصرف کردند.در اوایل قرن شانزدهم بسیاری از قبایل قزاق تحت حاکمیت قاسم‌خان معروف‌ترین امیر خانات قزاق با یکدیگر متحد شدند و قلمرو خود را گسترش دادند که با تمرکز قاسم‌خان، اختلاف و درگیری میان قبیله‌های قزاق دوباره آغاز شد و پس از یک‌سال جنگ و جدال قدرت قزاق‌ها میان سه گروه ”بزگراولو“ در جنوب، ”میانه اورنا“ در نواحی استپ مرکزی و ”کوچک‌کنی“ در منطقه بین دریاچه آرال و دریای خزر تقسیم شد.در این حال از زمان سلطه روس‌ها بر سرزمین قزاقستان تا اواسط قرن نوزدهم میلادی به غیر از بخش شرقی که در اختیار امپراتوری ”منچو“ بود سایر نقاط در اختیار روس‌ها قرار داشت.روس‌ها پس از حاکمیت بر قزاقستان و استقرار حکومت کمونیستی در سال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹ خورشیدی) در این کشور برای نفوذ خود به اقامت اجباری سایر اقوام پرداختند و در دهه ۱۹۵۰ با عنوان احیاء اراضی بایر گروه کثیری از روس‌ها را در قزاقستان مستقر کردند که خود یکی از عوامل مهم نفوذ روسیه پس از استقلال قزاقستان به حساب می‌آید.
وسعت خاک: دومیلیون و ۷۱۷هزار و ۳۰۰ کیلومترمربع
پایتخت: شهر آستانه ـ با ۴۰۰هزار نفر جمعیت (نام پیشین آستانه، ”آق‌ملا“ بود)
سالروز استقلال: ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱ میلادی
واحد پول: تنگه (هر ۱۲۹ تنگه معادل یک دلار امریکا)
زبان رسمی: قزاقی (از زبان‌های ترکی آسیای مرکزی)
زبان ارتباطات بین‌المللی: روسی
خط: سیریلیک (روسی)
جمهوری قزاقستان پهناورترین کشور در میان جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی و بعد از فدراسیون روسیه، بزرگترین کشور منطقه است.
همسایگان: قزاقستان از شرق با چین، از جنوب با قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و دریای خزر و از غرب و شمال با روسیه همسایه است.
ترکیب جمعیت: ۵۳ درصد روس، ۳ درصد ازبک و ۲ درصد آلمانی و ۱۹ هزار و ۵۱۳ نفر پناهنده خارجی.
نرخ رشد جمعیت سالانه: ۳/۰ درصد
بزرگترین شهر: آلماتی (دارای ۲۰۰/۱ میلیون نفر جمعیت)
مردم شهرنشین: ۵۶ درصد (۸۲ شهر)
مردم روستانشین: ۴۴ درصد
خط ساحلی: ۱۹۰۰ کیلومتر (با دریای خزر)
دین و مذهب: ۴۷ درصد مردم قزاقستان مسلمان، ۴۴ درصد مسیحی ارتدکس، ۲ درصد مسیحی پروتستان و بقیه از مذاهب و فرقه‌های دیگر هستند.
ساختار نظام سیاسی: قزاقستان در سال ۱۳۷۰ استقلال یافت و چهار سال بعد (۱۹۹۵ میلادی) قانون اساسی آن تدوین شد که در آن تفکیک سه قوه‌مجریه، مقننه و قضائیه به رسمیت شناخته شده است.
رئیس‌جمهور: نورسلطان نظربایف سال ۱۳۷۰ (دسامبر ۱۹۹۱) در انتخابات ریاست جمهوری به این مقام دست یافت و چهارسال بعد در انتخابات بعدی نیز در مقام خود ابقا شد.در سال ۱۳۷۸ در قزاقستان بنا به‌دلایل سیاسی یک انتخاب پیش از موعد مقرر برگزار و بار دیگر نظربایف به ریاست جمهوری قزاقستان انتخاب شد. از سوی دیگر پارلمان قزاقستان با تصویب طرحی در خرداد ۱۳۷۹ زمینه مادام‌العمر کردن قدرت نظربایف را فراهم کرد.
تعداد نیروهای نظامی: ۶۰ هزار نفر
شاخص‌های اقتصادی
تولید ناخالص داخلی: ۱۱۸ میلیارد دلار و ۴۰۰ میلیون دلار
درآمد سرانه: ۱۵۲ دلار امریکا
نرخ بیکاری: ۴/۸ درصد
نرخ تورم: ۷/۱۳ درصد
نرخ رشد اقتصادی: ۸/۹ درصد
میزان ذخایر ارزی و طلا: ۱۴ میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار
بدهی خارجی دولت: ۱۷ میلیارد و ۵۳۸ میلیون دلار
محصولات کشاورزی: غلات، میوه، نیشکر، پنبه
موادخام: زغال‌سنگ، نفت و گاز، آهن، مس، سرب، طلا و نقره
بیشترین سهم مربوط به صادرات نفت و گاز و ۵/۳۶ درصد مربوط به صادرات صنایع آهن و فولاد
ارزش مبادلات تجاری: ۲۳ میلیارد و ۹ میلیون دلار
ارزش واردات: ۱۱ میلیارد و ۳۹۴ میلیون دلار
مهمترین واردات: ماشین‌آلات و تجهیزات سنگین. کشورهای واردکننده: روسیه ۶/۳۶ درصد، امریکا ۵/۹ درصد و آلمان ۸/۷ درصد
ارزش صادرات: ۱۱ میلیارد و ۶۱۵ میلیون دلار
مهمترین شرکای تجاری: انگلیس ۱/۲۴ درصد، روسیه ۸/۱۹ درصد و چین ۲/۷ درصد
صنعت جهانگردی: سالانه یک‌میلیون و ۸۴۵ هزار نفر جهانگرد از قزاقستان دیدن می‌کنند و درآمد این کشور از صنعت جهانگردی ۳۹۶ میلیون دلار است.
مسجدهای آلماتی
در شهر آلماتی ۱۸ مسجد وجود دارد و به‌جز مسجد مرکزی شهر که یکصد سال پیش بنا شده، بقیه بعد از استقلال قزاقستان ساخته شده است. در مساجد آلماتی کلاس‌های آموزش قرآن، زبان عربی و اخلاق اسلامی نیز تشکیل می‌شود.موزه ملی قزاقستان در آلماتی یکی از مکان‌های دیدنی این شهر است. در این موزه علاوه بر وجود صدها شی‌ء قدیمی و آثار چند هزارساله، بسیاری از نسخه‌های خطی فارسی با قدمت بیش از ۶۰۰ سال نگهداری می‌شود.کتابخانه ملی قزاقستان که ۶۸ سال پیش تأسیس شده است، از دیگر مکان‌های دیدنی این شهر به شمار می‌رود. این کتابخانه دارای بیش از ۲ میلیون جلد کتاب از جمله ۳۰ هزار کتاب چاپی نادر و کمیاب و مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی فارسی، عربی و زبان‌های آسیای‌مرکزی است. نفیس‌ترین اثر خطی این کتابخانه ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان جغتائی است که بیش از یک هزار صفحه دارد.یکی از معروف‌ترین مراکز علمی این کشور فرهنگستان علوم قزاقستان است که در سال ۱۹۴۶ در آلماتی تأسیس شده و دارای ۴۶۸ آکادمی است و ۶۰۷ متخصص با درجه دکترا و ۹۶۴۱ کارشناس در آن مشغول فعالیت هستند.بخش ایران‌شناسی پژوهشگاه خاورشناسی فرهنگستان علوم قزاقستان، تاکنون کتاب‌های متعددی در زمینه ایران به‌ویژه پیوندهای تاریخی، زبانی و ادبی ایرانیان با اقوام ترک‌زبان آسیای‌مرکزی به زبان روسی چاپ و منتشر کرده است.دانشگاه فارابی آلماتی بزرگترین و قدیمی‌ترین دانشگاه این کشور محسوب می‌شود. در این دانشگاه بیش از ۱۴ هزار دانشجو از جمله دانشجویان خارجی در رشته‌های مختلف مشغول تحصیل هستند. دانشگاه فارابی آلمانی سال ۲۰۰۳ میلادی هفتادمین سالگرد فعالیت خود را جشن گرفت.
نژاد و اقوام
جمهوری قزاقستان دارای متنوع‌ترین قومیت‌ها و نژادها در جهان است، به‌طوری‌که بیش از ۱۲۰ قوم و نژاد در این کشور زندگی می‌کنند.۵۶ درصد جمعیت ۱۵ میلیون و ۱۸۵ هزار و ۸۴۴ نفری قزاقستان را قزاق‌ها تشکیل می‌دهند و ۳۰ درصد ترکیب جمعیت آن نیز روسی‌تبار، ۴ درصد اوکراینی، ۳ درصد ازبک، ۲ درصد آلمانی هستند.در قزاقستان پهناورترین کشور آسیای میانه همچنین اقوام و نژادهای گوناگونی همچون کره‌ای، تاجیک، ازبک، بلاروس، بلغاری، ترکمن، اینگوش، لهستانی، ارامنه، یونانی، آذربایجانی، کرد، مولداوی، استونی، تاتار، ایغور، ”آسی“ از اقوام ایرانی قفقاز، ”دونگان“ از اقوام مسلمان چینی، ”موردوا“ از اقوام سیبری، ”سزگین“ از اقوام قفقاز، ”باشقیرت“ از اقوام ساحل دریاچه ولگای روسیه و ده‌ها قوم و نژاد دیگر زندگی می‌کنند.تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال قزاقستان در ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱، جمعیت روس‌ها بیشتر از قزاق‌ها بود. روس‌ها ۴۰ درصد و قزاق‌ها ۳۶ درصد جمعیت ۱۷ میلیونی سابق این کشور را تشکیل می‌دادند.در سال‌های نخست استقلال، با مهاجرت دومیلیون خارجی به‌ویژه روس‌ها و آلمانی‌تبارها از قزاقستان و رشد ۲/۳ درصدی جمعیت این کشور در سال قزاق‌ها اکنون جمعیت اکثریت را در قزاقستان دارا هستند.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید