بازگشت به مطالعه در ژاپن

معمولاً عادت كرده ایم وقتی در گفتارهای روزمره خود، پای مقایسه و تطبیق پیش می آید، حتماً از نمونه های خارجی، بویژه نمونه ژاپنی آن یادی بكنیم كه آموزش و پرورش هم از این دست است. ولی واقعیت این است كه لااقل در زمینه مطالعه كتاب های غیر درسی، ژاپنی ها هم با مشكلی مانند ما روبه رو بوده اند كه با اجرای طرحی، اكنون اندكی بهتر شده است. طرحی كه ژاپنی ها از آن با عنوان «مطالعه صبحگاهی در برنامه درسی» نام می برند. وزیر جدید آموزش و پرورش، محمود فرشیدی، در مراسم پایانی پنجمین جشنواره كتاب های آموزشی رشد از تلاش های آموزش و پرورش برای اختصاص دو ساعت در برنامه هفتگی دانش آموزان برای كتابخوانی خبر داد. با امید به این كه این طرح هر چه سریع تر اجرایی شود، مطالعه موردی انجام شده در مورد ژاپن را هم برای تقویت بنیان های پژوهشی نظر وزیر جدید آموزش و پرورش منتشر می كنیم. در ژاپن روز ۲۷ اكتبر، روز ادبیات و فرهنگ مكتوب نامیده می شود. در دورانی كه انسان ها روز به روز تمایل كمتری به مطالعه پیدا می كنند، این روز به منظور بزرگداشت فرهنگ غنی مكتوب كه انسان به وجود آورنده آن است، تعیین شده است. براساس قانون ارتقای فرهنگ مكتوب كه در ماه ژوئن سال جاری در ژاپن تدوین شد، فرهنگ مكتوب برای استمرار و ارتقای دانش و خرد انسان در طول تاریخ بشر، انباشته شده و وجود آن برای ایجاد غنای فرهنگی و مردم سالاری استوار، ضروری است.
مطالعه گریزی یا تمایل نداشتن به مطالعه پدیده ای است كه با تلویزیون ارتباط دارد. بر اساس گزارشی كه گروهی پژوهشگر بخش خصوصی در آمریكا منتشر كرده اند، ژاپنی ها در هفته ۹/۱۷ ساعت تلویزیون تماشا می كنند كه این رقم آنها در بین كشورهای جهان در رتبه دهم قرار داده است. ژاپنی ها هفته ای ۱/۴ ساعت نیز روزنامه می خوانند كه از این نظر هم در بین سایر كشورها در رتبه بیست و نهم قرار دارند. براساس همین گزارش، هندی ها از نظر میزان مطالعه در بین سایر كشورها مقام اول را دارا هستند. زیرا در هفته ۷/۱۰ ساعت را به مطالعه گذرانده و ۳/۱۳ ساعت تلویزیون تماشا می كنند. هندی ها از نظر تماشای تلویزیون نیز رتبه بیست و هشتم جهان را به خود اختصاص داده اند. امروزه دریافت اطلاعات از راه تلویزیون، جزیی از زندگی روزمره انسان مدرن است. بنابراین تماشای تلویزیون برای كودكان، رفتاری بهنجار به شمار می آید. اما در مقابل، میل به یادگیری از راه خواندن رو به كاهش گذارده است. براساس بررسی مؤسسه یك روزنامه ژاپنی كه در ۱۵ سال قبل صورت گرفت. ۳/۱۰ درصد از دانش آموزان دوره ابتدایی، ۴۵ درصد دانش آموزان دوره راهنمایی و ۵۴ درصد دانش آموزان دوره متوسطه ژاپن، در ماه حتی یك كتاب هم نمی خواندند. اما این درصد امروز به دلیل اجرای برنامه دو ساعت مطالعه صبحگاهی در مدارس ژاپن، اندكی بهبود یافته و به میزان ۷ درصد دانش آموزان دوره ابتدایی، ۸/۱۸ درصد دانش آموزان راهنمایی و ۶/۴۲ درصد دانش آموزان دوره دبیرستان كاهش یافته است. بنابر گزارش وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ، ورزش و علم و فناوری ژاپن، در سال تحصیلی ،۲۰۰۳ ساعت مطالعه صبحگاهی در ۲/۸۸ درصد مدارس ابتدایی ۴/۷۴ درصد مدارس راهنمایی و ۳۳ درصد مدارس متوسطه در سرتاسر ژاپن به اجرا گذارده شده است. گفتنی است نخستین بار در سال ،۱۹۸۸ معلمان دوره دبیرستان شهر توكیو، چنین برنامه ای را در دبیرستان های این شهر به اجرا درآوردند. این معلمان دریافتند كه واداشتن دانش آموزان به مطالعه در صبحگاه، به دانش آموزان آرامش و تمركز حواس می بخشد. میوكی، مادری كه دخترانش در یكی از دبستان های شهر توكیو درس می خوانند، می گوید: از وقتی كه برنامه مطالعه صبحگاهی در مدرسه آغاز شده، كودكانم واقعاً شیفته كتاب شده اند. من و دخترانم ماهی دو بار به كتابخانه محله مان می رویم و هر یك از آنان ۶-۵ كتاب امانت می گیرند. دختران میوكی آرزو دارند نویسنده شوند. مادرشان ماهی یكبار هم آنها را به كتابفروشی یا فروشگاه كتاب های دست دوم می برد.به گمان میوكی همین كتاب های ارزان قیمت هستند كه افق كودكان را گسترده می كنند و افزون بر این، كتاب های زیادی هم وجود دارد كه پدران و مادران می توانند به همراه كودكان خود به مطالعه آنها پرداخته و همگی از آن لذت ببرند. هم اكنون كتابخانه یا كتابفروشی های ژاپن، بخش كتاب های كودكان را گسترش داده اند زیرا خانواده های بسیاری مانند خانواده میوكی وجود دارند كه خواهان چنین كتاب هایی هستند. براساس بررسی مؤسسه پژوهش انتشارات، در نتیجه اجرای برنامه مطالعه صبحگاهی در مدارس، فروش كتاب در ژاپن در نیمه اول سال ۲۰۰۵ ، ۶/۲ درصد افزایش داشته است. فروش كتاب های كودكان نیز در همین مدت، رشدی حدود ۲۰ درصد داشته است. داستان نویسی بر روی اینترنت، پدیده دیگری است كه با خواندن ارتباط دارد. امروزه این نوع داستان ها نیز در ژاپن طرفداران بسیاری پیدا كرده و وارد دنیای نشر شده اند. برای مثال « دنشااتوكو »(مرد قطار) داستانی كه به قلم یك وبلاگ نویس ژاپنی به نگارش درآمده، از شهرت فراوانی برخوردار شده است. این داستان درباره آشنایی و دوستی جوانكی محجوب با زنی زیباست كه جوانك، او را از شر مزاحمت مردی مست در قطار رهانیده است. سلسله داستان هایی به نام«داستان های واقعی »كه در اینترنت نوشته می شود نیز به شكل كتاب منتشر گردیده است. در تابستان امسال نیز همین مجموعه در قالب فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی به نمایش درآمد. براساس گزارش وزارت امور داخلی و ارتباطات ژاپن، تا پایان ماه مارس سال جاری سه میلیون و سیصد و پنجاه هزار وبلاگ نویس در ژاپن وجود داشته است كه انتظار می رود این رقم در سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ به شش میلیون و دویست هزار و هفت میلیون و هشتصد و بیست هزار افزایش یابد. شمار زیادی از وبلاگ نویسان ژاپنی، جوانانی هستند كه مایلند دیگران داستان هایشان را بخوانند. بسیاری از آنان آرزو دارند نویسنده و شاعر شوند. پس از موفقیت و شهرت داستان دنشا اتوكو، بسیاری از ناشران در وبلاگ ها در جستجوی چنین داستان هایی هستند.
منبع: ژاپن ژورنال، نوامبر ۲۰۰۵
مترجم: فاطمه بزرگ سهرابی

منبع : روزنامه همشهری