پلیس سایبر، ضرورت عصر اطلاعات

در اواخر قرن بیستم، گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌گونه‌ای بود كه در هر كجای زندگی انسان، این روند به قرن بیست‌ویكم نیز منتقل شده و در نتیجه، "دنیای مجازی" آرام‌آرام رو به شكل‌گیری گذاشته است. دنیایی كه پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات از همان ابتدا به دنبال تحقق آن بود. در این جامعه نیز كه "فضای سایبر" نامیده می‌شود، مانند همهٔ جوامع، تعاملات اجتماعی بر اصول خاصی استوار است.
ویژگی‌های فضای سایبر
اساس و بنیاد هر جامعه، چه كوچك و چه بزرگ، بر اصولی استوار است كه بدون آنها، شیرازهٔ جامعه از هم گسیخته خواهد شد. مهم‌ترین این اصول، نظم و قانون است. بر همین اساس، هر تعامل اجتماعی باید ذاتاً با مفهوم جامعه سازگار باشد، در غیر اینصورت جرم محسوب می‌شود. جامعهٔ مجازی نیز از این قواعد مستثنی نیست.فضای سایبر محیطی مجازی برای فعالیت‌های اجتماعی است. مهمترین ویژگی این فضا، استقلال از زمان و مكان است. به عنوان مثال، كلاس درس نمونه‌ای از یك فعالیت اجتماعی در محیط واقعی است. دانشجویان و استاد باید به طور همزمان در این مكان مشترك به تعامل علمی و آموزشی بپردازند. اما در فضای سایبر، كلاس به صورت مجازی برگزار می‌شود. دانشجویان از هر مكان نامشخصی به كلاس می‌آیند. حتی ممكن است هر وقت كه فرصت داشته باشند، به یادگیری و مباحثه غیرمستقیم بپردازند؛ خواه روز باشد یا شب. با شكل‌گیری فضای سایبر، مرزها كم‌رنگ‌تر شده است و جهانی شدن در كلیه امور اجتماعی به وضوح دیده می‌شود. سرعت، ارزانی، بالا بودن كیفیت، نزدیكی و در دسترس بودن، شفافیت و تنوع از ویژگی‌های فضای سایبر است.
پلیس سایبر
در فضای سایبر، همانگونه كه فعالیت‌ها سریع‌تر و ارزان‌تر انجام می‌شود، جرایم نیز پیچیده‌تر، سریع‌تر و كم‌هزینه‌تر است. به عنوان مثال در دنیای واقعی، محیط فیزیكی محدودیت‌ها و موانع بزرگی را برای مجرمان و تبهكاران ایجاد می‌كند؛ اما در فضای سایبر چنین موانع فیزیكی وجود ندارد.به دلیل ویژگی‌های خاص فضای سایبر، این فضا به قوانین كارآمد نیاز دارد. از سوی دیگر، اجرای قانون نیازمند سیستمی است كه بر فعالیت‌های شبكه نظارت كند و به تعقیب و دستگیری مجرمان و امحای امور مجرمانه در محیط سایبر بپردازد. به چنین سیستمی، "پلیس سایبر" می‌گوییم.
ویژگی‌های پلیس سایبر
پلیس سایبر باید بتواند به ردیابی، شناسایی و ایجاد محدودیت برای مجرمان در فضای سایبر بپردازد. این امر مستلزم داشتن وجاهت قانونی، حرفه‌ای بودن و تسلط بر فنون نفوذگری و همچنین، داشتن ابزارهای پیشرفته عملیات در فضای سایبر و در نهایت نیازمند همكاری است.دامنه فعالیت پلیس سایبر، متناسب با گسترهٔ فضای سایبر، سرتاسر جهان است و احتمالاً در آینده، این پلیس زیر نظر سازمان ملل یا كشورهای غربی تشكیل خواهد شد. در صورتیكه فعالیت پلیس‌های دنیای واقعی به یك منطقهٔ جغرافیایی یعنی یك كشور محدود است. پلیس‌های دنیای واقعی اگرچه در سطح بین‌الملل با یكدیگر ارتباط دارند و پلیس بین‌الملل (Interpol) نیز وجود دارد، اما فعالیت‌های بین‌المللی آنها معمولاً تابع سیاست‌ها و روابط كشورها است.یكی از كارهایی كه پلیس سایبر انجام می‌دهد، محدود كردن دامنهٔ فعالیت مجرمان در فضای سایبر است. هم‌اكنون امكانی فراهم شده كه آدرس‌های اینترنتی كه از طریق آنها به فعالیت‌های خرابكارانه مثل ارسال ویروس، نفوذ غیرمجاز و ارسال پیغام‌های مزاحم می‌پردازند، شناسایی و هرگونه فعالیت از طریق این آدرس‌ها به شدت محدود شود. برای مثال، امروزه سرورهای پست‌الكترونیك به صورت خودكار با پلیس سایبر برای دریافت یا حذف پیغام‌های ورودی مشورت می‌كنند.
تجربهٔ سایر كشورها
پلیس سایبر با اسامی مختلفی چون پلیس شبكه ، پلیس وب و غیره در كشورهای مختلف شكل گرفته است و حتی برخی كشورها این وظیفه را به CERT (تیم واكنش سریع به مشكلات رایانه‌ای) واگذار كرده‌اند. از جمله كشورهای پیشرو در ایجاد پلیس سایبر می‌توان به آمریكا،‌ فرانسه، چین، ژاپن، هند و كره اشاره كرد. كره تا قبل از سال ۲۰۰۰ فقط به جرایم رایانه‌ای اهمیت می‌داد، اما در این سال، CTRC را برای مقابله با جرایم سایبری ایجاد كرد.هند نیز اولین ایستگاه پلیس سایبر خود را در سال ۲۰۰۱ در بنگلور ایجاد كرد. پلیس سایبر هند یا CCPS وظیفه دارد با جرایم فضای سایبر از قبیل نفوذ غیرمجاز، خرابكاری اطلاعات و كلاهبرداری اینترنتی مقابله كند. ایجاد پلیس سایبر در هند در شرایطی است كه این كشور در سال ۲۰۰۰ قانونی را برای مقابله با جرایم رایانه‌ای تصویب كرده بود.
تجربه كشور ما
در كشور ما نیز چند سالی است كه اداره كل مبارزه با جرایم رایانه‌ای در معاونت آگاهی نیروی انتظامی ایجاد شده است. پرواضح است كه جرایم فضای سایبر محدود به جرایم رایانه‌ای نیست و ابزارها، نیروی انسانی و اختیارات خاص خود را می‌طلبد. پلیس سایبر قطعه‌ای از پازل گمشدهٔ توسعهٔ فناوری اطلاعات در كشور است. با توجه به این نكته كه نیروی انتظامی مسئول برقراری نظم در جامعه است،‌ این ارگان می‌تواند با در دست گرفتن ابتكار عمل و از دست ندادن فرصت‌ها، مسئولیت نظم و امنیت در این حوزه بزرگ اجتماعی را نیز بر عهده بگیرد. البته باید برای مقابله قانونی با جرایم فضای سایبر، قوانین لازم و شایسته تدوین گردد.
راه‌كارهای پیشنهادی
برای برقراری نظم و امنیت در محیط شبكه‌های رایانه‌ای، پلیس سایبر یك ضرورت ملی است. ایجاد چنین نهادی به مراحل زیر نیاز دارد:
۱- عناوین مجرمانه در فضای سایبر ملی مشخص شود.
۲- قانون جرایم فضای سایبر و مجازات‌های متناسب، با در نظر گرفتن تأثیر شبكه‌های اینترنتی در گسترش شایعات، اتهامات، خرابكاری‌ها و غیره تعیین شود. مسلماً مجازات جرم در محیط شبكه‌های رایانه‌ای به دلیل گسترش آن، باید بیشتر از فضای خارج باشد.
۳- پلیس سایر رسماً در نیروی انتظامی تأسیس شود.
۴- پلیس سایبر برای مقابله با جرایم طبق اولویتی مشخص برنامه داشته باشد.
۵- پلیس سایبر در مراكز استان‌ها و سایر نقاط كشور گسترش یابد.
۶- پلیس سایبر بر مبارزه با تروریست‌ها و تهدیدكنندگان خارجی و داخلی فضای سایبر ملی تأكید كند.
۷- پلیس سایبر ملی همكاری با كشورهای دیگر را آگاهانه و فعالانه آغاز كند.

منبع
سایت كمیت مطالعات فناوری دفتر همكاری‌های فناوری ریاست جمهوری (www.ict-research.net)، با ویرایش و تلخیص

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا