رژیم‌های لاغری، راه و بیراهه

تبعیت از رژیم‌های لاغری خودسرانه، پیروی از یك رژیم به صورت گروهی بدون در نظر گرفتن ویژگیهای فردی، افراط در سبك‌سازی وزن بدن با توسل به نخوردن و انجام ورزشهای سنگین، موزون‌سازی بخشی از اندام بدن با توسل به شیوه‌های غیرعلمی و همچنین استفاده از انواع قرصها از جمله معضلاتی است كه به اعتقاد متخصصان تغذیه سلامتی بخشی از جوانان جامعه ما را در معرض تهدید قرار داده است.روی آوری طیف گسترده‌ای از جامعه به رژیمهای لاغری از نظر اجتماعی نیز سبب ورود افراد غیرمتخصص و در برخی مواقع سودجو به این عرصه شده است كه به اعتقاد متولیان بهداشت و درمان تداوم این روند سبب تسریع در تخریب بیشتر سلامت جامعه می‌شود.گفت و گو درباره انواع رژیم‌های لاغری و موفق یا ناكارآمد بودن آنها اكنون به جذاب‌ترین موضوع در محافل زنان بویژه دختران جوان تبدیل شده است.اغلب افرادی كه رژیم‌های لاغری را در دستور كار قرار می‌دهند كاهش وزن و رهایی از چاقی را انگیزه خود اعلام می‌كنند.چاقی از جمله مشكلات مشترك میان كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است كه بویژه در دو دهه اخیر شیوع فراوانی یافته است.بر اساس آمارهای رسمی جهانی، طی سالهای ‪ ۱۹۸۱‬تا ‪ ۲۰۰۱‬این بیماری در كشورهایی مانند انگلستان، آمریكا و ایران تا سه برابر افزایش داشته است.این آمارها نشان می‌دهد كه هم اكنون بین ‪ ۵۰‬تا ‪ ۶۰‬درصد مردم كشورهای غربی و بیش از ‪ ۲۵‬درصد مردم ایران از مشكل چاقی رنج می‌برند كه سهم زنان در این میان ‪ ۳۱‬درصد است.اگر چه متخصصان تغذیه رژیم‌های لاغری را با هدف حل معضل چاقی و تبعات منفی ناشی از آن تدوین كرده‌اند ولی امروزه بخشی از زنان جوان در كشور ما به رغم اینكه با مقیاس علمی چاق محسوب نمی‌شوند، با انگیزه دستیابی به اندامی زیبا و باریك به این نوع رژیم‌ها روی می‌آورند.این بخش از جامعه كه هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شود عمدتا متاثر از تبلیغات تلویزیونهای ماهواره‌ای است و به همین علت خواسته آنان در رسیدن به اندامی زیبا در جامعه ما به "اندام ماهواره‌ای" شهرت یافته است.به اعتقاد متخصصان تغذیه، كاهش وزن و لاغری اگر چه فوایدی چون بالا رفتن كیفیت زندگی ،كاهش فشار خون، كاهش سطح چربی‌هاو همچنین پایین آمدن خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را به دنبال دارد، ولی چنانچه به صورت خود سرانه ،بدون مشورت پزشك و یا به شكل بسیار كوتاه مدت و فشرده دنبال شود، آثار جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.كارشناسان تغذیه هشدار می‌دهند كه پیروی از رژیم‌های لاغری خودسرانه و بدون مشورت متخصصین اگر چه ممكن است مشكل چاقی افراد را حل كند ولی خود سبب ایجاد مشكلات جسمی و روحی دیگری می‌شود.در یك رژیم تغذیه مناسب و سالم ‪ ۶۵‬تا ‪ ۷۰‬درصد مصرف انرژی روزانه صرف انرژی پایه در بدن (متابولیسم) می‌شود كه به اعتقاد متخصصان تغذیه چنانچه این تناسب در هر گونه ریاضت كشی نادیده گرفته شود آسیبهای جدی مانند ناراحتی عصبی،فراموشی،ریزش مو،چروك پوست و در مواردی مرگ ناگهانی را در پی خواهد داشت.یك دختر جوان مشهدی كه با پیروی از رژیم لاغری خودسرانه دچار مشكلی جدی روحی و جسمی شده در تایید هشدارهای پزشكان و متخصصان تغذیه می‌گوید: بیش از یك سال پیش تصمیم گرفتم خودم را لاغر كنم و به همین دلیل به طور كامل خوردن مواد نشاسته‌دار،چرب و شیرین را قطع كردم.مریم وجدانی افزود:بعد از چند ماه بشدت لاغر شدم اما در عین حال احساس ضعف شدید جسمانی و خستگی داشتم كه تحت هیچ شرایطی رفع نمی‌شد تا اینكه با مراجعه به پزشك متوجه شدم دچار افسردگی و تحلیل كامل قوای بدنی شده‌ام.یكی دیگر از بیمارانی كه بیش از ‪ ۲۷‬سال ندارد و از رژیم لاغری خودسرانه پیروی كرده، می‌گوید: به پیشنهاد یكی از دوستانم به طور مشترك رژیمی را به مدت دوماه رعایت و در كنار آن از برخی از قرصهای لاغری موجود در بازار نیز استفاده كردیم.مرضیه برومند افزود: پس از مدت چند ماه متوجه چروك شدید پوست صورتم شدم كه با مراجعه به پزشك ،علت آن رژیم غذایی غلط و استفاده از قرصهای لاغری غیر مجاز عنوان شد.وی با بیان اینكه در حال حاضر درمان پوست صورتش هزینه سنگینی برایش به بار آورده است، گفت:پزشك معالجم بر این اعتقاد است كه اگر به روش غلط رژیم لاغری ادامه می‌دادم، منجر به مرگم می‌شد.یك مرد میانسال مشهدی نیز كه از حدود یك سال پیش تاكنون زیر نظر پزشك متخصص تغذیه قرار دارد،گفت: با توجه به وزن زیادی كه داشتم پزشكان احتمال سكته قلبی را در من بسیار بالا ارزیابی كردند و به همین دلیل رژیم لاغری خاصی را در دستور كارم قرار دادند.محمدكاظمی افزود: همسر برای تشویق من در این رژیم لاغری با من همراه شد در حالی كه هیچگونه اضافه وزن نداشت.وی گفت: همسرم پس از مدتی دچار بیماری و ضعف جسمی شدید شد كه پزشكان علت آن را تغذیه نامناسب با وضعیت بدنی وی اعلام كردند.اغلب متخصصان تغذیه بر این باورند كه "نخوردن" به خودی خود لاغری را در پی ندارد بلكه تغییر شیوه زندگی و افزایش فعالیتهای روزانه بویژه ورزش روزانه نقش مهمتری در این زمینه دارد.آنها معتقدند: تجویز رژیم‌های لاغری مناسب مستلزم كشف علل اضافه وزن و شناسایی ویژگیهای فردی ،سنی و نحوه زندگی فرد است .استادیار دانشگاه علوم‌پزشكی درگفت‌وگو با ایرنا ضمن بیان اینكه به هر فردی "چاق" اطلاق نمی‌شود، گفت : برای تشخیص چاقی می‌توان از فرمولی استفاده كرد كه درآن وزن فرد(كیلوگرم) تقسیم بر قد وی به توان دو (بر حسب متر) می شود.دكتر مجید غیور مبرهن افزود:عدد به دست آمده "بادی مس ایندیكس ‪index‬ ‪ "body mass(‬نمای توده بدنی) نام دارد كه طبق تعریف صورت گرفته در صورتی كه بین ‪ ۱۸/۵‬تا ‪ ۲۳/۵‬باشد نشان‌دهنده وزن نرمال فرد است.دكتر غیور بر ضرورت تشخیص علت اضافه وزن و چاقی در افراد پیش از آغاز رژیم لاغری تاكید كرد و نسبت به پیامدهای منفی پیروی از رژیم‌های لاغری خودسرانه هشدار داد.وی با تاكید بر اینكه علت چاقی در میان مردان و زنان ایرانی در اغلب موارد متفاوت است، اظهار داشت: با تغییر در شیوه زندگی و فعالیت روزانه زنان ،علی رغم گذشته شاهد افزایش چاقی و بیماریهای قلبی عروقی در این جنس می‌باشیم كه بر اساس مطالعات انجام شده ‪ ۳۱‬درصد از زنان كشور دچار این وضعیت هستند.او دریافت انرژی اضافی نسبت به میزان مصرف آن را مهم‌ترین عامل در اضافه وزن و چاقی در میان زنان ایرانی دانست و تاكید كرد:در این مورد از چاقی‌ها گام نخست برای لاغری تغییر شیوه زندگی از حالت كم تحركی به وضعیت پرتحركی است.وی درمان چاقی با توسل به روش‌هایی مانند رفتاردرمانی ، ورزش رژیم درمانی و درمان دارویی را مراحل پس از تغییر شیوه زندگی دانست.دكتر غیور تاكید كرد: بطور قطع در بسیاری از موارد مشكل اضافه وزن و چاقی افراد در صورت تغییر در شیوه زندگی حل خواهد شد و نیازی به توسل به راههای دیگر نیست.این متخصص تغذیه نسبت به توسل برخی افراد به جراحی برای حل مشكل چاقی هشدار داد و گفت: جراحی آخرین مرحله حل مشكل چاقی است كه فقط در مورد افرادی كه دارای نمای توده‌ای بالای ‪ ۴۰‬هستند، قابل اجرا است.این استاد دانشگاه بر اهمیت مشاوره با كارشناسان و متخصصان تغذیه برای كاهش وزن تاكید و افزود: پس از تغییر شیوه زندگی، بهترین رژیم لاغری برای افراد ،رژیمی است كه بر پایه كاهش كالری دریافتی روزانه و جایگزینی غذایی باشد.دكتر غیور توسل جستن برخی از دختران جوان به سیگار كشیدن و آدامس جویدن را برای كاهش وزن به دلیل آثار سوء آن به لحاظ علمی غیرقابل تایید دانست و اظهار داشت: هدف از رژیم‌های لاغری تامین سلامت فرد است حال آنكه استفاده ازاین موارد سلامت فرد را به خطر می‌اندارد.وی استفاده از "گن"های بسیار محكم را كه معمولا برای لاغری موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد زیان آور دانست.دكتر غیور هشدار داد كه استفاده از اینگونه گن‌ها آسیب جدی به اعضای داخلی بدن می‌رساند و پیشنهاد كرد افراد با ورزش در كنار روشهایی چون تغییر شیوه زندگی و كاهش دریافت كالری تلاش نمایند در حین دستیابی به اندامی متوازن، سلامتی خود را نیز حفظ كنند.یك متخصص دیگر تغذیه نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بر غیرعلمی بودن لاغری موضعی تاكید كرد.دكتر محمد صفریان با اظهار اینكه در علم پزشكی چیزی با عنوان چاقی یا لاغری موضعی معنی ندارد، گفت: در رژیم‌های لاغری تمامی قسمتهای بدن وزن كم می كنند.استادیار دانشگاه‌علوم پزشكی مشهد استفاده از ابزار رایج مانند دستگاه های لرزان و انواع چسب‌ها را كه‌عمدتا از طریق تبلیغ در شبكه‌های تلویزیونی فارسی زبان خارج از كشور و نیز برخی پایگاههای اینترنتی فارسی زبان برای لاغریهای موضعی در ایران متداول شده است، برای سلامتی افراد زیان آور خواند.وی به افراد متمایل به پیروی از رژیم لاغری با هدف كاهش وزن و یا متناسب سازی موضعی پیشنهاد كرد به جای اعتماد كردن به تبلیغات رنگارنگ تلویزیونی و اینترنتی، برای حل مشكل خود با متخصصان و كارشناسان تغذیه مشورت كنند.دكتر صفریان گفت:در بحث رژیم لاغری كه بطور مستقیم با سلامتی افراد در ارتباط است مشورت با پزشكان عمومی و پیروی از نسخه تجویزی آنان به مصلحت نیست.وی از ورود پزشكان عمومی به این عرصه انتقاد كرد و خواستار نظارت مسوولان و دستگاههای ذیربط در این زمنیه شد.یك كارشناس تغذیه مركز بهداشت خراسان رضوی نیز با بیان اینكه جامعه در حال حاضر اغلب شاهد انجام كار رژیم درمانی از سوی پزشكان عمومی است ،گفت:پزشك عمومی مجاز به انجام این كار نیست و فقط در صورت همراه بودن با یك كارشناس تغذیه می‌تواند به انجام این كار مبادرت ورزد.فهیمه ناظران پور یك علت مهم ورود پزشكان عمومی به عرصه رژیم درمانی را وجود منع قانونی برای كارشناسان تغذیه جهت تاسیس مطب و تجویز نسخه دانست.وی گفت: این منع قانونی سبب شده است تا افراد نیازمند دریافت مشورت برای لاغری كه تعدادشان نیز روز به روز در حال افزایش است به پزشكان عمومی مراجعه كنند.ناظران پور افزود:اگر چه این گرایش نشانگر آگاهی جامعه نسبت به عواقب پیروی از رژیمهای لاغری خودسرانه و اشكال دیگر آن است، ولی حالت مطلوب برای حفظ سلامتی جامعه نیست.وی بابیان اینكه در بحث تغذیه نظارت اختصاصی وجود ندارد،افزود: تجویز رژیم‌های غلط از سوی افراد غیر متخصص سلامت افراد را به خطر می‌اندارد.این كارشناس تغذیه به نمونه‌هایی از پیامدهای منفی تجویز رژیم لاغری توسط پزشكان عمومی و افراد غیر متخصص اشاره كرد و اظهار داشت:به عنوان مثال در حال حاضر اختلالات هورمونی یكی از مشكلات شایع در میان آن دسته از زنان مراجعه‌كننده به مركز بهداشت مشهد است كه از رژیم‌های لاغری پیروی می كنند.وی از اختلالات قاعدگی و مشكلات پوستی به عنوان عوارض دیگر پیروی از رژیم‌های لاغری تحت نظر افراد غیرمتخصص یاد كرد و افزود:در بررسیهای صورت گرفته مشخص شده است اینگونه عوارض در زنانی كه از رژیم لاغری زیر نظر متخصص پیروی می‌كنند در حداقل قرار دارد.مدیر بخش نظارت بر درمان معاونت درمان دانشگاه علوم پزشكی مشهد نیز از دخالت افراد فاقد صلاحیت در حوزه رژیم درمانی به عنوان یك مشكل جدی یاد كرد.دكتر حسن جاهد با اشاره به اینكه كار رژیم درمانی توسط كارشناسان و متخصصین تغذیه به همراه پزشكان عمومی انجام می‌شود،گفت: به دلیل تعداد محدود متخصصین تغذیه در مشهد ،اغلب افراد برای رژیم درمانی به پزشكان عمومی و كارشناسان تغذیه مراجعه می‌كنند.وی با تاكید بر اینكه این افراد به جرم مداخله در امور پزشكی به مراجع قضایی معرفی می‌شوند ،گفت:متاسفانه در اغلب موارد هیچ نام و نشانی از این افراد در دست نیست.این مسوول از كمبود نیروی نظارتی و مكانیزه نبودن نظام ثبت و ضبط اطلاعات به عنوان یكی از مشكلات اصلی در بخش نظارت بر درمان یاد و تایید كرد: به همین دلیل در برخورد با متخلفین و ثبت آمار دقیق شكایات در ارتباط با مشكلات ناشی از ورود افراد غیرمتخصص در حوزه رژیم درمانی مشكل داریم.معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی مشهد نیز تجویز رژیم غذایی همراه با درمان دارویی را در حیطه وظایف كلیه پزشكان دانست و گفت: بر اساس چك لیستهای موجود، نظارت بر كار تمامی بخشهای درمانی در حال انجام است.دكتر اسدالله‌افشاری بابیان‌اینكه با متخلفین بشدت برخورد می‌شود،گفت: در برخورد با دو ،سه پزشك متخلف كه اقدام به تجویز رژیم‌های غلط كرده بودند به دلیل جنبه كیفری ،پرونده به نظام پزشكی تحویل داده شد.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی