همچنان رکورد می شکند، اما...

از این كتابها ۶ قصه چاپ شده و فقط قسمت هفتم (و ظاهراً آخر) مانده است كه رولینگ در دست نگارش دارد ولی همان ۶كتاب اول بیش از ۳۰۰میلیون نسخه در سطح دنیا فروخته است و این به جز نسخه های غیرقانونی تكثیرشده در بسیاری از نقاط جهان است كه هیچ كنترل و مهاری بر آن وجود ندارد و طبعاً قابل شمارش هم نیست.با این حال بسیاری از جامعه شناسان بر این باورندكه داستان و مضمون هری پاتر كه رویكرد یك نوجوان عینكی و همكلاسی هایش به علم سحر و جادو و مستقر شدن شان در یك مدرسه آموزش جادوگری به نام هاگ وارتز است، می تواند جنبه های بدآموزی بسیاری را داشته باشد و لطمات زیادی را به جامعه وارد كند و بچه ها و نوجوانان را به سمت كارهای خطرناك بكشاند و بدیهی است كه تقلید از برخی حركات ریسك آمیز كاراكترهای این كتابها و سری فیلمها نمی تواند بدفرجام نباشد.
همانطور كه همگان انتظار داشته اند فیلم جدید هری پاتر باز جشنواره ای از فن و سرعت و رؤیا است و یك لحظه هم از حركت و جادو و اسپشیال افكت های چشمگیر بی بهره نیست و این بار حتی تم فیلم از هر ۳اثر قبلی تندتر و تیره تر و حادتر است و این می تواند بر تأثیرگذاری منفی فیلم نیز بیافزاید.
نماد نیكی
در عین حال عاشقان پاتر ادعا می كنند كه او همیشه نماد نیكی و مشغول مبارزه با نماینده شر یعنی كاراكتر لرد وولدمورت است و در نتیجه نباید نگران چیزی به نام بدآموزی از جانب وی و فیلمهای مربوطه بود. در عین حال استیووولبرگ كه یك كشیش و واعظ كلیسا است در كتاب جدیدش به نام «نیروهای سیاه فكری» این فرضیه را مطرح كرده است كه كتابها و فیلمهای پاتر در ورای قصه ساده ظاهری اش و آرزوهای شیرین و رویاگونه چند نوجوان، درباره وجود نیروهای پرشمار «شر» در جامعه امروز و تقابل همیشگی آن با نماینده های نیكی است و نه در كتابها ونه در فیلمها نمی خوانیم و نمی بینیم كه راستی ها حقیقتاً بر كژی ها فایق آیند و این مسأله یك اثر مستقیم اما ناآشكار بد بر ذهن بینندگان می گذارد و همین كه فرضیه وجود دائمی شیطان را مطرح می كند، تبلیغ ناامنی است.
ویران گرانه
وولبرگ از این هم فراتر می رود. «ببینید، در داستانهای پاتر شما كمتر كاراكتر خوبی را می یابید و حتی سه نوجوان مركزی قصه نیز به نوعی نمادهای منفی هستند، زیرا پیوسته به دنبال سحر منفی و كارهای ویران گرانه هستند. در نتیجه برخلاف آنچه رولینگ درمورد كتابهایش و سران استودیوهای فیلمسازی درباره برداشتهای سینمایی موجود از روی قصه پاتر می گویند ما با رودررویی كلاسیك نیكی و شر مواجه نیستیم بلكه شیطانهای معمولی (پاتر و دوستانش در برابر شیطانهای بزرگتر می ایستند. رولینگ به ما این حرف مسخره را می زند كه می توانید به عالم سیاه جادو و سحر وارد شوید ولی در نهایت یك ساحر خوب و سالم باشید ولی می دانیم كه چنین چیزی وجود ندارد و اگر قوه جادو به شما دست بدهد و بر شما حلول كند، خوب و بد نمی شناسد و این نیرو اصولاً و معمولاً انسانی و خیرخواهانه نیست. چگونه می توان یك شیطان خوب بود؟»
ساحرها و اژدها
به اعتقاد وولبرگ و همفكران او پاتر چندسالی است كه یك فضا و برداشت تیره را بر جهان و مراودات و فرهنگ آن حاكم ساخته و مردم بدون اینكه متوجه شده باشند، رویدادهای آن را تعقیب می كنند و به آن دل می سپرند، حال آنكه در واقع باور جادوی منفی را در وجود خود می نشانند ومی پرورانند.
تمام زندگی پاتر و دوستانش سرشار از جادوگران مرد، ساحره های زن، اشباح و حتی اژدهاها و اشیای مشكوك پرنده است و اصولاً بافت و زیربنا و تمام ماهیت قصه های پاتر همین چیزها هستند و امكان ندارد كه این قضایا در رسوخ به ذهن خواننده كتابها و بیننده فیلمها اثر منفی نگذارد.در نقطه مقابل، حامیان رولینگ و موجود عینكی بسایر مورد توجه خلق شده توسط وی نظریه های فوق را رد می كنند و می گویند مخالفان به این نكته اصلی و بنیادین و ساده هم توجه مبذول نمی دارند كه پاتر در نهایت یك قصه است و تمام كاراكترهایی كه می بینیم، خواب و خیالی بیش نیستند. ملیسا آگنلی یكی از سران سایت اینترنتی هواداران پاتر كه آن را »Leaky Cauldron« نامگذاری كرده اند، می گوید: «این اصلاً یك بحث احمقانه است زیرا كاراكتر اصلی ما كسی است كه ذاتاً نیت بدی ندارد و برعكس تصمیم های درستی می گیرد. او ماجراجو هست اما قاتل نیست. نوجوانی است مثل هزاران نوجوان دیگر، اما مجهز شده به كارایی های سحر و جادو. او مردم را به سوی خود جلب كرده زیرا آنها را به یك دنیای جذاب و ناشناخته می برد، اما هرگز این نكته در دل قصه از نظرها دور نمی ماند كه اینها خیال و تصوری بیش نیست.»
شكایات پدر و مادرها
با این حال اخیراً در آمریكا شكایات زیادی از سوی پدر و مادرها رسیده است كه می گویند بچه هایشان بر اثر بذل توجه به پاتر به سمت جادوگری كشیده شده اند و دوست دارنداین فن را یاد بگیرند و مثل پاتر و یا ماشین او در آسمان پرواز كنند و معلوم نیست كه سرنوشت شان به كجا كشیده خواهد شد و این كتابها و فیلمها را تبلیغ مستقیم سحر و جادو می دانند كه در كل پدیده مثبت و قابل اعتمادی نیست و طرز فكر جامعه را عوض می كند. با این حال ورلین فلایگر استاد ادبیات انگلیسی در دانشگاه مری لند آمریكا می گوید هیچ خط و تأثیرگذاری مستقیم و سیاهی را از سلسله آثار پاتر حس نمی كند و آن را بیشتر یك صنعت عظیم پولساز می داند.» مردم یادشان رفته است كه صحبت های بچه گانه درباره جادو برای تبلیغ و بسط آن به تنهایی كفایت نمی كند، زیرا سندیتی ندارد و قابل لمس نیست. ما فقط با داستان و سلوك چند نوجوان ساده و بزرگ شدن شان طرف هستیم كه به مدرسه می روند و بخش جادو و سحر قصه نیز فقط شیرینی جنبی قضیه است كه بیننده ها را به دنبال اصل قصه می كشاند. اگر قرار باشد چیزی دراین فیلمها تأثیر بگذارد، مدرسه رفتن، درس خواندن، در امتحان شركت كردن و در كنار دوستان و اعضای خانواده زندگی كردن است و نه فقط جادو و چیزهایی كه در این خصوص طی این آثار می بینیم.»
هر پدر و مادری حق دارد، اما...
خود رولینگ كه ۴۰سال سن دارد و در كشورش (بریتانیا) به یكی از مشهورترین و ثروتمندترین افراد بدل شده است، می گوید هر پدر و مادری حق دارد كه فرزندان خود را از خواندن هر كتابی كه صلاح نمی داند باز دارد اما می افزاید جمع كردن كتابهای او از مجامع عمومی و كتابخانه ها یك كار غلط و ناقض آزادیها است. او می گوید: «خب، ما چه می خواهیم بكنیم؟ آیا مایلیم هر كتاب كودكان را كه در آن اسم و یادی از جادو و سحر می شود، جمع آوری كنیم؟ در آن صورت نه فقط كتابهای من بلكه بسیاری از كتابهای دیگر و حتی آثار كلاسیك ادبیات باید برچیده و محو گردند.»
بدآموزی
مشكل هری پاتر فقط به سحر و جادو و این مسأله خاص منتهی و محدود نمی شود، زیرا ریچارد ابانس (كه او هم نویسنده است) می گوید این كتابها و فیلمها یك سری پیامهای مغشوش و خطرناك اجتماعی را صادر و ساطع می كند و از نظر او چه چیزی از این بدتر كه حتی قهرمانان قصه یعنی پاتر و دوستانش دائماً در حال انجام كارهای خطا و خلاف و مسائل غیرمثبت همانند سرقت، دروغگویی، تقلب و انتقام جویی هستند و تنش از زندگی شان می بارد و گاه فاقد كوچكترین عدالتی در كنش های خود هستند و حاضرند برای بسط سحر و جادوی خود دست به هر كاری بزنند. وولبرگ كه پیشتر وصف او رفت در همسویی با ایده های آبانس می گوید: «این چگونه قهرمانی است كه ۲۴ساعته دروغ می گوید، قانون شكنی می كند، اهل كلك و ریا است و اگر چیزی را یاد می گیرد و دوستدار آن است، جادو و شعبده بازی است و هر كتابی كه در دست او دیده می شود، ضدفرهنگ عادی و اصیل و از همین قبیل كارها است. هر جور كه به قضیه نگاه كنید نمی توانید او را یك الگوی خوبی معرفی كنید و حتی اگر بگویید او از جمله ضدقهرمانان رایج در دنیای كنونی است، باید گفت هیچ ضدقهرمانی این قدر به دنبال ضدارزش ها درون جامعه و محل زیست خود نبوده است.»
اگر دقت كنید
آگنلی كه قبلاً نامش را آوردیم، می گوید اگر پاتر قانونی را هم می شكند از روی نیك سیرتی او و به قصد انجام كارهای صالح است. او می افزاید: «بله، هری گاهی كارهای خلاف می كند اما اگر دقت كنید، می بینید كه در ورای آن قصد داشته جان یك نفر را كه در خطر قرار گرفته، نجات بخشد. او، دوستانش و مردم راگرامی می دارد و بدخواه كسی نیست ولی در عالم جادوگری شما نمی توانید راحت بیایید و راحت بروید!»
وولبرگ می گوید استعداد و خلاقیت های هنری رولینگ را قبول دارد، اما می افزاید باید بین قصه سازیهای اجتماعی و تندروی ها یك خط ضخیم كشید. «نمی خواهم آزادی و حق بیان را از كسی بگیرم اما آنچه از سوی رولینگ و فیلمهای ساخته شده از روی كتب او ساطع می شود، افراط به معنای واقع كلمه است. شما وقتی از سه نوجوان قهرمان می سازید و سپس می گویید كه تمام زندگی و هم و غم آنها یادگیری سحر و جادو است، چطور می خواهید همین درس و كشش و رویكرد را به طور مستقیم و غیرمستقیم به هزاران نوجوان دیگر توصیه نكنید و مدعی شوید كه به آنها درس منفی نداده اید؟ من به دنبال جادوگران و شكارچی آنها نیستم. بقیه هم نیستند. نمی گوییم هر چه جادوگر هست، باید تیرباران شود. من حتی قبول دارم كه رولینگ در فن نویسندگی مهارت دارد و این حق اولیه را دارد كه هر چه می خواهد به عنوان قصه به روی كاغذ ببرد. اما اگر قرار باشد به جامعه و بخصوص نوجوانان درسهای منفی و تیره بدهد و آنها را به سمت كارهای مشكوك و مذموم بكشاند، ما هم حق داریم كه جلوی او و امثال وی بایستیم و به جامعه به شدت هشدار بدهیم كه در دام این كارها نیافتند و هوشیاری خود را حفظ كنند. شما با یك تحقیق ساده هم متوجه می شوید كه طی سالهای اخیر با محبوبیت كتابها و فیلمهای پاتر رویكرد به جادوگری نیز در آمریكا و اروپا و بویژه آمریكا وسعت خطرناكی یافته و كار دارد از كنترل خارج می شود. چه كسی پاسخگوی این خطرات و ناهنجاریهای اجتماعی است؟ كار به جایی كشیده است كه بچه ها و گاهی بزرگسالان هم نمی توانند یك خط برای تمیز دادن و تفكیك خیال از حقیقت بكشند و جادوی ظاهر خیالی پاتر با جادوهای سیاه موجود و حقیقی جاری در جامعه غرب عجین و یكی شده است. این می تواند جامعه ما را بیش از پیش نابود كند.»
تنها اثر
فیلم «جام آتش» كه از روی كتاب چهارم ساخته شده و كارگردانی آن با مایك نیوول است و باز هم دانی یل رادكلیف، روپرت گرینت و اما واتسون نقش های اصلی را در آن بازی كرده اند و این روزها در سینماها و تماشاخانه های آمریكا برای دیدن آن صف می بندند، تنها اثری كه داشته (البته منهای ركوردشكنی و فروش غیرقابل محاسبه اش)، داغ تر و رایج كردن بحثهای فوق است.
منبع: آتلانتا جورنال ـ مترجم: وصال روحانی

منبع : روزنامه ایران