بر بال اقتصاد اطلاعات

استفاده صحیح و بهینه از منابع جهت كسب و كار، علم اقتصاد را پایه نهاده است و بر همین اساس، اقتصاد جز با اطلاعات درست و موثق پدیدار نخواهد شد. اما اقتصاد اطلاعات، آن بخش از اقتصاد است كه به بهره وری و كسب سود از طریق روش های اطلاع رسانی، ارتباطی و اطلاعاتی به صورت بعضاً الكترونیكی در جهت فروش و عرضه محصول و خدمات غیر از روش های سنتی برای جامعه مخاطبان خود می پردازد. در واقع این نوع اقتصاد، كه بعضاً به اقتصاد سایبرنتیكی هم بیان می شود، به دنبال كسب و كار الكترونیكی در اقتصاد است. این اقتصاد با توجه به اطلاعاتی كه در قالب های الكترونیكی در اختیار می گیرد، استراتژی تولید، عرضه خدمات و محصولات متنوعی را در محیط های الكترونیكی یا نیمه الكترونیكی فراهم می كند تا مخاطبان خود با استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعاتی، به سیستم های عرضه مبتنی بر اقتصاد اطلاعات فروشنده متصل شوند. پس در این بین، ارزش اطلاعات به عنوان بنیان رفتار سازمانی اقتصاد اطلاعات، باید مورد توجه قرار بگیرد. اطلاعات عنصری از تجارت شده است. در زمان های پیشتر، كامیابی مبتنی بر معیارهایی چون مال و ثروت، منابع فیزیكی، نگارش، غذا، آتش یا جان پناه بود. امروزه افراد و حرفه های موفق و كامیاب، آنهایی هستند كه اطلاعات را تحت كنترل دارند: توسعه، دسترسی، تحلیل و ارائه اطلاعات. ما دوران خود را به عنوان «عصر اطلاعات» منتسب می كنیم. ما به خرید و فروش اطلاعات دست می زنیم، گاهی به وسیله پول و گاهی آن را با اطلاعات دیگر مبادله می كنیم. اطلاعات به عنوان عنصری از تجارت یك كالا است ولی به طور كلی نظریه های اقتصادی و حسابداری پذیرفته شده درباره اطلاعات وجود ندارد. بارلو ((John Perry Barlow در ۱۳ فوریه ۲۰۰۲ در نشریه الكترونیكی وایرد www.wired.com، در مقاله ارزش گذاری بر اطلاعات می نویسد: هر چقدر كه اطلاعات مانوس تر شود، ارزش آن افزایش می یابد برعكس كالاهای فیزیكی كه هر چقدر نادر و كمیاب شوند، بیشتر ارزشمند هستند. گاهی اوقات كمیابی، ارزش اطلاعات را افزایش می دهد مثلاً همچون وقتی صاحب یك راز از دانستن آن سود می برد. در این نمونه ها، تنظیم وقت به همان میزان زیاد تعیین كننده ارزش است كه خود اطلاعات. كسی كه از نظر زمان تولید شده به اطلاعات نزدیكترین است كسی است كه از اجرای آن سود می برد. اطلاعات همچنان كه فاصله میان شكل و كاربردش افزایش می یابد، ارزشمندی كمتر و ارتباط كمتری پیدا می كند. ارزش دستیابی به اطلاعات به عنوان یك اصل غیرقابل انكار در رفتارهای كاری امروزی ما حیاتی تصور می شود. كسانی كه اطلاعات بهتری در اختیار دارند معمولاً ضریب ریسك پذیری كارهای آنها پایین تر است و می توانند كسب و كارهای خود را با مدل های پیچیده و متنوع تری در اختیار مصرف كنندگان قرار دهند. به عنوان مثال، سهامداری كه به پورتال های الكترونیكی جامعه آن لاین سهامداران یك كشور مرتبط است، قطعاً حجم اطلاعاتی و بازه عملیاتی و اثربخشی رفتاری او در بازار سرمایه سنتی بسیار موفق تر از كسی است كه فقط به نشریات سنتی كه محدودیت خبرپراكنی را در اختیار دارند، دسترسی دارد. اطلاعات یعنی قدرت و قدرت امروزی در سیطره اطلاعات است. غروب خورشید در امپراتوری های سنتی انگلیس و طلوع آن در امپراتوری های اطلاعاتی جدید كمپانی های آی تی مدار، خود نمونه بازاری ارزش اطلاعات و اقتصاد اطلاعاتی به شمار می رود كه در طراحی و بنیانگذاری جامعه اطلاعاتی (Information Soceity) بسیار موثر بوده است.
• سواد اطلاعات
ارزش اطلاعات و راه های كسب آن بر هیچ كس پوشیده نیست. اما برای دستیابی به یك سواد اطلاعاتی مطمئن و شناور، در راستای حركت بخشی به اقتصاد اطلاعات، باید شیوه های كسب اطلاعات خود را به طور مرتب به روزرسانی كنیم. سواد اطلاعاتی را مجموعه توانایی هایی تعریف كرده اند كه به كمك آنها می توان تشخیص داد در چه زمانی به اطلاعات نیاز و به به كارگیری موثر اطلاعات مورد نیاز پرداخت. (ACRL, ۲۰۰۰ ) در قرن بیست و یكم كه عصر اطلاعات نامیده شده است، شهروندان باسواد اطلاعاتی سنگ بنای جامعه ای خواهند بود كه در آن عدالت اجتماعی برقرار است، از رشد اقتصادی بالقوه ای برخوردار است و افراد برای انجام امور حرفه ای، شخصی و حتی تفریحی خود به مهارت های اطلاعاتی نیاز دارند. اخیراً كتابداران، مربیان، فناوران و برخی از سیاستگزاران نیاز به تدریس و آموزش مهارت های اطلاعاتی در كلیه سطوح آموزشی را مطرح كرده اند. لازم است تمام افراد برای یادگیری مادام العمر آماده شوند و آموزش مهارت های اطلاعاتی مناسب به افراد پیشرفت مهمی در این راستا خواهد بود. تلاش های انجام شده در حوزه سواد اطلاعاتی هنوز در آغاز راه است و درك پیچیدگی، اثرات بلندمدت و اهمیت آماده سازی افراد برای كار اطلاعاتی موثر، كار بیشتری طلب می كند. در دهه گذشته، سواد اطلاعاتی تبدیل به موضوعی جهانی شده و اقدامات بسیاری در این راستا در سراسر جهان ثبت شده كه در این میان به طور ویژه می توان به آنچه در آمریكای شمالی، استرالیا، آفریقای جنوبی و اروپای شمالی صورت پذیرفته است اشاره كرد. Bruce & Candy۲۰۰۰, برنامه های مستند شده در این مناطق، به بسیاری از ابعاد مرتبط با فناوری و مهارت های اطلاعاتی پرداخته اند. در حوزه آموزش، مدرسان و كتابداران و دیگر گروه ها سرگرم فعالیت به منظور ادغام ساختاری مهارت های اطلاعاتی در برنامه تحصیلی هستند تا از این رهگذر به خروجی های مرتبط در امر یادگیری دست یابند. دیگر اقدامات صورت گرفته در این زمینه با آموزش از راه دور، فعالیت های پژوهشی و انتشاراتی مرتبط با سواد اطلاعاتی سروكار دارند. اخیراً كارفرمایان و سیاستگزاران برای حصول اطمینان از ایجاد مهارت های فناوری و اطلاعاتی متناسب در كاركنان برای انجام موثر مسئولیت های محوله به آنان، ضرورت توسعه نیروی كار در راه بسط این مهارت ها را مطرح كرده اند.در واقع برای در اختیار داشتن اقتصاد اطلاعات، ارزش نهادن بر اطلاعات و سواد اطلاعاتی بسیار حیاتی است. همگام با ورود جوامع به محیط های اطلاعاتی دیجیتالی، سواد اطلاعاتی نیز به طرز روزافزونی به عنوان یك اولویت جهانی مطرح می شود. در كشورهای در حال توسعه مانند آفریقای جنوبی یا مكزیك، اقدامات صورت گرفته در زمینه آموزش سواد اطلاعاتی به بسیاری از افراد فاقد تحصیلات قبلی كمك می كند تا علاوه بر مهارت های خواندن و نوشتن و ریاضی، از مهارت های اطلاعاتی مهم نیز برخوردار و به شهروندانی مولد در قرن بیست و یكم تبدیل شوند. كتابداران، اساتید و مربیان در محیط های مختلف آموزشی با یكدیگر كار می كنند و در تلاش اند تا دانشجویان را به عنوان جزیی از برنامه های آموزشی رسمی و دانشگاهی، با اطلاعات و فناوری آشنا كنند. در كشورهای توسعه یافته اروپایی، استرالیا و آمریكای شمالی، اقدامات مرتبط با سواد اطلاعاتی در چند دهه اخیر از طریق كنفرانس ها، انتشارات، سازمان های جدید، مطالعات موردی، برنامه های ویژه، وب سایت ها، استانداردهای ملی و شاخص های سنجش مربوطه جمع آوری و مستند شده اند. اقدامات مشترك كتابداران و مدرسان برای تلفیق آموزش مهارت های اطلاعاتی با برنامه های تحصیلی موفقیت آمیزند. در آموزش عالی نیز تلاش های مشابهی انجام شده و به تدریج نتایج مثبت خود را از نظر بهبود در یادگیری دانشجویان در ارتباط با استفاده موثر از اطلاعات نشان می دهند. یك مثال جالب در كتاب مدیریت در ابهام آمده است كه: محصول بدون خدمت محصول نیست و خدمت بدون محصول نیز خدمت محسوب نمی شود. در حقیقت، یكی از بهترین روش های ارائه خدمت با محصول و محصول با خدمت، در مختصات اقتصاد اطلاعات یا اقتصاد مبتنی بر ساز و كارهای اطلاعات منطبق با فناوری اطلاعاتی (ICT)، قابل تعریف است. در اقتصاد اطلاعات می توان خدمات فراگیر و آن لاینی را به جامعه مشتریان مختلف خود عرضه كرد و این خدمت را در راستای محصولات متنوع وبی مدیریت و ارائه كرد.سازمان اقتصاد اطلاعات آمازون، همانند لابراتوارهای متنوع و پول ساز گوگل، یاهو و آمریكن آن لاین، بر دو محور اصلی پایه گذاری شده است:
۱ - ترغیب مشتری به استفاده از سرویس های مختلف خرید و فروش
۲ - ایجاد اینترفیس تعامل الكترونیكی سیستم با كاربران و حفظ ساختار آن لاین خدمات دهی الكترونیكی در هر زمان و مكان
شما اگر بهترین سوپرماركت دنیا یا بهترین سیستم توزیع نشریات را در اختیار داشته باشید، به اندازه كسب و كارهای مبتنی بر اطلاعات الكترونیكی مانند وب سایت های جهانی و شبكه های LAN بومی، موفق و تاثیرگذار نخواهید بود. مشخص است كه گستردگی دسترسی به خدمات و محصولاتی كه صورت های الكترونیكی آن ها در پایگاه های فروش ارائه شده است، محدودیت زمانی و مكانی و ترافیك ندارد. اختصاص یك سوم كل گردش تجارت جهانی در سال ۲۰۰۴ میلادی به كسب و كارهای مبتنی بر اقتصاد اطلاعات، خود نشان دهنده پویایی این نوع اقتصاد در جهان آینده است. امیدواریم در برنامه ۵ساله چهارم توسعه كشور، شاهد بسترسازی هوشمند و زیربنایی كشور در عرصه اقتصاد اطلاعات و گسترش كسب و كارهای مبتنی بر آن در ایران زمین باشیم.
علی محمد آقازمانی

منبع : روزنامه شرق