انقلاب رسانه‌ای در موج سوم

”در عصری که زندگی می‌کنیم تمدنی نوین در حال تکوین است و انسان‌های بی‌بصیرت در همه جا سعی دارند آن را سرکوب کنند. این تمدن با خود اشکال جدید خانواده، کار، عشق ورزیدن و زندگی و نظام جدید اقتصادی، تعارضات جدید سیاسی و مهمتر از همه آگاهی دگرگون یافته‌ای را به همراه خواهد آورد. عناصر این تمدن نوین امروزه وجود دارند. میلیون‌ها نفر هم‌اکنون زندگی‌شان را با نوای فردا هماهنگ کرده‌اند.دیگران وحشت‌زده از آینده و نومیدانه و بیهوده به گذشته پناه برده‌اند و سعی دارند دنیای رو به مرگی را که به آنها حیات بخشیده است از نو زنده کنند.“ بخش فوق گزیده‌ای از فصل اول کتاب موج سوم، نوشته ”آلوین تافلر“ است که در دهه ۷۰ میلادی نوشته شده است. تافلر در این کتاب به پیش‌بینی و تحولی که بشر پیش رو خواهد داشت اشاره کرده است. دو تحولی که بشر پشت سر گذاشت انقلاب کشاورزی و انقلاب صنعتی بود. انقلاب کشاورزی حدود هزار سال طول کشید، انقلاب صنعتی نیز برای به نتیجه رسیدن سیصد سال زمان برد. اما موج سومی که تافلر در آن زمان از آن نام برد هم‌اکنون تمام جهان را فرا گرفته است. تافلر موج سوم را چنین تعریف کرده است: ”بشریت با جهش کوانتومی و با عمیق‌ترین خیزش اجتماعی و خلاقانه‌ترین نوسازی که جامعه تاکنون به‌خود دیده مواجه است. ما طرح تمدنی شگفت‌انگیز و نوین را می‌ریزیم که از آن هیچ شناخت روشنی نداریم. این معنای موج سوم است.“
انقلاب رسانه‌ای در موج سوم
موج سوم در صنعت رسانه نیز تحولی شگرف را ایجاد کرده است. ”پاپیروس“ که زمانی نقش وسیله ارتباطی برای مصری‌ها و چینی‌ها را ایفا می‌کرد با اختراع کاغذ و پس از انقلاب صنعتی با اختراع ماشین چاپ گوتنبرگ نسل جدیدی از رسانه را به‌وجود آورد. ساخت رادیو و تلویزیون به‌عنوان پرطرفدارترین و گسترده‌ترین وسیله ارتباط جمعی موج جدیدی را در عرصه رسانه ایجاد کرد. با به‌وجود آمدن اینترنت موج سوم خود را در دنیای رسانه نیز نشان داد. البته باید قبول داشت که اینترنت بخشی از تحول عظیم رسانه‌ای در دنیای دیجیتال است و صنعت رسانه با سرعت زیادی رو به پیشرفت است. انقلاب ایران سقوط مائو، افزایش قیمت نفت، فروپاشی شوروی، اتحاد دو آلمان و سرنگونی رژیم صدام و جنگ عراق گوشه‌ای از تحول عظیم موج سوم در پایان قرن بیستم و آغاز قرن جدید است که رسانه‌ها در هر یک به گونه‌ای نقش مهمی را ایفا کردند. در هر یک از وقایع فوق رسانه‌ها به نوعی گوشه‌ای از واقعه را در اختیار داشتند. نقش مطبوعات در ماه‌های پایانی رژیم پهلوی در انقلاب ایران بر هیچ‌کس پوشیده نیست و هماهنگ‌سازی نیروهای مردمی گوشه‌ای از خدمات رسانه‌ها به مردم در پیروزی انقلاب بوده است. ۳ ماهه دی، بهمن و اسفند در تاریخ مطبوعات ایران ایام بسیار مهم و سرنوشت‌سازی به شمار می‌رود. از طرفی رسانه‌های خبری و مطبوعات در ایالات متحده نیز نقش مهمی را در زمینه‌سازی جنگ علیه تروریسم و حمله به عراق و افغانستان در ذهن مردم امریکا ایجاد کردند. روزنامه‌ها در پیروزی تونی‌بلر در انتخابات انگلیس نیز نقش عمده‌ای ایفاد کردند. روزنامه سان که تیراژی ده‌میلیونی دارد در جریان انتخابات انگلیس به شیوه واتیکان دود قرمزی را از سقف اداره خود خارج کرد. قرمز رنگ حزب کارگر بریتانیاست. روز بعد سان به خوانندگان توصیه کرد برای سومین‌بار به حزب کارگر رأی دهند. تمام اینها باعث شده است که در جوامع کنونی و به‌دلیل نقش مهم رسانه‌ها، دولت‌ها به کنترل رسانه‌ها بپردازند و در سوئی دیگر خود نیازمند رسانه باشند. توقیف مطبوعات در ایران به اتهام نشر اکاذیب، افترا به مسئولین و غیره از یک‌سو و هماهنگ نبودن دولت با رسانه در زمان ریاست جمهوری خاتمی در سوی دیگر نقش رسانه را به‌خوبی نشان می‌دهد تا جائی‌که سخنگوی دولت سیدمحمدخاتمی در گفت‌وگوئی با خبرنگاران اعلام کرد که نظام ارتباطی دولت و مردم مختل شده و دولت از امکانات اطلاع‌رسانی رسانه‌ای برای ارتباط با مردم برخوردار نیست و در آن زمان اظهار امیدواری کرده بود که با رفع محدودیت از رسانه‌های مستقل این مشکل برطرف شود. در چین نیز که با رشد صنعتی روزافزون خود بسیاری از کشورهای دنیا را دچار مشکل کرده است استفاده از کلمه‌هائی چون دموکراسی، حقوق بشر و آزادی در روزنامه‌ها و رسانه‌های دیگر ممنوع است. این کنترل شدید و اعمال محدودیت از یک‌سو نشان ضعف دولت چین است ولی از سوی دیگر این توانائی و توفیق در مهار و کنترل مطبوعات خود قدرتمندی غیرقابل انکار نظام حاکم را نشان می‌دهد. به هر صورت موج سوم همچنان در همه زمینه‌ها به پیشرفت خود ادامه خواهد داد و پس از مردم دولت‌ها تأثیرپذیرترین گروه موج سوم هستند که با همسوسازی و همراهی با این جریان، خود را از مهلکه سقوط و فروپاشی نجات خواهند داد.
ابوذر انصاری

منبع : روزنامه اعتماد