فناوری های نفت و گاز برای بازارهای آینده

آنچه در پی می آید، خلاصه و نکات اصلی کتابی است با عنوان «منابعی برای نگهداری: فناوری های نفت و گاز برای بازارهای انرژی آینده». این کتاب را «آژانس بین المللی انرژی» منتشر کرده است. در دهه های آینده، جهان همچنان به عرضه گسترده نفت و گاز وابستگی شدید خواهد داشت. براساس «چشم انداز جهانی انرژی» که «آژانس بین المللی انرژی» آن را منتشر کرده است، اگر سیاست های انرژی در سراسر جهان تغییر نیابند، سهم نفت و گاز از انرژی مصرفی بشر افزایش خواهد یافت، به گونه ای که سهم ۵۷ درصدی این دو منبع انرژی از کل مصرف انرژی جهانی در سال ۲۰۰۲ به ۶۰ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. در نتیجه، تقاضا برای نفت و گاز در این سه دهه حدود ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت.
حتی اگر دولت ها اقدام های سختگیرانه تری اتخاذ کنند و به نگرانی های زیست محیطی و امنیت انرژی آن چنان که در «چشم انداز جهانی انرژی» آمده است، توجه کنند، تقاضای جهانی برای نفت وگاز به ترتیب ۱۱ و ۱۰ درصد کمتر از پیش بینی ها خواهد بود. افزون بر این، تولید نفت از منابع موجود با نرخی معادل ۵ درصد در سال کاهش خواهد یافت و ضروری است برای جبران این کاهش تولید، منابع جدیدی کشف و بهره برداری شوند.میزان منابع هیدروکربن جهان به اندازه ای هست که بتواند پاسخ گوی رشد مصرف انرژی در آینده قابل پیش بینی باشد، اما برای آن که بتوانیم رشد تولید نفت و گاز را با میزان رشد تقاضا و پیش بینی ها در این باره متناسب سازیم، ضروری است که صنایع نفت و گاز، رویکردی جدید و فناوری های نوینی را به خدمت گیرد. اطمینان یافتن از فراهم آوردن شرایط مناسب برای پیشرفت و توسعه پایدار و سریع در بخش های بالادستی نفت وگاز عامل مهمی در تأمین امنیت جهانی عرضه انرژی محسوب می شود. هدف این کتاب این است:
- نیازهای آتی برای دست یابی به پیشرفت های فناوری را بررسی کند تا بتواند بر چالش هایی که صنعت هیدروکربن در قرن بیست و یکم با آنها رو به رو است، چیره شود؛
- پیامدهای سیاسی پنهان را بررسی کند؛
- تأثیری را که پیشرفت فناوری می تواند بر در درسترس بودن منابع هیدروکربن در آینده برجای بگذارد، بررسی کند.
چالش های بزرگ آینده
میزان منابع نفت و گاز در جا و متعارف جهان حدود ۱۰ تریلیون بشکه معادل نفت خام برآورد شده است. همچنین میزان منابع نفت و گاز غیرمتعارف جهان حدود ۱۰ تریلیون بشکه تخمین زده می شود. از مجموع این ۲۰ تریلیون بشکه معادل نفت خام، دست کم ۵ تا ۱۰ تریلیون بشکه را می توان به لحاظ فنی برداشت پذیر دانست. البته برداشت پذیری این میزان از منابع انرژی لزوماً به معنای اقتصادی بودن آن نیست، زیرا عوامل مؤثری در اقتصادی بودن فعالیت های برداشت انرژی نقش دارند که از آن میان می توان به میزان برداشت، پیشرفت های فناوری و قیمت های نفت وگاز در دراز مدت اشاره کرد.میزان ذخایر اثبات شده نفت و گاز حدود ۲/۲ تریلیون بشکه معادل نفت خام برآورد شده است. این میزان ذخایر اثبات شده انرژی، فاصله چندان زیادی با میزان مصرف انرژی از یک صد سال گذشته تاکنون ندارد (بشر از حدود یک صد سال پیش تاکنون، ۵/۱ تریلیون بشکه معادل نفت خام انرژی مصرف کرده است). این در حالی است که برآوردهای تقریبی نشان می دهند که بشر در ۲۵ سال آینده به حدود ۵/۱ تریلیون بشکه معادل نفت خام انرژی نیاز دارد، اما افزایش نیاز به عرضه بیشتر انرژی از منابع متعارف و غیرمتعارف سبب افزایش قابل توجه فشار بر توانمندی های انسانی، مالی و فکری موجود در بخش انرژی خواهد شد. پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۰ منابع متعارف نفت وگاز همچنان بیشترین بخش نیاز انسان به انرژی را تأمین کنند. منابع در حال بهره برداری کنونی تا منابع شناخته شده نفت و گاز همچنان بخش اعظم هیدروکربن متعارف مورد نیاز جهان را تأمین خواهند کرد.اگر قرار است عرضه نفت و گاز متعارف در آینده گسترش یابد، دست یابی به منابعی که برداشت از آنها نیازمند وجود فناوری های پیشرفته است نیز، ضرورت خواهد یافت. از جمله حوزه هایی که به این گونه فناوری های پیشرفته نیاز دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آب های عمیق و بسیار عمیق
- منابعی که در اعماق بسیار بالای زمین نهفته هستند و پیچیدگی بالایی دارند؛
- مناطق قطبی که دولت ها تمایل به اکتشاف و حفاری نفت دارند؛
- اندک حوزه های باقی مانده، دور افتاده و استفاده نشده.
پیش بینی می شود در ۳۰ سال آینده بخش گاز نیز تقریباً به اندازه بخش نفت، نیازمند سرمایه گذاری باشد. از سوی دیگر، باید به این نکته توجه داشت که انتقال دادن گاز به بازارهای دوردست تر به مراتب پرهزینه تر از انتقال نفت به این گونه بازارها است.بیشتر سرمایه گذاری هایی که در صنعت نفت صورت می گیرد، در حوزه های اکتشاف، تولید و پالایش متمرکز شده اند، در حالی که سرمایه گذاری در صنعت گاز به طور عمده در حوزه زیرساخت های انتقال و ایجاد خطوط لوله و تأسیسات انتقال گاز متمرکز است؛ بنابراین، برای آن که هزینه های حمل و نقل گازطبیعی کاهش یابد، دست یابی به فناوری های نوین و پیشرفته ضروری است. یکی از راه های کاهش هزینه حمل و نقل گاز طبیعی این است که آن را به صورت گازطبیعی مایع (ال.ان.جی) درآوریم و روانه بازارهای جهانی کنیم. از سوی دیگر، افزایش بهره برداری از منابع عظیم نفت و گاز غیر متعارف، چشم انداز تولید و عرضه این دو نوع منبع انرژی را روشن تر کرده است. در دو دهه گذشته، فناوری های مربوط به اکتشاف و تولید نفت و گاز غیرمتعارف پیشرفت قابل توجهی داشته اند و همین مسئله سبب کاهش هزینه تولید نفت و گاز از این گونه منابع شده است؛ بنابراین، برای آن که سهم این نوع منابع فسیلی از بازار انرژی آینده جهان افزایش یابد، ضروری است که سرمایه گذاری ها در زمینه تولید و توزیع این نوع انرژی ها و در زمینه فناوری هایی که هزینه بهره وری از این نوع منابع را کاهش می دهد، گسترش یابد. سیاست هایی که دولت ها در این زمینه به کار می گیرد، می تواند نقش مهمی ایفا کند.با توجه به دامنه گسترده مشکلات و چالش های فرارو، گسترش عرضه جهانی انرژی از منابع متعارف و غیرمتعارف نیازمند پیشرفت های چشمگیر در حوزه فناوری و علوم مرتبط با آن است تا از این رهگذر هدف های زیر عملی شود:
- توانمندی فنی این صنعت توسعه یافته و نیازهای موجود را برطرف کند؛
- هزینه های احیای منابع نفت و گاز را هرچه بیشتر کاهش دهد؛
- مشکلات اقتصادی موجود و ریسک سرمایه گذاری را با موفقیت مدیریت کند.
نتیجه گیری و توصیه های مهم
مسئله اصلی فراروی ما محدودیت منابع ژئولوژیک نیست. امروزه پرسش های اصلی به فناوری ها، قیمت ها و سیاست هایی مربوط می شوند که می توانند استفاده از منابع گسترده نفت و گاز جهان را به لحاظ اقتصادی، مقرون به صرفه وآنها را به منابع اثبات شده تبدیل کنند.
ضروری است در سال های آینده سرمایه گذاری های گسترده ای در این حوزه صورت گیرد. پیش بینی می شود صنعت نفت و گاز در سه دهه آینده نیازمند حدود ۵ تریلیون دلار سرمایه گذاری باشد. پس از آن باید فعالیت ها و تلاش های گسترده و قاطعانه ای در زمینه «تحقیق و توسعه» صورت بگیرد تا فناوری های لازم به این صنعت معرفی شوند. به یقین صنعت نفت و گاز از ابزارها، توانمندی ها و انگیزه های لازم برای انجام «تحقیق و توسعه» لازم در این زمینه برخوردار است. سیاست های دولت می تواند با پرداختن به موارد زیر نقش مهمی در این زمینه ایفا کند:
- تهیه چارچوبی مطلوب برای سرمایه گذاری در منابع جدید که شامل صدور مجوز، وضع مالیات، اخذ عوارض و حمایت از اجرای پروژه ها است. تجربه نشان داده است این مسائل می توانند در کسب فناوری های لازم برای استفاده از منابع غیرمتعارف بسیار مهم باشند؛
- ایجاد فضایی که همکاری مستمر میان توسعه دهندگان فناوری، کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی، کشورهای دارای منابع هیدروکربن و کشورهای عضو اوپک را گسترش دهد؛
- پیشرو شدن در زمینه توسعه فناوری و تسهیل سرمایه گذاری ها که می تواند گلوگاه های موجود در حمل و نقل را کاهش دهد؛
- مشارکت فعال در توسعه و تسهیل به کارگیری فناوری هایی که ایمنی تأسیسات را بهبود می بخشند؛
- اطمینان یافتن از این که به کاهش انتشار گاز دی اکسیدکربن توجه کافی می شود؛
- پشتیبانی از علوم پایه در زیست شناسی و بوم شناسی سامانه های باکتری هایی زیرسطحی، زیرا این کار می تواند تحولی عظیم در استفاده از بیوتکنولوژی (زیست فناوری) در احیا یا انتقال هیدورکربن های سنگین ایجاد کند؛
- پشتیبانی از تلاش های صنعت و نفت وگاز برای کاهش پیامدهای زیست محیطی آنها و دست یابی به منابع نفت وگاز در مناطق جدید؛
- ادامه پیشرفت های فناوری که با بهره برداری ازذخایر هیدرات متان ارتباط دارند و اطمینان یافتن از مشارکت قوی صنعت نفت و گاز در این زمینه. این منابع برای عرضه درازمدت نفت وگاز اهمیتی بالقوه دارند.
منبع: نشریه بررسی های اقتصادی خاورمیانه، دوشنبه ۱۶ آبان ۱۳۸۴

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا