آتش دیجیتال در کام اژدهای زرد - بررسی تحولات صنعت فناوری اطلاعات در چین

عبارت Made in Japan را به خاطر می‌آورید؟ اگر یک ایرانی مقیم کشور باشید، احتمالاً خیلی وقت است که این عبارت را روی تعداد اندکی از محصولات و دستگاه‌های الکترونیکی و کامپیوتری موجود در بازار ایران می‌بیند. هیچ وقت از خود پرسیده‌اید چرا؟ گویا طی این چند سال اتفاقات بسیاری روی داده است. و عبارت <ساخت چین> جایگزین آن شده است. امروزه محصولات الکترونیکی چینی و تایوانی چنان بازار خاورمیانه و خصوصا ایران را پر کرده‌اند که رفته رفته این ذهنیت قدیمی که محصولات چینی در اولویت سوم انتخاب ایرانی‌ها (پس از ژاپن و تایوان) هستند، رنگ می‌بازد. همین الان اسکنر HP و درایو DVD کامپیوتر من که مارک پایونیر را بر خود دارد ساخت چین است. ممکن است بلافاصله با خود بگویید <آهان ! پس در واقع بخشی از این اعتبار جدید مرهون حضور شرکت‌های نامدار غربی در چین است> ولی دقت کنید که این رویداد نیز ماجرای کوچکی نیست. چطور شده است که شرکت‌های بزرگ صنعت الکترونیک و کامپیوتر حاضر شده‌اند نام و اعتبار خود را در معرض مخاطره قرار دهند و تعدادی از کارخانه‌های خود را در سرزمین چین برپاکنند؟ تازه ، این همهِ‌ آنچه که در صنعت فناوری‌های الکترونیکی این کشور درحال وقوع است نیست. آیا می‌دانید شبکه خطوط ارتباطات تلفنی و موبایل چین حتی از آمریکا هم وسیع‌تر است؟ آیا از تحولات عظیم صنعت تله‌کام در چین خبر دارید؟ در این مقاله تحقیقی قصد داریم به بازسازی تصور خود از صنعت فناوری‌های پیشرفته در چین بپردازیم. می‌خواهیم به ابعاد مختلف تحولات اخیر در بازار فناوری اطلاعات این کشور نظری بیفکنیم. شاید که این مقاله بابی را برای انتشار مقالات و گزارش‌های بیشتر درباره IT در چین بازکند. اهمیت استراتژیک این موضوع در آن است که به عنوان یک ایرانی باید بدانیم کشوری که محصولاتش در آینده نزدیک بازار ما را اشباع خواهد کرد چه مختصاتی دارد و این کدام نام و مارک است که همنشین و همراه نسل جدید ایرانیان ، بلکه مردم جهان خواهد بود. لا‌زم به ذکر است که در تألیف این مطلب از اطلاعات مقالات متعددی در مجله فورچون (به‌خصوص شماره اخیر آن) و نیز هفته‌نامه بیزنس ویک استفاده کرده‌ام.
●یک ابر قدرت جدید صنعتی‌
جمعه دهم مهرماه مصادف بود با اول اکتبر، روز ملی چین. ۵۵ سال پیش در همین روزها جمهوری خلق چین تأسیس شد و از آن زمان تاکنون این کشور پهناور قاره آسیا شاهد فراز و نشیب‌های سیاسی و اقتصادی متعددی بوده است. سال ۱۹۴۹ انقلاب کمونیستی چین به پیروزی رسید و مائوتسه تونگ سکان رهبری این کشور را به دست گرفت. سال ۱۹۷۶ ( دوسال پیش از پیروزی انقلاب ایران) مائو درگذشت و دنگ شیائوپینگ به رهبری رسید. او طرفدار سیاست اقتصادی درهای باز بود و از همان سال برنامه توسعه اقتصادی چین آغاز شد و به سرعت شتاب گرفت. رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۰۳ نزدیک ۱۰ درصد بود که در مقیاس‌های اقتصادی یک رشد انفجاری و سریع محسوب می‌شود. آمارها نشان می‌دهد حجم سرمایه‌گذاری در چین در سال ۲۰۰۳ به نزدیک ۵۰ درصد رسیده است که علامت وقوع یک انقلاب صنعتی عظیم در این کشور است. اکنون کشور چین به یکی از نیرومندترین اقتصادهای جهان تبدیل شده‌است و نکته جالب در این زمینه آن است که بخش مهمی از اقتصاد نوین چین متکی به صنعت الکترونیک، کامپیوتر، مخابرات و فناوری اطلاعات است که پس از صنعت نفت و پتروشیمی در این کشور، جزو سودآورترین کسب وکارها هستند. به عنوان مثال، نیمی از گوشی‌های موبایل‌های دنیا در کارخانه‌های چین (متعلق به شرکت‌های خارجی یا داخلی) تولید می‌شود و این کشور به صورت بزرگترین بازار موبایل در میان تمام کشورها درآمده است. چین همچنین دومین بازار بزرگ کامپیوتر در دنیا محسوب می‌شود. اگر به قسمت پائین نگاه کنید متوجه خواهید شد که چین چگونه بازارهای خود را به روی کشورهای صنعتی جهان بازکرده و قطعات کامپیوتر مهمترین واردات این کشور را تشکیل می‌دهد چنان‌که در سال ۲۰۰۳ مجموع واردات کامپیوتری چین از دو کشور ژاپن و آمریکا به بیش از صد میلیارد دلار بالغ می‌شود. جیم واکر ، یک تحلیلگر اقتصادی به خبرنگار مجله فورچون می‌گوید : <از عمر اقتصاد سرمایه‌داری در چین تنها ده سال می‌گذرد. ما هنوز در اولین گام‌های بزرگترین انقلاب صنعتی در تاریخ بشر هستیم>. تحلیلگر دیگری پیش‌بینی می‌کند که اقتصاد چین (که در سال ۲۰۰۳ از رقمGDP اعجاب آور ۴/۱ تریلیون دلاری برخوردار بود) سال ۲۰۱۵ از اقتصاد ژاپن پیشی خواهد گرفت و اگر به همین منوال ادامه یابد، پیش از سال ۲۰۴۰ میلادی به آمریکا خواهد رسید و از آن پس بزرگترین قدرت اقتصادی جهان خواهد بود.
●فناوری اطلاعات به مثابه نیروی محرکه‌
اما خوب است ببینیم که صنعت فناوری اطلاعات دقیقاً چه سهمی از این تحول عظیم را به خود اختصاص داده‌است. پروژه توسعه و نهادینه سازی فناوری اطلاعات از اواسط دهه ۱۹۸۰ در چین به اجرا درآمد.تخمین‌ها نشان می‌دهد که امسال ارزش بازار صنعت فناوری اطلاعات در چین به ۲۸ میلیارد دلار رسیده‌است (در مقایسه با بازار ۳۹۵ میلیارد دلاری صنعت IT در آمریکا). در تحقیقی که انجام دادم، یکی از آخرین اطلاعات دقیقی که از وضعیت صنعت ارتباطات و اطلاعات در چین به‌دست آوردم حاکی از آن بود که ابتدای سال ۲۰۰۳ گستره شبکه ارتباطات موبایل چین از وسعت شبکه مشابه آن در آمریکا پیشی گرفته است. گزارش رسمی وزارت صنعت اطلاعات چین (MII) در نوامبر ۲۰۰۲ برآورد کرده بود که تعداد مشترکان خطوط تلفن ثابت در این کشور از ۲۰۰ میلیون نفر گذشته و تعداد مشترکین تلفن همراه نیز به بیش از ۱۹۵ میلیون نفر رسیده است. این درحالی بود که طبق اطلاعات رسمی منتشر شده از سوی مقامات آمریکا، تعداد مشترکین تلفن همراه و ثابت در این کشور، همان زمان،‌ به ترتیب بیش از ۱۲۰ و ۳۸۰ میلیون نفر بوده است. به این ترتیب کاملا روشن است که دو سال پیش تعداد مصرف کنندگان خطوط موبایل در چین نزدیک به ۷۵ میلون نفر بیشتر از آمریکاییان بوده است. اکنون کشور یک میلیارد و سیصد میلیون نفری چین با بیش از ۵۰۰ میلیون مشترک تلفن ثابت و همراه در رتبه نخست جهان ایستاده است. به زبان ساده‌ ، اگر فرض کنیم تمام کسانی که از یک خط موبایل برخوردارند، احتمالا صاحب یک خط تلفن ثابت نیز هستند، آنگاه معلوم می‌شود از هر پنج نفر چینی دست‌کم یک نفر مشترک دائمی شبکه ارتباطی این کشور است و این دستاورد کوچکی نیست. پارسال همین موقع شبکه خبری بی‌بی‌سی گزارش کرده بود که حدود ۴۶ میلیون نفر در کشور چین به شبکه اینترنت دسترسی دارند. برخی تخمین‌ها و آمارهای جدید از وجود ۶۰ الی ۷۰ میلیون کاربر اینترنت در چین (رقمی نزدیک به جمعیت ایران) حکایت می‌کند. یعنی به ازای هر چهار یا پنج نفر مشترک خطوط تلفن (اعم از موبایل یا ثابت) در‌ آن کشور، یک چینی به اینترنت دسترسی دارد.شش ماه پیش از انتشار گزارش رسمی MII در انتهای سال ۲۰۰۳، شرکت تحقیقاتی WebSideStory که در زمینه گسترش شبکه اینترنت پژوهش می‌کند، گزارشی منتشر کرده بود که نشان می‌داد همان موقع کاربران چینی حدود ۶۳/۶ درصد از کل ترافیک اینترنت را به خود اختصاص داده‌ بودند در حالی که کاربران ژاپنی با ۲۴/۵ درصد پس از چین قرارداشتند. اگر میزان استفاده از اینترنت را به عنوان شاخصی برای اندازه‌گیری میزان حضور صنعت فناوری اطلاعات در یک کشور در نظر بگیریم، آن‌گاه می‌توان حدس زد که حتی سه سال پیش نیز کاربرد صنعت فناوری اطلاعات در چین از ژاپن فراگیرتر بوده است. همین گزارش نقل کرده بود که کانادا و انگلستان هرکدام با ۹/۳ درصد سهم از ترافیک اینترنت در رتبه‌های بعدی قراردارند. آمریکا کشوری که اینترنت در آن متولد شد ۵۶/۴۲ درصد از ترافیک اینترنت را به خود اختصاص داده بود.با این همه ارقام فوق نشان می‌دهد که تنها حدود یک بیستم از جمعیت چین به اینترنت دسترسی دارد که نزدیک ۹۹ درصد آن در شهرها و نه روستاها زندگی می‌کنند و شاید این شکاف دیجیتالی بین اقشار مختلف جامعه در هیچ کشور دیگری به اندازه چین اهمیت نداشته باشد. آمارهای دو سال پیش نشان می‌دهند که تنها یک درصد از جمعیت ۷۵۰ میلیون نفر روستایی چین به شبکه اینترنت دسترسی دارند. شاید به همین دلیل است که در جدول EReadiness سال ۲۰۰۴ که از سوی موسسه تحقیقات اقتصادی اکونومیست منتشر شد (۱)، چین با تنها ۵ پله بالاتر از ایران در رتبه ۵۲ قرارگرفته بود ( به عنوان نمونه‌ای برای مقایسه، دو کشور ترکیه و هند به ترتیب در رتبه ۴۵ و ۴۶ بودند). اما این تنها یک روی سکه است. واقعیت این است که طی سال‌های اخیر دولت چین تلاش بسیار زیادی را برای توسعه شبکه اینترنت در این کشور به انجام رسانده است. مثلا <شبکه پژوهش های آموزشی چین> (ECRNET) تقریباً اکثر هزار و اندی دانشگاه چین را کابل‌کشی کرده است. می‌توان گفت که از یک نظر، بخش آموزش عالی واقعاً زحمت کشیده‌است که شکاف دارا و ندار در مورد اینترنت را برطرف کنند. اما بیشتر دبیرستان‌ها دسترسی به اینترنت ندارند و می‌توان گفت که مدارس ابتدایی اغلب فاقد ارتباط اینترنتی هستند.البته اگر با دیدی منصفانه به قضیه نگاه کنیم، می‌توانیم این وضعیت را تا حدود زیادی ناشی از مشکل اصلی کشور چین ، یعنی جمعیت زیاد آن، بدانیم. مثلا وضعیت چین را با کشور ۵ میلیون و دویست هزار نفری فنلاند مقایسه کنید که در مقام پنجم فهرست اکونومیست قراردارد و یکی از مرفه‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.(۲)با این حال از مواضع دولتمردان این کشور چنین برمی‌آید که صنعت فناوری اطلاعات در نگاه آنان موتور نیرومندی است که می‌تواند چین را به عضویت در کلوپ ابرقدرت‌های اقتصادی دنیا درآورد. از همین روست که می‌بینیم با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی دو دهه اخیر در چین، این کشور اکنون از همه مؤلفه‌های لازم برای مشارکت در رقابت جهانی اقتصاد، برخوردار است. بازار بزرگ و روبه رشد مصرف کنندگان، دانشگاه‌های فعالی که هزاران مهندس آماده به جامعه تحویل می‌دهند، نیروی کار ارزان و از همه مهمتر، انگیزه زیادی برای کارآفرینی نزد صاحبان سرمایه، از اهم این ویژگی‌ها هستند.
●صنعت کامپیوتر و‌ IT در چین‌
هم‌اکنون صدها شرکت کوچک و بزرگ چینی در حوزه فناوری اطلاعات مشغول به فعالیت‌ هستند دست‌کم ۱۰ شرکت از میان صد شرکت بزرگ چینی در گروهIT قرار می‌گیرند. اغلب شرکت‌های بزرگ کامپیوتری و مخابراتی در این کشور زیر کنترل شدید مقامات دولتی هستند. با این حال این شرکت‌ها توانسته‌اند به فرمول خاصی از توسعه اقتصادی برسند که با کمک آن می‌توانند علاوه بر رقابت در بازار داخلی، بخت خود را در بازارهای خارجی نیز بیازمایند. شرکت Zhongxing Telecom معروف به ZTE یکی از بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات مخابراتی در چین است که سال گذشته میلادی درآمد آن به نزدیک دو میلیارد دلار رسید ZTE . که فراهم‌کننده اصلی طرف قرارداد با شرکت China Telecom بزرگترین اپراتور خطوط تلفن ثابت در چین است در سال ۱۹۸۵ تأسیس شد و از آن زمان تاکنون توانسته است در بیش از ۴۰ کشور دنیا به عنوان یک بازیگر فعال در صنعت تله‌کام ظاهر شود. به عنوان مثال این شرکت به تازگی قراردادی برای برپاکردن تجهیزات CDMA WLL در مصر با شرکت مخابرات این کشور منعقد کرده است. اخیراً این شرکت توانست طی قراردادی با شرکت OTE ، شرکت ملی شبکه مخابراتی یونان، تجهیزات ADSL مربوط به المپیک ۲۰۰۴ آتن را با موفقیت نصب و راه‌اندازی کند. این شبکه که ۱۶ نقطه شهر آتن را به یکدیگر متصل می‌کرد، امکانات لازم برای پوشش خبری رویدادهای المپیک و دسترسی به شبکه اینترنت پرسرعت را در اختیار رسانه‌های مستقر در آتن و مسؤولان برگزاری المپیک قرار می‌داد. ZTE همچنین اخیراً قراردادی را با دولت موقت عراق به منظور بازسازی شبکه مخابراتی این کشور منعقد کرده است. پیش از تحویل اداره امور عراق از سوی تشکیلات حکومتی موقت آمریکاییان در عراق پس از صدام حسین به دولت موقت این کشور، شرکت آمریکایی لوسنت قراردادی به ارزش ۲۵ میلیون دلار برای بازسازی تأسیسات مخابراتی عراق منعقد کرده بود، اما پس از شروع به کار دولت موقت عراق، مقامات این کشور به سمت همکاری با شرکت‌های چینی تمایل پیدا کردند. به همین دلیل ZTE توانست این قرارداد پرسود را از دست شرکت لوسنت درآورد.رتبه در فهرست صد شركت بزرگ چین
نام درآمد (برحسب میلیون دلار) سود (برحسب میلیون دلار ) ارزش بازار در ابتدای سال ۲۰۰۴ (برحسب میلیون دلار) صنعت
سال۲۰۰۴ سال۲۰۰۳
۳ ۳ China Mobile (Hong kong) ۱۹۱۶۲/۰ ۴۲۹۵/۸ ۶۰۴۱۴/۱ مخابرات
۴ ۴ China Telecom ۱۴۳۱۰/۹ ۲۹۸۲/۵ ۳۱۱۵۴/۶ مخابرات
۶ ۵ China Unicom ۸۱۷۱/۶ ۵۰۹/۵ ۱۱۷۱۸/۹ مخابرات
۱۶ ۱۳ Legend Group ۲۸۸۵/۳ ۱۲۲/۹ ۳۱۹۹/۰ كامپیوتر
۲۵ ۴۴ UT Starcom ۱۹۶۴/۵ ۲۰۲/۳ ۴۳۴۱/۲ مخابرات
۲۷ - Zhongxing Telecom (ZTE) ۱۹۳۷/۴ ۹۰/۹ ۱۵۰۷/۶ مخابرات
۵۲ ۸۷ BOE Technology Group ۱۳۵۰/۷ ۴۸/۷ ۹۸۵/۱ الكترونیك
۵۳ ۴۰ Great Wall Technology ۱۳۴۲/۳ ۲۱/۵ ۲۷۳/۰ كامپیوتر
۷۷ ۷۳ Shenzhen Kaifa Technology ۹۴۹/۶ ۲۶/۹ ۹۶۳/۴ كامپیوتر
۸۸ ۹۷ Amoisonic Electronics ۸۲۳/۶ ۷۴/۲ ۶۱۳/۳ الكترونیك
۹۰ ۸۰ Tsinghua Tongfang ۸۰۸/۷ ۱۳/۷ ۹۹۹/۰ كامپیوتر
بزرگترین شركت‌های IT در چین بر اساس فهرست فورچون ۵۰۰
Huawei یكی دیگر از شركت معظم مخابراتی چین است كه در سال ۱۹۸۸ تأسیس شد و ابتدا توزیع‌كننده سوئیچ‌های ساخت شركت‌های هنگ‌كنگی بود ولی امروز با بهره‌گرفتن از نیروی انسانی ۲۲ هزار نفری خود به یكی از بزرگترین تولیدكنندگان سوئیچ‌های پرسرعت و روتر در چین تبدیل شده و با رقبای قدری چون سیسكو ، لوسنت، زیمنس و آلكاتل در سطح بین‌المللی زور‌آزمایی می‌كند. سال گذشته این شركت توانست در یك مناقصه برپاكردن شبكه موبایل نسل سوم (۳G) در كشور امارات متحده عربی از سایر رقبای خود پیشی بگیرد. فروش امسال Huawei نزدیك به ۵ میلیارد دلار پیش‌بینی شده كه دوبرابر فروش همین شركت در سال ۲۰۰۲ بوده و ۲ میلیارد دلار از این فروش مربوط به خارج از چین بوده است. طی یك دهه گذشته، شركت‌های چینی به صورت روزافزونی به سمت مهندسی معكوس محصولات و دستاوردهای شركت‌های غربی گرایش پیدا كردند. چنان‌كه این موضوع به معضلی اساسی در روابط سیاسی میان چین و آمریكا تبدیل شد. به عنوان مثال در نخستین ماه سال ۲۰۰۳ شركت سیسكو از Huawei به دادگاه شكایت كرد. سیسكو ادعا كرده بود كه كارشناسان Huawei بدون توجه به كپی‌رایت محصولات سیسكو، سورس كد نرم‌افزارهای این شركت و مستندات سخت‌افزارهای ساخت این شركت را كپی كرده و مورد استفاده قرارداده اند. در جولای ۲۰۰۴ سیسكو سرانجام اعلام كرد كه پس از ۲۰ ماه مذاكره با مسؤولان شركت Huawei توانسته‌ به تفاهم به این شركت برسد. مدیران این شركت به سیسكو قول داده بودند كه با ایجاد تغییرات عمده در خط تولید و ساختمان محصولات خود، رضایت سیسكو را جلب كنند.Sina كه یك پورتال اینترنتی است و به یاهوی چین معروف است در سال ۱۹۹۷ تأسیس شد و ظرف ۶ سال به درآمدی بالغ بر ۱۶۰ میلیون دلار رسید. سینا دارای میلیون‌ها مشترك و بیش از یك میلیارد دلار سرمایه در بازار سهام Nasdaq نیویورك است. این شركت توسط وانگ زدونگ تحصیل كرده ۳۷ ساله چینی تأسیس شد. او پس از فراغت از تحصیل، نرم‌افزاری ساخته بود كه سیستم‌عامل ویندوز و برنامه‌های سازگار با آن را به زبان چینی مجهز می‌كرد. سال ۱۹۹۷ نرم‌افزار او روی ۹۰ درصدPC های مردم چین درحال استفاده بود. او در سال ۲۰۰۱ از این شركت جدا شد و شركت تازه‌ای به نام دیانجی را تأسیس كرد كه امیدوار است بتواند درآینده با شركت‌های نرم‌افزاری بزرگی چون مایكروسافت، آی‌بی‌ام، WebEx و دیگران دربازار داخلی چین رقابت كند. Lenovo تولید كننده شماره یك PC در چین كه در سال ۱۹۸۸ شكل گرفت و ابتدا فقط یك توزیع‌كننده محلی شركت آی‌بی‌ام بود و پس از ۹ سال به بزرگترین تولیدكننده‌ PC در چین تبدیل شد كه ۲۵ درصد بازار این كشور را دراختیار دارد. این شركت اخیراً برای مقابله با رقبای خارجی خود همچون آی‌بی‌ام، دل و هیولت‌پكارد در بازار داخلی چین مدل‌های ارزان قمیتی را روانه بازار كرده است.
چالش های پیش‌رو
برخی كارشناسان و تحلیلگران اقتصادی معتقدند كه چین برای تبدیل شدن به یك قدرت اقتصادی تمام عیار در صحنه جهانی، به‌خصوص در حوزه اقتصاد و صنعت فناوری‌های نو، علاوه بر همه این مؤلفه به یك ویژگی مهم دیگر نیز نیاز دارد. وجود افرادی مانند بیل‌گیتس كه با بهره‌مندی از آمیزه‌ای از صفات مختلف مثل جاه‌طلبی، بصیرت، استعداد، ماجراجویی و پول، مستقل از اراده دولت مركزی چین، آرمان‌ها و آرزوهای خود را دنبال كنند و شبكه‌ای از دوستان و دشمنان در اطراف خود پدید بیاورند. چین اگرچه هم‌اكنون شركت‌های كامپیوتری و مخابراتی بزرگی مثل Lenovo یا ZTE دارد، اما این شركت‌ها به دلیل وابستگی و پیوند نزدیكی كه با دولت دارند فاقد فضای لازم برای جولان چنین افرادی هستند. سیستم اقتصادی چین دارای ویژگی خاصی است. قوانین اقتصادی این كشور در همان حال كه به شركت‌های خارجی اجازه حضور و سرمایه‌گذاری و رقابت با شركت‌های داخلی را می‌دهند و در همان زمان كه امكان رقابت میان چند بازیگر داخلی و پرهیز از انحصاری شدن بازار را فراهم می‌كند، در امور داخلی شركت‌های بزرگ چینی دخالت بسیار زیادی می‌كند و حتی برخی از امور جزئی این شركت‌ها مانند تصمیم‌گیری درباره استخدام و یا اخراج پرسنل، سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی را تحت نظارت خود دارد. آمیزه‌ای از اقتصاد سرمایه‌داری غربی و طرز تفكر كمونیسم چینی كه تاكنون نه در این كشور و نه در تاریخ بشر سابقه و نمونه‌ مشابهی داشته، بر روند رشد و توسعه این كشور حكم می‌راند و كسی نمی‌داند این تجربه بدیع سرانجام به كجا خواهد رسید.
كشور مبادله بازرگانی با چین در سال ۲۰۰۳ (برحسب میلیارد دلار) صادرات اصلی از چین وادرات اصلی
به چین ارزش صادرات از چین(برحسب میلیارد دلار) ارزش واردات به چین(برحسب میلیارد دلار)
ژاپن ۱۳۳/۵ قطعات الكترونیك قطعات كامپیوتر ۵۹/۴ ۷۴/۱
آمریكا ۱۲۶/۵ دانه‌های سویا قطعات كامپیوتر ۹۲/۶ ۳۳/۹
هنگ‌كنگ ۸۷/۴ قطعات الكترونیك قطعات كامپیوتر ۷۶/۳ ۱۱/۱
كره‌جنوبی ۶۳/۲ صفحات LCD غلات ۲۰/۱ ۴۳/۱
تایوان ۵۸/۴ قطعات الكترونیك قطعات كامپیوتر ۹/۰ ۴۹/۴
‌آلمان ۴۱/۷ اتومبیل‌ قطعات رادیو و تلویزیون ۱۷/۴ ۲۴/۳
مالزی ۲۰/۱ قطعات الكترونیك قطعات كامپیوتر ۶/۱ ۱۴/۰
سنگاپور ۱۹/۴ نفت پالایش شده قطعات كامپیوتر ۸/۹ ۱۰/۵
روسیه ۱۵/۸ نفت خام چرم ۶/۰ ۹/۷
هلند ۱۵/۴ تجهیزات عكاسی قطعات كامپیوتر ۱۳/۵ ۱/۹
مبادلات بازرگانی مهم چین با كشورهای دیگر در سال ۲۰۰۳
منبع: كنفرانس بازرگانی و توسعه سازمان ملل متحد، به نقل از مجله فورچون (۵)نكته: مبادلات بازرگانی ایران و چین در سال ۲۰۰۳ به ۵.۶ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۰۴ به ۷ میلیارد دلار برسد. (۶) به هر صورت، در حال حاضر یك واقعیت بیرونی وجود دارد وآن این‌كه شركت‌های غول‌پیكر فراملیتی راه خود را به بازار عظیم چین باز كرده‌اند و فعالیت قانونی خود در این كشور را توسعه داده‌اند. از میان مهمترین شركت‌هایی كه به چین آمده‌اند می‌توان نوكیا، موتورولا، فیلیپس، اینتل، آی‌بی‌ام و هیولت پكارد را نام برد. این حضور آن‌چنان قوی و پررنگ است كه اكنون مدت‌هاست صاحبان بسیاری از شركت‌های معروف و باسابقه غربی به هوس برپاكردن كارخانه و دفترنمایندگی در چین و بهره‌مندی از نیروی كار فوق‌العاده ارزان، رهسپار این كشور شده‌اند. گویا نوعی معامله و توافق دوجانبه میان این شركت‌ها از یك سو و دولتمردان چینی از سوی دیگر برقرار شده است. از یك سو برای حكومت چین بسیار مهم است كه خیل عظیم نیروی انسانی این كشور از دایره تنگ و محدود‌كننده فقر بیرون بیاید و روی پای‌خود بایستد. آنان می‌دانند كه مدیریت كردن چند صد میلیون آدم جویای كار آن هم با اتكا به اقتصاد نوپای داخلی كاری است ناممكن كه سرانجامی بهتر از فروپاشی شوروی در انتظارش نخواهد بود. از سوی دیگر ، برای شركت‌های فرا ملیتی با پایگاه‌های عمدتاً غربی، درشرایطی كه اقتصاد جهانی در ركود به سر می‌برد و بسیاری از آن‌ها در جستجوی مفری برای گریز از این مقطع نفس‌گیر هستند، هیچ موهبتی بالاتر از چشمه لایزال نیروی انسانی ماهر و ارزان قیمت در كشورهایی مثل چین و هند نیست. چراكه به این ترتیب می‌توانند از طریق پایین آوردن هزینه‌ها، نوعی سود كسب كنند. این راهكار در میان شركت‌های غربی خصوصاً امریكایی چنان متداول شده كه اكنون مدتی است كه یك بحث بسیار داغ یعنی موضوع (۷) Offshore در آمریكا پیرامون میزان درستی یا نادرستی استفاده شركت‌های صنعتی این كشور از نیروی كار ارزان چینی و هندی به جای پرداخت حقوق و دستمزد به كارمندان آمریكایی درگرفته است.با رویه‌ای كه دولت چین در پیش گرفته‌است به نظر نمی‌رسد راه بازگشتی برای خود باقی گذاشته‌ باشد و این كشور همچنان با شتاب بسیار زیاد به سمت صنعتی شدن و اقتصاد سرمایه‌داری پیش می‌رود. شركت‌های چینی در چنین فضایی خود را ناگزیر از رقابت با حریفان قدر خارجی می‌بینند. این یك تجربه سنگین و نفس‌گیر برای آنان است و شركت‌هایی كه از این معركه پیروز خارج می‌شوند می‌توانند امیدوار باشند كه برای مدت طولانی موقعیت خود را در اقتصاد جهانی تثبیت كرده‌اند. تجربه چین از این نظر بسیار شبیه تجربه كره‌جنوبی است.
مختصری درباره جمهوری خلق چین (۴)
پایتخت: پكن(Beijing)
شهرهای مهم: شانگهای، تیان‌جین، ووهان، چونگ‌كینگ
مساحت: ۳۰۰,۵۷۱,۹‌ كیلومتر مربع
۹۵۱۱ :GDP میلیارد دلار (برآورد سال۲۰۰۱)
جمعیت: ۵۰۰,۹۷۵,۲۸۶,۱ نفر (تخمین سال ۲۰۰۳) كه ۳۷ درصد آن شهر‌نشین هستند
زبان: چینی استاندارد
واحد پول: یوان
اقتصاد: ۵۱ درصد صنعتی
آشكار است كه چین برای كسب موفقیت هرچه بیشتر در این زمینه به شركت‌های پیشرو در صنایع مرتبط با فناوری‌های پیشرفته ( از جمله IT ) میدان عمل بیشتری داده‌است. شاید دولتمردان چین مایل نیستند كه موتور ایجاد اشتغال در این كشور، بیش از آنچه كه هست، روی برپاكردن صنایع موج دومی (كارخانه‌های انبوه‌ساز) تكیه كند، زیرا در آن صورت اقتصاد كشور هرچه بیشتر به سمت اقتصاد سوسیالیستی گرایش پیدا خواهد كرد. اما توسعه و گسترش فناوری اطلاعات نیز تبعات خاص خود را دارد. هم‌اكنون مبارزه با آزادی بیان در اینترنت به معضلی در چین تبدیل شده‌است. دولت مركزی هم مایل است حداكثر بهره از شبكه اینترنت را برای ارتقای سطح علمی، فرهنگی و اقتصادی مردم این كشور ببرد و هم از سوی دیگر به طور روزافزونی نگران پیامدهای گسترش آزادی بیان و عقیده از این طریق است. آنان تصور می‌كنند این آزادی ممكن است در یك شرایط غیرقابل پیش‌بینی به صوت نیرویی واگرا درآید و برنامه كنترل شده سیاسی و اقتصادی حزب كمونیست چین را از محوریت ساقط كند.ایجاد توازنی چند سویه میان توسعه بازرگانی داخلی، حضور سرمایه خارجی، ثابت نگاه داشتن نرخ رشد اقتصادی، افزایش اشتغال و مهار كردن تبعات توسعه فناوری اطلاعات و سایر فناوری‌های پیشرفته و اشتغال‌زا، مشكلی است كه هم‌اكنون مقامات چینی در حال دست و پنجه نرم‌كردن با آن هستند. در این گیرودار صنعت IT در كشورهای غربی، خصوصاً آمریكا به شدت تحت تأثیر پدیده Offshore قرارگرفته است. زیرا هم‌اكنون محصولات چینی به صورت نیرویی مهاجم در حال فتح بازارهای متعددی در آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه، اروپا و حتی آمریكا است. برخی كارشناسان هشدار می‌دهند كه درصورتی كه اصلاحات اقتصادی بیشتری در چین انجام نشود، ممكن است كیفیت نه چندان بالای محصولات چینی (در مقایسه با تولیدات كارخانه‌های غربی در اروپا، آمریكا و ژاپن) موجب افول كارآیی ابزارها و راهكارهای فناوری اطلاعات در سراسر دنیا شود. آیا مقامات چینی می‌توانند به تنهایی از پس كنترل این رشد سریع برآیند؟ آیا دست‌اندركاران بازار سرمایه و صنعت در امریكا می‌توانند به یك تفاهم در این زمینه با چین دست یابند؟ سرنوشت شركت‌های نوپا و پیشروی چینی در این میان چه خواهد بود؟ آیا خواهند توانست به قدرت شماره یك صنعت IT در دنیا تبدیل شوند؟ در آن هنگام چه میزان از اقتصاد چین واقعا سوسیالیستی خواهد بود؟ اینها همگی پرسش‌هایی هستند كه برای پیدا كردن پاسخشان باید همچنان به انتظار نشست.
پی‌نوشت‌‌ها:
(۱) (www.eiu.com (Economist Intelligence Unit
(۲) این آمار از سایت www.census.gov استخراج شده است.
(۳) EXPORT AMERICA ,Telecommunications
and Information Technology in China , June۲۰۰۳
(۴) براساس اطلاعات دائره‌المعارف ۲۰۰۴ Encarta
(۵) ویژه‌نامه فورچون درباره چین ، اكتبر ۲۰۰۴
(۶) لیو جن تانگ ، سفیر چین در تهران ، روزنامه ایران ، ۷ مهرماه ۱۳۸۳
(۷) Offshore به معنی انتقال دادن بخشی از كسب وكار یك شركت به بیرون از مرزهای كشور اصلی با هدف كاهش هزینه‌های تولید، از جمله هزینه‌های نیروی انسانی است. Offshore در حقیقت نوعی Outsourcing است.Offshore در صنعت IT آمریكا و انتقال بخشی از كسب وكار این شركت‌ها به چین و هند امواج اقتصادی وسیعی به راه انداخته است و هنوز به عنوان یك بحث سیاسی اقتصادی داغ دنبال می‌شود. موافقان این پدیده آن را یكی از تبعات <جهانی شدن اقتصاد> می‌دانند و معتقدند آمریكا كه خود یكی از پیشگامان این بحث بوده باید تبعات آن را بپذیرد. مخالفان Offshore در آمریكا نسبت به نقض حقوق نیروی انسانی آمریكایی و افزایش میزان تأثیر گذاری سیاست‌های دولت كمونیستی چین بر اقتصاد آمریكا، خصوصا اقتصاد پویا و استراتژیك IT در دره سیلیكون هشدار می‌دهند. آنان نگرانند كه حیات اقتصادی دره سیلیكون در معرض خطر قرارگیرد.
بهروز نوعی پور

منبع : ماهنامه شبکه