قدم زدن در راهروهای تاریخ

نمایشگاه پوستر پیشگامان مجسمه‌سازی تونی انگلستان در وهلهٔ اول یك سند تاریخی محسوب میشود. در كنار هم قرار گرفتن آثار هنرمندان در نمایشگاه به گونه‌ای است كه به واسطهٔ آن میتوان سیر حركت مجسمه‌سازی را در انگلستان بررسی كرد. در این نماشگاه آثار «هنری مور» و «باربارا هپوورث» یعنی سردمداران مجسمه‌سازی مدرن انگلیس عرضه شده است. تعاریف و شرایط هنر مدرن به طور كامل در آثار آنها مشهود است: اتكاء به تصاویر ذهنی، نشان دادن تصویری دگرگون از واقعیت كه از خصوصیات هنر مدرنند. با دیدن بعضی از آثار احساس میكنیم كه خالق اثر ابتدا سوژه خود را از چند زاویه نگریسته و بعد از تركیب این چند زاویه به یك تصویر ذهنی دست یافته است كه خود یكی از شیوه‌های تصویرگری هنر مدرن بوده است. در نتیجه این تصویرگری دگرگون است كه در مقابل این آثار سریع به نام آنها رجوع میكنیم. در اصل نام اثر در این‌جا تنها به عنوان نشان و آدرس اثر كارائی ندارد و اثر بدون عنوان ناقص محسوب میشود.به طور مثال فرض كنید در مقابل مجسمهٔ «فیلسوف» اثر ادواردو پائولوتزی قرار گرفته‌ایم . تا زمانی كه نام این اثر را ندانیم میتوانیم بگوئیم در مقابل مجسمهٔ یك مرد یا اسطوره‌ای ایستاده‌ایم. اما زمانی كه نام آن وارد محیط اثر میشود، این اثر معنا پیدا میكند و میتوان به تعبیر و تفسیر آن روی آورد. نام اثر در اصل دربرگیرندهٔ اصل واقعیت است و خود اثر تصویر دگرگون شدهٔ واقعیت. هنرمندان عصر مدرنیته مانند هنرمندان عصر كلاسیك ـ اما به شیوه‌ای دیگر ـ توانائیهای خود را در كار با ابزار به رخ مخاطب خود میكشند وی از یك برههٔ زمانی به بعد مجسمه‌سازان علیه قواعد زیبائی‌شناسانهٔ عصر مدرنیته طغیان میكنند. در این زمان ایدهٔ یك اثر مهمترین عنصر آن به حساب میآید. اثر از قید زیبائی ظاهری رها میشود و گاهی اوقات هنرمند اثر را چنان از معنا تهی میكند كه هرگونه تعبیر و تفسیری از سوی مخاطب میتواند درست تلقی شود. دیگر اثر توانائیهای خالق خود را در كار با ابزار به رخ نمیكشد. به طور مثال میتوانیم به آثار بیل وودرو اشاره كنیم كه انگار آثارش از قواعد زیبائی‌شناسی كاردستیها پیروی میكند. یكی از آثار او عبارت است از در كنار هم قرار گرفتن یك در ماشین، یك میز اطو، یك ماشین لباسشوئی، و كلاه یك سرخپوست ممكن است مخاطبی این اثر را چنین تفسیر كند كه این اثر نشاندهندهٔ تضاد زندگی آئینی یك سرخپوست با عناصر زندگی مدرن است. درست در نقطهٔ مقابل این تفسیر ممكن است مخاطب دیگری نیز بگوید اثر تصویرگر مسخ زندگی یك سرخپوس در برابر عناصر زندگی مدرن است. و حتی ممكن است مخاطب دیگری نیز بگوید. این اثر تنها تصویری است كه فقط از در كنار هم قرار گرفتن یك در ماشین. یك میز اطو، یك ماشین لباسشوئی، و كلاه یك سرخپوست شكل گرفته، و دیگر هیچ. در این هیچ‌كس نمیتواند بگوید یكی از این تفسیرها اشتباه است چرا كه اثر از معنی تهی شده و به همین خاطر بینهایت راه تأویل در مقابل مخاطب قرار میگیرد. به عبارت دیگر، هنرمند به دنبال معناگرائی نبوده است. از این‌جا به بعد ما در برابر هر اثر این نمایشگاه ابتدا ایدهٔ آن را مورد بررسی قرار میدهیم. اغلب آثار به چیدمان نزدیك میشود. به طور مثال اثر «تا ابد تو را دوست خواهم داشت ـ دمین هیرست» را در نظر بگیرید. اثر شامل یك قفسهٔ فلزی است كه درون آن بسته‌های پلاستیكی حاوی مواد شیمیائی قرار داد كه روی اكثر آنها لغت خطرناك دیده میشود. یك ماسك ضد شیمیائی و قفلی كه بر در این قفسهٔ آهنی خورده نیز دیگر اجزاء این اثرند همان‌طور كه از تعریف بالا مشخص شد خالق اثر میتواند تمامی عناصر موجود در این اثر را تهیه كند و هیچ‌كدام احتیاج به ساخت توسط خود هنرمند ندارد. یعنی ما چیزی را به عنوان مهارت خالق در كار با ابزار نمیتوانیم ببینیم به همین سبب ایدهٔ اثر است كه در نظر مخاطب ارزش پیدا میكند. در بخشهای پایانی نمایشگاه متوجه یك تغییر دیگر هم میشویم: هنرمندان حتی از قواعد رسانهٔ خود نیز تجاوز میكنند و به سوی هنر چند رسانه‌ای میروند.میتوان آثار آنها را زیر مجموعهٔ هنر جدید (Newart) مورد بررسی قرار داد كه به طور مثال دو اثر مونا حاتوم به نام «عمق حلق» و ،،) از آن مایه‌اند. خیلی از بازدیدكنندگان عقیده داشتند كه آثار بسیاری از هنرمندان حاضر در نمایشگاه در تعریف مجسمه‌سازی نمیگنجد اما باید به یاد داشت كه در زمان كنونی دیگر نمیتوان یك ایده را در تعاریف یك رسانه محدود كرد. هنرمند تجسم‌گرای امروز در وهلهٔ اول، ایده‌پردازی است كه سپس برای ایدهٔ خود رسانه‌ای انتخاب میكند. او میتواند از تركیب چند رسانه برای ارائه ایدهٔ خود استفاده كند. هنرمند امروز برای این‌كه خلاقیت را در اثرش حفظ كند، مجبور است از رسانه‌های دیگر بهره ببرد. حضور آنها در یك نمایشگاه مجسمه سازی با آثار متقدمتر در تضاد نیست. این آثار در نتیجهٔ سیر تكاملی یك رسانه شكل گرفته است.

فرهاد فزونی

منبع : پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر