جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


جهانی سازی و آینده بازار نفت


جهانی سازی و آینده بازار نفت
جهانی سازی، وعده زندگی بهتر برای مردم جهان را می دهد، اما درك و تشخیص این وعده، همواره آسان نیست. ما به هنگام تلاش برای توازن میان رشد اقتصادی، كیفیت زندگی، محیط، فرهنگ و سنت با بده بستان های مختلفی مواجه خواهیم شد. هنگامی كه از وعده جهانی سازی سخن می گوییم، نباید نقش اساسی و انكارناپذیر انرژی را از یاد ببریم. فعالیت اقتصادی نیازمند انرژی ست و این انرژی ست كه كالا تولید می كند، آن را روانه بازار می كند و به مصرف كننده می فروشد.
نفت بدون جانشین
باتوجه به شرایط كنونی فن آوری، در حال حاضر جانشین قابل اتكایی برای نفت، خصوصا در بخش حمل ونقل كه نفت ۹۵ درصد انرژی موردنیاز آن را تامین می كند، وجود ندارد. نفت در آینده نیز تنها گزینه مهم بخش حمل و نقل باقی خواهد ماند؛ هم از دیدگاه اقتصاد و هم از دیدگاه سهولت استفاده. نفت حداقل تا ۳۰ سال آینده نیز انتخاب اول بخش حمل و نقل در جهان خواهد بود.انرژی های جایگزینی برای نفت معرفی شده اند، همچون وسایل نقلیه ای كه با سوخت های سلولی و باتری كار می كنند كه ما را به آینده امیدوار كرده اند، اما واقعیت این است كه هیچ كدام از این سوخت ها از لحاظ تجاری قادر به رقابت با سوخت های بنزین و گازوئیل نیستند.در اینجا لازم است به یك سوء برداشت رایج اشاره كنیم؛ واقعیت این است كه ما در آینده نیاز فزاینده ای به انرژی داریم و این بدین معناست كه در آینده برای تمامی انواع انرژی و فن آوری ها نقشی وجود خواهد داشت. حفاظت از انرژی و كاربرد بهینه آن، دارای اهمیت فراوانی هستند، زیرا به ما اجازه می دهند از انرژی هایی كه در اختیار داریم، استفاده بیشتری ببریم.نكته دیگر این است كه هیچ جای نگرانی و ترس نیست. جهان به این زودی ها از نعمت نفت تهی نمی شود. صحبت از كمبودها، بحث جدیدی نیست. در واقع این ادعاها كه جهان به زمانی رسیده است كه در حال از دست دادن ذخایر نفت خود است، سابقه ای برابر با سابقه خود صنعت نفت دارد. من مطمئنم كه هنوز هم ذخایر سرشار نفتی دست نخورده و كشف نشده فراوانی وجود دارد كه ما می توانیم در آینده آنها را تولید كنیم. خوشبینی من از تاریخ گذشته نشات می گیرد، چراكه در طول تاریخ حیات نفت شاهد بودیم كه بارها كارشناسان نفتی نسبت به كاهش یا به پایان رسیدن ذخایر در دسترس نفت هشدار دادند. در اوایل دهه ۱۹۷۰ برخی از كارشناسان پیش بینی می كردند كه جهان بسرعت در حال نزدیك شدن به دوره كمبود نفت است. در طول این دوره برخلاف ادعای كارشناسان، ذخایر نفتی جهان مرتبا افزایش یافت و از ۵۵۰ میلیارد بشكه در سال ۱۹۷۰ به بیش از ۲/۱ تریلیون بشكه در حال حاضر رسیده است. این افزایش ذخایر، چشمگیرتر هم می شوند اگر بدانیم جهان طی این مدت بیش از ۸۰۰ میلیارد بشكه نفت هم مصرف كرده است.در مورد عربستان سعودی، ذخایر قطعی این كشور حدود ۸۸ میلیارد بشكه در سال ۱۹۷۰ بود. امروزه ذخایر نفت عربستان حتی به طور محافظه كارانه نیز به ۶۲۴ میلیارد بشكه می رسد و این در حالی ست كه این كشور ۳۵ سال است كه در حال برداشت و تولید نفت نیز هست. تنها در سال گذشته عربستان بیش از ۵/۱ میلیارد بشكه به ذخایر نفتش افزود، به رغم اینكه طی همین مدت بیش از ۳ میلیارد بشكه نیز تولید كرده بود.آینده چگونه خواهد بود جواب این سئوال در ماهیت تخمین های مربوط به ذخایر نفت قرار دارد. تخمین های مربوط به ذخایر نفت حاصل دانش امروزی و فرمول هایی ست كه برای تخمین به كار می رود. این فرمول ها تصویری كلی از زمان فعلی هستند و منعكس كننده بهترین دانش موجود در رابطه با ذخایر نفت. تخمین های دانشمندان درباره میزان ذخایر نفت طی سالهای اخیر مرتبا افزایش یافته، چراكه دانش ما در رابطه با منابع زیرزمینی پیشرفت و بهبود پیدا كرده است.
اهمیت فن آوری
ما در عربستان سعودی مدت هاست كه به اهمیت فن آوری در تعیین ذخایر نفت و چگونگی استحصال آنها پی برده ایم. به همین دلیل است كه سرمایه گذاری های عظیمی در فن آوری های نوین و پیشرفته انجام داده ایم. هرساله ما، نه برای تولید نفت، بلكه برای فهم بهتر آنچه كه در زیر سطح زمین رخ می دهد، چاه های آزمایشی مختلفی حفر می كنیم. ما همچنین دارای توانایی های محاسبه رایانه ای در سطح جهانی هستیم. برای مقایسه ها، ما چهار برابر بیشتر نسبت به ناسا به پردازش داده ها می پردازیم. یك مقایسه نشان می دهد بانك اطلاعاتی شركت آرامكو عربستان سعودی درباره ذخایر این كشور، سه برابر بزرگتر از بانك اطلاعاتی گوگل است. ما در ارزیابی ذخایر نفت و گاز، پیشگامان صنعت دنیا هستیم.جهان دارای مقادیر عظیمی منابع متعارف و غیرمتعارف نفتی ست كه همچنان دست نخورده باقی مانده اند. من شك ندارم كه پیشرفت های آینده در فن آوری به ما اجازه خواهد داد كه بخش بسیار بیشتری از منابع نفتی كه هم اكنون تخمین می زنیم را بتوانیم تولید كنیم.
قیمت های باثبات
از دیدگاه من، كشورهای مصرف كننده و تولیدكننده نفت، همچون خود صنعت نفت، از قیمت های باثبات و قابل پیش بینی نفت خام سود خواهند برد. قیمت های باثبات نفت خام، نرخ بازدهی كافی صنعت نفت را تضمین و از رشد اقتصاد جهانی نیز حمایت خواهد كرد. با این وجود، رسیدن به قیمت های باثبات توسط چندین عامل، از جمله نوسانات دوره ای، اقدامات كنترلی، نقش جدید نفت به عنوان یك دارایی سرمایه گذاری مالی و نبود شفافیت بازار، دشوار و پیچیده شده است.تجارب گذشته به ما می آموزند كه قیمت های بسیار پایین و بسیار بالای نفت خام، به هیچ وجه مناسب نیستند. سرمایه گذاری دنباله روی فرصت هاست. در طول دوران قیمت های پایین نفت، سرمایه ها از بخش نفت به سمت بخش های دیگری كه نرخ بازدهی بالاتری دارند، سوق پیدا می كنند. نتیجه چنین وضعی، عدم سرمایه گذاری در گستره بخش نفت از تولید گرفته تا حمل و نقل، پالایش، توزیع و بازاریابی خواهد بود. در چنین محیطی، تقاضا به علت انرژی ارزان رشد می كند و این در حالی ست كه ظرفیت تولید به علت عدم سرمایه گذاری دوران ركود را طی خواهد كرد. در نتیجه قیمت ها باید برای بازگشت تعادل از طریق كاهش تقاضا و تشویق سرمایه گذاری بیشتر در بخش تولید، كاهش یابند.ما امروزه شاهد پویایی بازار نفت هستیم. از اواسط دهه ۱۹۸۰ تا پایان دهه ۱۹۹۰، صنعت نفت در فضای مازاد ظرفیت بالادستی و پایین دستی نفت فعالیت می كرد. مازاد ظرفیت در كنار زنجیره عرضه، قیمت ها را پایین نگاه داشتند و خاطر ها را از وجود ظرفیت كافی برای تقاضاهای آینده، آسوده كردند. در عین حال، قیمت های پایین، تقاضا را افزایش دادند و نتیجه این بود كه نگرانی در بازار نفت درباره توانایی بخش تولید افزایش یافت. فضای قیمت های بالای كنونی نفت نتیجه مستقیم دوران طولانی ظرفیت مازاد تولید و قیمت های پایین نفت در دهه های گذشته است.چرخه قیمت های بالا و پایین نفت موجب ایجاد بی ثباتی در صنعت نفت شده و این در حالی ست كه صنعت نفت نیازمند ثبات طولانی مدت به منظور جذب سرمایه گذاری های كلان است. كمبود پیش بینی پذیری، مخاطرات پیش روی شركت ها را افزایش می دهد و مانعی بر سر راه سرمایه گذاری در بخش تولید محسوب می شود. اقدامات كنترلی در هر صورت بر سرمایه گذاری زنجیره عرضه انرژی تاثیر منفی می گذارد و موجب قیمت های بالاتر محصولات برای مصرف كننده می شود. كنترل های قانونی چندگانه و استانداردهای غیرمنسجم، بازارهای تولید را پاره پاره می كند و انعطاف پذیری آنها را كاهش داده و كار صنعت را در تضمین ثبات بازار دشوار می سازد. همچون بی ثباتی های دوره ای، این اقدامات كنترلی مخاطرات صنعت نفت را افزایش داده و سرمایه گذاری های جدید را كاهش می دهد.نفت به یك دارایی سرمایه گذاری مالی، همچون ارزها، سهام و اوراق قرضه تبدیل شده است. بازار جهانی نفت خام مقادیر عظیمی پول را از بنیادها و موسسات مختلف جذب خود كرده و به دنبال افزایش بازدهی ست. سرمایه گذاری های انبوه صورت گرفته در بخش نفت، به ثبات رساندن بازار آن را شدیدا دشوار ساخته است.
نیاز به شفافیت
شفافیت شرط مهم و كلیدی ثبات بازار نفت است. جمع آوری و پیش بینی اطلاعات مربوط به انرژی، حوزه هایی هستند كه همكاری تولیدكنندگان و مصرف كنندگان می تواند شفافیت آن را بهبود بخشد. باید در تخمین تقاضا كارهای بهتری صورت دهیم. مجمع بین المللی انرژی كه برای گفتمان بین كشورهای تولیدكننده و مصرف كننده ایجاد شده است، شدیدا در پی تشویق فعالیت های گروهی و همكارانه است. این مجمع كه دبیرخانه آن در ریاض است، می تواند نقش مفید و سازنده ای در برقراری گفت وگو و همكاری میان تولیدكنندگان و مصرف كنندگان نفت بازی كند.ظرفیت مازاد تولید، به سنگ بنای ثبات بازار جهانی نفت خام، چه در سطح بالادستی و چه در بخش پایین دستی، تبدیل شده است.جهانی سازی، اقتصاد جهانی را گسترش خواهد داد و تقاضای بی سابقه ای برای نفت ایجاد خواهد كرد. در حالی كه انتظار می رود رشد تقاضای نفت بسیار قوی باشد، حفظ منابع و ذخایر نفت خام نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. من معتقدم كه نوآوری های تكنولوژیك با بالا بردن كارایی تولید و مصرف نفت، نقش كلیدی در ایجاد تعادل در بازار نفت خام بازی خواهد كرد. واضح است كه هم تولیدكنندگان و هم مصرف كنندگان نفت از ثبات و قیمت های قابل پیش بینی نفت خام سود خواهند برد. با این وجود، باید توجه داشت كه عواملی چون نیروهای دوره ای بسیار قوی، اقدامات كنترلی، نقش جدید نفت به عنوان یك كالای سرمایه ای و نبود شفافیت در بازار نفت خام موجب دشوار شدن رسیدن به ثبات در بازار جهانی نفت می شوند.
نویسنده: علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی
مترجم: حسین لطفی
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید