خواص درمانی گزنه

طب و طبابت جزء علومی است که از دیرباز پیشرو دیگر علوم‌تجربی محسوب شده و همواره اطبا و اشخاصی که اطلاعات ویژه‌ای در این خصوص داشتند، از منزلت اجتماعی خاصی برخوردار بودند. اساس و پایهٔ درمان‌ها از ابتدا بر گیاهان داروئی استوار بود. هم‌اکنون نیز در بیشتر داروهای شیمیائی که تولید می‌شود از ترکیبات مؤثر استخراج شده از گیاهان داروئی استفاده می‌شود.
در حقیقت عوارض جانبی که داروهای شیمیائی به همراه دارند باعث شده است که روز به روز بر تمایل بیماران به مصرف داروهای گیاهی افزوده شود. علی‌رغم اینکه در اکثر موارد ـ به‌خصوص در بیماری‌هائی که چندان پیشرفت نکرده‌اند و تا حدودی خفیف محسوب می‌شوند ـ استفاده از داروهای گیاهی به مراتب کمتر از داروهای شیمیائی هستند که بیمار را از خطرات بالقوه نجات می‌دهند. در هر صورت آنچه انکارناپذیر است، نقش داروهای گیاهی به‌عنوان یک کمک درمانی حتی در شرایط وخیم بیماری است. زیرا این داروها نه تنها اثرات جانبی چندانی به همراه ندارند، بلکه قادرند از عوارض بیش از حد داروهای شیمیائی کاسته و اثرات درمانی آنها را تشدید کنند و بدین ترتیب در بیشتر موارد می‌توان با استفاده از داروهای گیاهی از مقدار دوز داروهای شیمیائی کاست.
”گزنه“ یکی از داروهای گیاهی است که از دیرباز در بسیاری از کشورهای آسیائی، اروپائی و آمریکائی از خواص درمانی آن استفاده شده است. گزنه (Nettle) گیاهی است که از ساقه، ریشه و برگ‌های آن برای درمان بیماری‌ها بهره گرفته می‌شود. نام علمی این گیاه اورتیکادیوئیکا (Urtica Dioica) و از خانوادهٔ اورتیکا سه‌آ (Urtica ceae) است. این گیاه را کمی پیش از گل دادن می‌چینند و مصرف می‌کنند. ساقه‌ها و برگ‌های جوان گزنه سرشار از ویتامین C هستند که برای درمان آسکوروی ـ (Scurvy) بیماری ناشی از کمبود C ـ به‌کار می‌رود.
از ترکیبات مؤثر موجود در عصارهٔ گیاه گزنه، می‌توان به استیل کولین، اسید کافئیک، اسید فرمیک، فلاوونوئیدهائی مانند کوئرستین، هیستامین، سروتونین، گلوکوکوئینون و استرول‌هائی مانند استیگماسترول، فنول‌ها و مواد معدنی اشاره کرد. ریشهٔ گیاه حاوی تانن‌های مختلف، کومارین، تری‌ترپن و استرول‌هائی مانند بتاسیتواسترول است. بتاسیتواسترول ترکیبی است که باعث بهبود علائم ناشی از بروز هایپرتروفی (بزرگ شدن بافت) پروستات می‌شود.
یکی از خواص درمانی برگ‌های گیاه گزنه درمان عفونت‌های دستگاه اداری است. در درمان عفونت مثانه و دیگر التهابات قسمت‌های انتهای دستگاه اداری، این گیاه بسیار مفید واقع می‌شود. این خاصیت گزنه به‌واسطهٔ دیورتیک یا مدر بودن آن باعث می‌شود تا از بار میکروبی دستگاه کاسته شود. علاوه بر این خاصیت‌های ضدالتهابی و تقویت‌کنندگی سیستم ایمنی نیز در بهبود شرایط بسیار مؤثرند.
ترکیبات موجود در ریشهٔ گیاه گزنه قادرند از طریق مهار اتصال گلوبولین متصل به هورمون جنسی مردانه به سلول‌های پروستات، از عوارض ناشی از بزرگ شدن پروستات بکاهند. البته اگر این دارو به همراه نخل اره‌ای (Saw Palmetto) و پیجئوم (Pygeum) مصرف شود تأثیرات بهتری حاصل خواهد شد. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهند که برگ‌های گزنه خاصیت ضدحساسیت فصلی دارند. تب یونجه (Hay fever) که با علائمی چون احتقاق بینی، عطسه، خارش و اشک ریختن همراه است، در نتیجهٔ واکنش سیستم ایمنی و عوامل آلرژن موجود در هوا مانند گرده‌ها و رگ‌وید (Regweed) ایجاد می‌شود. برگ‌های گزنه از طریق مهار ترشح هیستامین و عوامل ضدالتهابی که در پی این واکنش اینی آزاد می‌شوند، علائم ایجاد شده را بهبود می‌بخشند.
برگ‌های این گیاه در برخورد با پوست می‌توانند باعث بروز واکنش‌های حساسیتی و افزایش جریان خون در سطح پوست و تجمع خون در موضع شوند. از این ویژگی می‌توان در درمان اگزما به‌ویژه کودکان استفاده کرد. استفاده از این گیاه به‌ویژه در زمانی که اگزما در نتیجهٔ بروز حالات عصبی و استرس تشدید می‌شود، بسیار ثمربخش است. علاوه بر این مصرف این ماده در درمان التهابات پوستی و همچنین برطرف کردن شورهٔ سر بسیار مؤثر بوده و باعث بازگشت رنگ طبیعی مو می‌شود. گذشته از این برخی شواهد حاکی از تأثیر این داروی گیاهی در درمان آکنه است.

منبع : مجله بهکام