هجوم ویروس ها به کبد

هپاتیت B از بیماری های شایع و بومی قاره آسیا است، به طوری كه آمار بیانگر ابتلای صدها میلیون نفر از مردم این قاره به این بیماری است.به رغم اینكه این بیماری فقط كبد را درگیر می كند و در نهایت ممكن است بیمار بر اثر نارسایی (از كار افتادن) كبد یا سرطان كبد فوت نماید، به دلایلی می توان آن را در گروه بیماری های مقاربتی قرار داد:
هپاتیت B به دلایل ذیل شبیه بیماری ایدز است:
۱- عامل هر دو ویروس است. ۲- بیماری های ویروسی قابل درمان نیستند. ۳- مقاربت های جنسی و وجود شركای جنسی متعدد از مهم ترین راه های انتقال هر دو بیماری است. ۴- استفاده از سرنگ مشترك آلوده می تواند موجب انتقال هر دو بیماری شود. ۵- در بیشتر موارد، مبتلایان علائم بالینی خاص دال بر ابتلا به این بیماری ندارند. ۶- به دلیل طولانی بودن دوره نهفتگی۱ در هر دو بیماری، مبتلایان می توانند طی سال ها، بیماری را به افراد سالم منتقل نمایند بدون آن كه خود بیمار باشند. ۷- از طریق انتقال خون و مشتقات جانبی آن نیز منتقل می شوند.اما تفاوت عمده و مهمی كه این دو بیماری را از هم جدا می كند؛ علیه هپاتیت B واكسن بسیار موثری ساخته شده و در صورتی كه طبق برنامه واكسیناسیون علیه آن انجام شود برای سال ها و حتی تا آخر عمر می تواند مصونیت بدهد، در حالی كه تاكنون برای ایدز واكسنی ساخته نشده است. در یك نگاه كلی: انجام واكسیناسیون علیه این بیماری در ایران در تمام رده های سنی به خصوص افرادی كه در معرض خطر ابتلا هستند ضروری به نظر می رسد. زیرا: ۱- این بیماری در كشورهای آسیایی از جمله ایران جزء بیماری های شایع و بومی محسوب می شود. ۲- قدرت سرایت این بیماری بیشتر از ایدز است. ویروس ایدز حداكثر یك ساعت بیرون از بدن زنده می ماند در حالی كه ویروس هپاتیت تا ۱۰ روز خارج از بدن زنده است.
• هپاتیت چیست
هپاتیت در حقیقت به معنی التهاب بافت كبد است. ورود عوامل بیگانه مختلف ازجمله نوعی ویروس می تواند موجب التهاب كبد شود. از آنجایی كه سیستم دفاعی بدن در مقابل التهاب در هر قسمت از بدن با بسیج گلبول های سفید و دیگر عوامل ایمنی عكس العمل نشان می دهند و این عكس العمل دفاعی در كبد كه به منظور حفظ كبد در مقابل عوامل بیگانه صورت می گیرد در بعضی موارد موجب تخریب نسج كبد و نهایتاً نارسایی كبد می شود. به جز ویروس ها عوامل دیگری نظیر مصرف زیاد الكل، بعضی داروها، بعضی مواد شیمیایی و سموم می توانند موجب هپاتیت شوند. به طوری كه عامل عمده هپاتیت در جهان غرب الكل و در ایران ویروس هپاتیت است. كبد از بزرگ ترین ارگان های داخل بدن است و در ناحیه فوقانی و راست شكم پشت دنده ها قرار دارد و عملكرد بسیار پیچیده ای دارد.
۱- محل ذخیره انرژی به صورت قند. ۲- محل ذخیره ویتامین ها و آهن و دیگر املاح معدنی مثل روی و مس. ۳- تولید پروتئین ها و فاكتورهای انعقادی و كمك به حفظ سلامت بدن و رشد آن. ۴- محل تجزیه و تخریب گلبول های قرمز پیر و فرسوده به منظور استفاده مجدد از عناصر تشكیل دهنده گلبول قرمز در خون سازی. ۵- تولید صفرا كه برای هضم غذا ضروری است. ۶- الكل و اكثر داروها بعد از تاثیر درمانی، در كبد تجزیه، خنثی و دفع می شوند. ۷- اكثر ذرات و میكروب ها كه از طریق سیستم گوارش وارد بدن و گردش خون شده اند در كبد از بین می روند.این ارگان قدرت فوق العاده ای در بازسازی خود دارد.
هپاتیت ویروسی انواع مختلفی دارد كه عبارتند از:
هپاتیت A: از راه مدفوع منتقل می شود و بعد از ابتلا، بهبودی صورت می گیرد و خطرناك نیست.
هپاتیت B: از راه خون و فرآورده های خون و تماس جنسی منتقل می شود و می تواند موجب تخریب نسج كبد شود.
هپاتیت C: شبیه هپاتیت B است اما شیوع آن در بین مردم بسیار كم است.
هپاتیت D: ویروس عامل این بیماری به تنهایی نمی تواند موجب بیماری شود و معمولاً در افرادی كه مبتلا به هپاتیت B هستند دیده می شوند.
هپاتیت E: شبیه هپاتیت A است و از راه مدفوع منتقل می شود و خطرناك نیست.
• هپاتیت B چیست
هپاتیت B در اثر ورود ویروس هپاتیت B به بدن ایجاد می شود كه برای راحتی آن راHBV ۲ می نامند.در آمریكا سالانه ۲۵۰۰۰۰ مورد جدید تشخیص داده می شود، اما در آسیا تعداد مبتلایان، بالغ بر صدها میلیون نفر است. در آمریكا ۵۰ درصد علت شیوع آن شركای جنسی متعدد است. انتشار این بیماری از طریق خون، فرآورده های خونی و وسائل آلوده به خون و در مرتبه بعدی دارو قرار دارد. هپاتیت B مسری تر از ویروس ایدز است، برای مثال: ویروس هپاتیت B می تواند تا حدود ۱۰ روز بیرون از بدن زنده بماند. در حالی كه ویروس ایدز HIV حداكثر چند ساعت بعد از خروج از بدن از بین می رود. هنگامی كه یك نفر به این ویروس آلوده می شود ممكن است بین یك تا شش ماه طول بكشد تا علائم گسترش یابد، در این صورت سه حالت زیر ممكن است رخ دهد: ۱- بیشتر بیماران به سمت هپاتیت B حاد می روند و بعد به طور كامل بهبود پیدا می كنند. ۲-درصد كمی به صورت ناقلین سالم می مانند. ۳- تعدادی تبدیل به هپاتیت B مزمن می شوند.هپاتیت B حاد: بسیاری از بیماران كه مبتلا به هپاتیت B حاد می شوند هیچ علائمی ندارند یا اینكه علائم بسیار خفیف هستند و توجه بیمار یا پزشك را جلب نمی كند. به طور كلی علائم بالینی طیف وسیعی را در بر می گیرد. از یك بیماری خیلی خفیف بدون علائم واضح بالینی تا نارسایی شدید كبد به صورت حاد را شامل می شود. حدود ۲ درصد از مبتلایان به طور ناگهانی و سریع به سمت نارسایی حاد كبد سیر می كنند. به طور كلی ۹۰ تا ۹۵ درصد افرادی كه دچار هپاتیت B حاد می شوند بدون هیچ عارضه ای بهبود می یابند و تنها ۵ تا ۱۰درصد مبتلایان تبدیل به هپاتیت مزمن می شوند.
علائم بالینی هپاتیت حاد: ۱- از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ. ۲- درد عضلانی و گاهی درد در مفاصل. ۳- درد و حساسیت در ناحیه فوقانی و راست شكم (محل قرار گرفتن كبد.) ۴- درد شكم و اسهال. ۵- زرد شدن چشم و پوست. ۶- تغییر رنگ ادرار و مدفوع به طوری كه رنگ ادرار شبیه چای و رنگ مدفوع سفید و شیری رنگ می شود.
• سیر بیماری هپاتیت مزمن B
سیروز كبدی یا تخریب نسج كبد كه منجر به نارسایی كبد می شود، سرطان كبد، مرگ.
در هپاتیت مزمن B علائم بالینی در صورت تخریب نسج كبد ایجاد می شود كه در مراحل انتهایی بیماری به صورت: ۱- زردی شدید پوست و چشم. ۲- كاهش وزن شدید. ۳- بی اشتهایی. ۴- تجمع مقدار زیادی آب در حفره شكم. در حدود ۰۰۰/۲۵۰/۱ نفر در آمریكا مبتلا به هپاتیت مزمن B هستند و در آسیا به عنوان قاره ای كه این بیماری به صورت بومی شایع است، بالغ بر صدها میلیون نفر مبتلا هستند. ۴ تا ۵ هزار مرگ در سال بر اثر ابتلا به این بیماری در آمریكا رخ می دهد.با توجه به شیوع بسیار زیاد این بیماری در كشور ما و به دلیل عدم دسترسی به آمار صحیح و علمی می توان با توجه به آمار كشور آمریكا میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری در كشورمان را تخمین زد. بعضی از افراد بعد از گذراندن دوره حاد بیماری و یا بدون سابقه قبلی ابتلا به این بیماری، یا ورود ویروس به بدن به ناقلین سالم تبدیل می شوند. اینگونه بیماران: بالقوه آلوده هستند و بیماری را می توانند به افراد سالم منتقل نمایند. هیچ گونه علائم بالینی ندارند و حتی آزمایش خون این افراد وجود بیماری را ثابت نمی كند و به همین دلیل این گروه خطرناك ترین گروه در انتقال و شیوع بیماری در جامعه هستند. تنها راه اثبات وجود ویروس در بدن ناقلین سالم، نمونه برداری از كبد است.
تشخیص بیماری: اساس تشخیص بر پایه آزمایش خون است. در حال حاضر اكثر مبتلایان، به وسیله سازمان انتقال خون براساس انجام آزمایش خون روی خون های اهدایی تشخیص داده می شوند. انجام آزمایش HBSAg و مثبت بودن آن تنها وجود ویروس در بدن را ثابت می كند و با انجام آزمایش های تكمیلی دیگر مبتلایان به هپاتیت حاد را از نوع مزمن جدا می كند. البته تشخیص قطعی با نمونه برداری از كبد صورت می گیرد.
• درمان و پیشگیری
در حال حاضر درمان های متعددی برای شكل مزمن بیماری وجود دارد كه ممكن است شانس فرد رادر پاك شدن از عفونت افزایش دهد.جلوگیری از ورود ویروس به بدن مهم ترین اقدامی است كه برای پیشگیری باید انجام گیرد. همانند بیماری ایدز باید با در نظر گرفتن راه های سرایت بیماری نكات ذیل را به منظور نجات جامعه انجام داد: ۱- آگاهی دادن به جوانان درباره انتقال بیماری از راه تماس جنسی بدون حفاظت. ۲- توزیع سرنگ رایگان در بین معتادان. ۳- اعمال قوانین بهداشتی و رعایت اصول استریل كردن در مراكز درمانی و بهداشتی و مراكز دیگری كه می توانند موجب سرایت بیماری شوند. ۴- انجام واكسیناسیون.با تمام توضیحات فوق یك سوم افرادی كه مبتلا هستند نمی دانند كه به چه دلیل و چگونه و چه زمانی به این بیماری مبتلا شده اند. واكسیناسیون علیه این بیماری یكی از مهم ترین و مطمئن ترین راه های پیشگیری از ابتلا به این بیماری است.
• چه كسانی باید علیه هپاتیت B واكسینه شوند
۱-افراد ۱۸ سال و پائین تر. ۲- افراد بالای ۱۸ سال كه خطر سرایت بیماری به آنها زیاد است شامل: - افرادی كه شركای جنسی متعدد دارند. - مردان همجنس باز. تماس جنسی فرد سالم با همسر مبتلا. معتادان تزریقی. پرسنل مراكز بهداشتی و درمانی یا پرستارانی كه از مبتلایان به هپاتیت نگهداری می كنند. افرادی كه به دلیل نارسایی كبد دیالیز خونی می شوند. افراد مبتلا به هموفیلی كه فاكتورهای انعقادی دریافت می كنند. زندگی در مناطقی كه این بیماری به صورت بومی در آن منطقه شیوع دارد، از جمله ایران. برای ایجاد مصونیت دائمی باید سه تزریق در سه نوبت طبق برنامه انجام شود. (جدول۱) اگر یك نوبت تزریق فراموش شد باید به مجرد یادآوری تزریق را انجام داد، در این صورت نیازی به تجدید واكسیناسیون از ابتدا نیست. در نوزادان نباید سومین تزریق را قبل از ۶ ماهگی انجام داد چرا كه در این صورت مصونیت دائمی نمی دهد. نوجوانان بین سنین ۱۱ تا ۱۵ سالگی تنها دو تزریق با فاصله ۴ تا ۶ ماه لازم است. واكسن هپاتیت را می توان همزمان با دیگر واكسن ها تزریق كرد.
• چه كسانی نباید علیه هپاتیت واكسینه شوند
۱- حساسیت شدید به واكسن هپاتیت ۲- سابقه ابتلا به هپاتیت. افرادی كه بسیار ضعیف و بیمار هستند باید تا زمان بهبودی از تزریق واكسن خودداری نمایند.
۱- دوره نهفتگی: به مدت زمانی كه بین ورود ویروس یا عامل بیماری به بدن تا بروز علائم بالینی طول می كشد گویند.
۲- HBV= Hepatitis B Virus

منبع : روزنامه شرق