روزنامه های زرد فقط به پول می اندیشند

مطبوعات در سیر تاریخی خود گونه های متعددی یافته اند، اما به رغم جایگاه رفیع مطبوعات در امر اطلاع بخشی و فرهنگ سازی نوعی از روزنامه نگاری در سطح پایین شکل گرفت که با عدول از وظایف حرفه ای و اصول اخلاقی حرفه روزنامه نگاری صرفاً به مسائل پیش پاافتاده، جنجالی و عامه پسند روی آورد. این دسته از مطبوعات که از آنها با عنوان «مطبوعات زرد» نام برده می شود چند سالی است که در کشور ما نیز نمونه های آن را فراوان می یابیم؛ هفته نامه ها و روزنامه های متعددی که با سطحی نگری، صرفاً به مسائل پیش پاافتاده، احساسی و معمولی رویدادهای جامعه می پردازند. از این دسته از نشریات با عنوان «مطبوعات عامه پسند» نیز یاد می شود. تاریخچه پیدایش «مطبوعات زرد» و به شکل وسیع تر آن یعنی «روزنامه نگاری زرد» به اواخر قرن ۱۹ میلادی بازمی گردد. در آن سال ها رقابت بین روزنامه های شهر نیویورک برای کسب سود بیشتر منجر به وقوع یک سری دعواها و درگیری ها شد. دو روزنامه نگار معروف آن زمان به نام های هرست و پولیتزر جهت افزایش تیراژ نشریه خود و کسب سود بیشتر رقابتی را آغاز کردند که طی آن واژه جدیدی به نام «روزنامه نگاری زرد» پیدا شد. هرست مالک روزنامه ژورنال بود و این نشریه را در سال ۱۸۸۲ خریداری کرده بود. رقیب وی پولیتزر نیز مالک روزنامه بود. این دو روزنامه در خیابان «پارک راو» که ساختمان های مطبوعاتی نیویورک در آنجا در کنار هم صف کشیده بودند قرار داشتند.
طی رقابت این دو روزنامه در اوایل سال ،۱۸۹۶ روزنامه «ساندی ورلد» برای فروش بیشتر نشریه دست به ابتکار جالبی زد. این روزنامه «ریچارد فلتون» را که یک هنرمند بود و کارش نوشتن داستان های مصور یا کمیک استریپ بود، به خدمت گرفت. شخصیت اول مجموعه داستان های فلتون به «بچه زرد» شهرت داشت. نام این داستان به خاطر لباس های زردرنگ شخصیت اول آن بود. استخدام فلتون در نشریه ساندی ورلد نوآوری جالبی محسوب می شد که توانست تیراژ نشریه را بسیار بالا ببرد. در ادامه رقابت بین این دو روزنامه آنها سعی کردند با حربه های گوناگون حریف را از میدان رقابت خارج کرده و سود بیشتری را در بازار مطبوعات نصیب خود سازند. در این رقابت آنها با پرداختن به موضوعات جنجالی و حساس برانگیز سعی در تحریک احساسات مردم و تشویق آنها به خرید روزنامه می نمودند. مبالغه و غلو کردن در مورد موضوعات و رویدادهای کم اهمیت و پرداختن به اخبار جنایی و حوادث از دیگر اقدامات این دو روزنامه بود. این روزنامه ها در جریان های سیاسی نیز به صورتی جانبدارانه و مغرضانه برخورد می کردند و با پوشاندن و کتمان حقایق سعی در گمراه کردن افکار عمومی و کشاندن آنها به مسائل حاشیه ای می نمودند تا از این رهگذر فروش نشریه را بالاتر ببرند. به طور مثال در جریان انفجار ناو جنگی آمریکایی «ماین» در ۱۵ فوریه ۱۸۹۸ در حالی که تمامی روزنامه های آن دوران در وضعیت موجود صبر و حوصله را پیشنهاد می کردند این دو نشریه «ژورنال و ورلد» به مسئله دامن زدند و با چاپ اخبار ساختگی ادعا کردند این انفجار عمدی بوده که این مسئله موجبات وخامت اوضاع و بروز جنگ را فراهم کرد.بدین ترتیب این نشریات شیوه روزنامه نگاری جدیدی را تحت عنوان «روزنامه نگاری زرد» پایه گذاری کردند. هر چند پولیتزر در اواخر عمر خود از اقداماتی که طی دوران حرفه ای و مالکیت بر روزنامه ژورنال انجام داده بود اظهار ندامت و پشیمانی نمود و بدین خاطر «جایزه پولیتزر» را که معروف ترین جایزه روزنامه نگاری است پایه گذاری کرد اما نام او در تاریخ با «مطبوعات زرد» عجین شده و از آن یاد می شود. نشریات زرد که به«نشریات یک پنی» نیز معروف بودند در واقع روزنامه هایی کاملاً مردمی بودند که خبر را برای مردم تولید می کردند اما در قرن نوزدهم چرخشی در این پدیده به وجود می آید و خبر برای مردم به سمت خبر برای بازار کشانده می شود. انتشار این نشریات به عنوان یک جزء از صنعت مطبوعات تا به امروز نیز ادامه داشته و اکنون شاهد موارد فراوانی از نشریات زرد در گرایش های گوناگون اعم از اجتماعی، ورزشی، هنری و سینمایی هستیم.

• خصوصیات «مطبوعات زرد»مطبوعات زرد در معنای واقعی خود مطبوعات «مطبوعات عامه پسند» نام دارد. این سبک از مطبوعات ویژگی های خاص خود را دارد، هر چند که از اصول کلی سایر مطبوعات و حرفه روزنامه نگاری استفاده می کند. در این نوع از روزنامه نگاری، هدف اصلی و نهایی نه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی بلکه بالابردن تیراژ و کسب حداکثر سود است. چرا که اساس رسانه ها در غرب که محل پیدایش اولین تابلوییدها و نشریات عامه پسند هستند بیش از هر چیز بر سوددهی متمرکز است و مدیران رسانه ها درست مثل مدیران سایر صنایع به دنبال کسب سود و جمع آوری پول هستند. طبیعی است که مدیران نشریات زرد برای تولید سود بیشتر باید مخاطبان بیشتری داشته باشند و برای اینکه مخاطبان بیشتری داشته باشند باید به خواسته های عامه مردم پاسخ بدهند. در واقع جلب توجه خوانندگان بر سایر ارزش های روزنامه نگاری نظیر دقت، اعتبار و وجوه سیاسی- اجتماعی آن غلبه می کند. برخلاف گردانندگان نشریات کیفی که هیچ تلاشی برای جذب خوانندگان سطح متوسط نمی کنند، گردانندگان نشریات زرد همه هم و غم شان پاسخگویی به خواست آنهایی است که سن و تحصیلاتشان نسبت به سن و تحصیلات خوانندگان نشریات کیفی پایین تر است. تولید اخبار مهیج، دامن زدن به شایعات، بسته بندی های پرزرق و برق و ساده نویسی همان ترفندهایی است که گردانندگان نشریات زرد و عامه پسند برای ترغیب مردم به خواننده نشریه به کار می گیرند.به همین جهت این نشریات سعی می کنند تا به موضوعاتی بپردازند که جنجال برانگیز و احساس برانگیز بوده و توجه عامه را به خود جلب می نماید لذا اطلاع رسانی و آگاهی بخشی اصولی و فرهنگ سازی بهینه با این سبک از روزنامه نگاری بیگانه است. این نشریات حتی به اصول روزنامه نگاری نیز پایبندی زیادی نشان نمی دهند. آنان با استفاده از تیترهای بسیار درشت برای موضوعات کم اهمیت و نوشتن مطالب خارج از اصول روزنامه نگاری سعی در برانگیختن احساسات خوانندگان خود می کنند. موضوعاتی که این سری از مطبوعات به آن می پردازند نه موضوعات مهم و مورد نیاز مردم بلکه موضوعات بسیار پیش پا افتاده و کم اهمیت را دربرمی گیرد. از شگردهای حرفه ای این سبک روزنامه نگاری غلو کردن و مبالغه بیش از حد در موضوعات و رویدادها است. این نشریات با استفاده از اخبار و موضوعات بسیار پیش پا افتاده و معمولی که کمترین تاثیر را در زندگی مردم دارد، چنان پراهمیت و مبالغه آمیز نشان می دهند که گویی مهمترین رویدادهای حال حاضر جامعه هستند. در این راه تکنیک های گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد که از آن میان می توان به کار بردن تیترهای بسیار درشت، عکس های بزرگ در صفحه اول و تیترهای نامعقول همانند تیترهای سئوالی را نام برد. نشریات زرد جزء دسته نشریات عمومی هستند؛ یعنی اینکه ترکیبی از حوزه های سیاست، اجتماع، اقتصاد و فرهنگ را دربرمی گیرند. اما تاکید آنها برای حوزه سیاست بسیار اندک است، چرا که این نشریات عمدتاً انتفاعی بوده و به دنبال کسب منافع و سود مادی هستند و با حوزه سیاست که حوزه درگیری ایدئولوژی های گوناگون است کاری ندارند.
بسیاری از محققان معتقدند اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری موضوعی است که در نشریات زرد کمتر بدان توجه می شود. لذا شاهد مطالبی بی کیفیت و سطح پایین بدون در نظر گرفتن معیارها و ارزش های خبری و یا توجه به دقت و صحت آنها هستیم. به همین جهت نیز کارشناسان براین باورند که می بایست اصول اخلاقی و حرفه ای مدونی برای این نشریات پیش بینی شود. از تحلیل های موشکافانه در این نشریات خبری نیست. آنان نه به دنبال ارائه تحلیل و چون و چرایی رویدادهای جاری جامعه، بلکه صرفاً به دنبال ظواهر امور و نگاه سطحی به اتفاقات جامعه هستند. از لحاظ ظاهری این نشریات تفاوت های مشهودی با نشریات کیفی دارند. قطع این نشریات بیشتر در قطع «تابلویید» است. اصطلاح «تابلویید» چنین تعریف شده است: «هر چیزی که به صورت فشرده درآمده باشد. واژه تابلویید در عبارت نشریات تابلویید نیز اشاره به شکل آنها دارد. این نشریات قطعی فشرده و کوچک دارند.» بدین ترتیب قطع این نشریات در حدود نصف قطع نشریات معمولی است، هرچند که این تفاوت در همه جا مشهود نیست. این تفاوت در قطع نشریات تا حدی است که گاه برای جداکردن مطبوعات یک کشور آنها را به دو دسته یعنی مطبوعات در قطع تابلویید و مطبوعات در قطع بزرگ تقسیم می کنند. از دیگر ویژگی های ظاهری این نشریات، استفاده زیاد از رنگ ها است، به طوری که این مسئله این نشریات را از نشریات کیفی متمایز می کند. اغراق در رنگ پردازی در این نشریات سبب ایجاد جذابیت های بصری به منظور جذب بیشتر خوانندگان است. یک خصوصیت مشترک در نشریات عامه پسند صفحه روی جلد آنهاست. روی جلد آنها اغلب شبیه یک پوستر است. بخش زیادی از فضای داخل این نشریات به چاپ عکس اختصاص دارد. این عکس ها یا محیط زندگی مشاهیر، ورزشکاران، ستارگان سینما و... است و یا صرفاً لحظاتی از زندگی مردم معمولی است. در چنین عکس هایی «موضوع» اهمیت ندارد، آنچه مهم است روش هایی است که عکاسان از طریق آنها واقعه را بازسازی می کنند. این بازسازی برای پاسخ به خواسته های عاطفی مردم صورت می گیرد. خصوصیات بارز عکس های نشریات عامه پسند شامل داشتن ابعاد غیرمعمول، ایجاد تضاد یا تناسب در عکس ها، تحمیل عناصر گرافیکی نظیر متن و فلش، دستکاری و مونتاژ و دراماتیزه کردن تصاویر است. دو عنصر خبری مورد توجه در این نشریات، عناصر خبری که و چگونه است. این نشریات به دنبال چرایی و علت وقوع رویداد ها نیستند، بلکه چگونگی برای آنها مهم است. به همین دلیل بیشتر برروی عنصر خبری «چگونه» مانور می دهند. عنصر خبری چگونه، قابلیت زیادی در ایجاد فضاسازی و درام نویسی دارد و به نویسنده امکان می دهد تا فضاها و وقایع را بازسازی کند. این امر کمک زیادی به نشریات زرد می کند. مخاطبان این نشریات مخاطبانی وفادار و همیشگی نیستند بلکه عمدتاً مخاطبانی موقتی و گذرا هستند. به این معنی که این دسته از نشریات مخاطبان را به عرصه مطالعه مطالب می کشانند و با گذر زمان و اشباع شدن خوانندگان از این نشریات به طرف نشریات تولیدی و عمیق تر کشانده می شوند. از این منظر نشریات زرد به عنوان پدیده ای مثبت تلقی می شوند.
نوشته: سیدعلی محمدنژاد

منبع : پایگاه‌اطلاع رسانی‌علوم ارتباطات‌ایران