هموروئید

▪ هموروئید (بواسیر) چیست؟ یکی از بیماری‌های شایع مقعد، بواسیر است.
در داخل مجرای مقعد، بافتی بالشتک مانند وجود دارد که از عروق و ساختمان‌های دیگر ساخته شده است. در هنگام فشار آمدن به لگن هنگام زور زدن، بلند کردن اشیاء، حاملگی و یا ایستادن، این ساختمان‌های عروقی پرخون شده، اتساع یافته و سبب بزرگ شدن بالشتک‌ها می‌شود. آسیب‌های موضعی به این ساختمان‌ها که معمولاً هنگام خروج مدفوع روی می‌دهد، سبب خونریزی می‌شود.
▪ عواملی که احتمال ایجاد بافت هموروئیدی غیرطبیعی را افزایش می‌دهند:
این عوامل عبارتند از: مدفوع سفت، زور زدن‌های طولانی مدت و افزایش فشار داخل شکمی. بافت هموروئید به‌طور طبیعی در ناحیه مقعد وجود دارد، اما آنچه ما به عنوان بیماری هموروئید (بواسیر) می‌شناسیم، در واقع غیرطبیعی شدن یا ساختمان است.
هموروئیدها دو دسته هستند: داخلی و خارجی که علائم آنها تا حدودی با هم متفاوت است. هموروئید داخلی معمولاً خونریزی کرده و یا بیرون‌زدگی پیدا می‌کند اما درد ندارد. عمده‌ترین شکایت بیماران احساس پرشدگی و نیاز به دفع، ترشح مواد خلط مانند (موکوسی) و چکیدن قطرات خون روشن هنگام مدفوع کردن است.
هموروئیدهای داخلی را به‌صورت زیر می‌توان تقسیم‌بندی کرد:
درجه اول: خونریزی می‌کند.
درجه دوم: خونریزی کرده و بیرون‌زدگی پیدا می‌کند اما خود به خود جا می‌رود.
درجه سوم: خونریزی کرده و بیرون‌زدگی دارند و باید با دست آنها را جا انداخت.
درجه چهارم: خونریزی کرده و گیر می‌افتند و نمی‌توان آنها را جا انداخت.
▪ هموروئیدهای خارجی:
در زیر پوست مقعد قرار دارند و در طول زمان ممکن است به علت اتساعات پی در پی، بزرگ شوند و پوست آنها ممکن است تبدیل به یک زائده پوستی شود که در اصطلاح پزشکی Sking tag نامیده می‌شود و مانع رعایت بهداشت و تمیزی این ناحیه خواهد بود.
گاهی وجود یک لخته در درون هموروئید خارجی سبب درد شدید می‌شود و اگر لخته از پوست عبور کند، سبب خونریزی می‌شود.
هموروئید داخلی کمتر سبب درد می‌شود مگر آن که گیر افتاده باشد و یا لخته ایجاد شده باشد (ترومبوزه). حتی یک لخته بسیار کوچک در زیر پوست این ناحیه باعث درد یا خارش می‌شود؛ زیرا در این ناحیه رشته‌های عصبی فراوانی وجود دارد. علائمی که به هموروئید نسبت داده می‌شوند و هر یک می‌تواند خود نشانه‌ای از بیماری‌هائی به‌جزء بواسیر باشد، عبارتند از:
۱. درد و خونریزی پس از دفع مدفوع که می‌تواند نشانه‌ای از شقاق یا زخم معده مقعد باشد.
۲. زور زدن شدید برای دفع مدفوع که نشانه‌ای از اختلالات کف لگن است.
۳. خون مخلوط با مدفوع که به‌ویژه می‌تواند نشانه‌ای از بدخیمی‌ها (سرطان‌ها) باشد.
۴. تخلیه چرک هنگام دفع یا پس از آن که گاهی علامتی از آبسه یا بیماری‌های التهابی روده است.
۵. خروج مواد موکوسی و بی‌اختیاری مدفوع که نشانه‌ای از بیرون‌زدگی مقعد است.
۶. درد مقعد بدون هیچ علامت دیگر که گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های روانی باشد.
در صورت ابتلا به بواسیر چه باید کرد؟
بیشتر هموروئیدهای درجه اول و دوم که خونریزی می‌کنند، به روش‌های ساده زیر پاسخ خواهند داد:
۱. افزودن فیبر غذائی (مانند پودر پسیلیوم) و یا گنجاندن سبزیجات در رژیم غذائی و مصرف میوه‌هائی مانند آلو و انجیر
۲. مصرف شل کننده‌های مدفوع (ملین‌ها)
۳. خودداری از زور زدن یا نشستن‌های طولانی مدت در دستشوئی
بیمار همراه با افزودن فیبر غذائی به رژیم غذائی خود، باید آب کافی نیز بنوشد. در تمامی موارد، هدف از درمان ایجاد مدفوع نرمی است که به‌راحتی دفع شود و آسیبی به ساختمان‌های مقعدی نرساند.
در صورت عدم موفقیت در درمان با روش‌های فوق به سراغ اقدامات مکانیکی می‌رویم که بیشتر در هموروئیدهای درجه دوم کاربرد دارند (روش‌هائی مانند بستن با بند الاستیک، قطع و...). در موارد مربوط به درجه ۱ به‌ندرت جراحی صورت می‌گیرد. سایر روش‌های درمانی عبارتند از:
۱. فیبروز پایه عروقی به‌وسیله حرارت (فوتوکوآگولاسیون)
۲. تزریق ماده اسکلروزان در نواحی هموروئیدال (اسکلروزیز)
۳. جراحی با انجماد (Cryosurgery) و انعقاد با جریان مستقیم (کوآگولاسیون)
در موارد هموروئیدهای درجه سوم و چهارم که نمی‌توان آنها را سرپائی درمان نمود باید از روش جراحی (هموروئیدکتومی) استفاده کرد.
▪ عوارض جانبی
شایع‌ترین عارضه جراحی هموروئید احتباس ادراری است که در ۱۰ الی ۵۰ درصد بیماران گزارش شده است. سایر عوارض آن عبارتند از: خونریزی، عفونت، فشردگی و ترکم مدفوع (Fecal Impaction) و آسیب به اسفنکتر مقعد.
در صورت خونریزی شدید پس از عمل باید دوباره به پزشک جراح مراجعه نمود.
▪ نکات کلی:
چنانچه بخواهیم احتمال ابتلا به بواسیر (هموروئید) را کاهش دهیم باید موارد زیر را رعایت کنیم:
۱. نوشیدن آب کافی و استفاده از رژیم غذائی پرفیبر (سبزیجات)
۲. پرهیز از زور زدن‌های زیاد و نشستن‌های طولانی مدت در دستشوئی
۳. در صورت مشاهده هرگونه درد، احساس ناخوشایند حین دفع و یا خونریزی حین دفع باید به پزشک جراح مراجعه نمود، زیرا این علائم به‌ویژه در سنین بالا می‌تواند نشانه‌ای از سایر بیماری‌ها به‌خصوص سرطان باشد.
دکتر چنگیز آزادی(دستیار بیماری‌های جراحی‌)

منبع : مجله درد