مادران با کار آشیانه می سازند

با تحول در ساختار اجتماعی جامعه ایران طی دهه های اخیر و باز شدن میدان فعالیت هرچه بیشتر برای بانوان و مشاركت این قشر با مردان در زمینه تامین احتیاجات مادی خانواده، موضوع غیبت چند ساعته زنان در خانه و تبعات احتمالی آن برای تربیت كودكان و حتی عواقب منفی غیبت، روی رشد عاطفی و جسمی فرزندان، همواره به عنوان یكی از مباحث مورد چالش صاحب نظران مطرح بوده است. اغلب نتایج تحقیقات انجام شده متناقض است و جالب آنكه هرگروه از محققان و كارشناسان دلایل مستدل علمی خاص خود را دارند. با این همه واقعیت انكار ناشدنی آن است كه فضای جامعه روز به روز برای حضور زنان گسترده تر، متعادل تر و پذیراتر می شود. بنابراین چه بهتر كه به جای ناامید كردن بانوان از اشتغال، به فكر یافتن راهكارهای علمی برای حضور موثر آنها در خانه باشیم. از یاد نبریم كه بسیاری از پژوهش ها نیز تاثیر مثبت كار مادران را روی تربیت صحیح فرزندان، تایید می كند. حاصل یك پژوهش در زمینه شناخت میزان اختلالات عاطفی- رفتاری در بین دو گروه از دانش آموزان دختر و پسر مقطع ابتدایی دارای مادران شاغل و غیر شاغل، نشان می دهد:
۱ - تفاوت بین دو گروه از لحاظ میزان وجود اختلالات عاطفی رفتاری معنادار است.
۲ - رابطه تعاملی بین دو گروه متغیر اشتغال مادر و جنسیت كودك، در رابطه با میزان وجود اختلالات عاطفی رفتاری معنادار نیست.
به طور كلی نتایج این پژوهش نشان دهنده این موضوع بود كه اشتغال مادران، دارای تاثیری مثبت در كاهش میزان بروز اختلالات عاطفی - رفتاری كودكان است، اما اشتغال مادران و جنسیت كودك، از یك رابطه تعاملی معنی دار برخوردار نیست. همچنین تفاوت معنی داری بین دختر و پسر در این زمینه وجود ندارد.
اشتغال و سلامت
دكتر شیرین احمدنیا كه تحقیقات فراوانی در زمینه ارتباط سلامتی و اشتغال زنان به انجام رسانده، اعتقاد دارد: مطالعات انجام شده در كشورهای غربی حكایت از برتری نسبی وضعیت سلامت زنان شاغل در مقایسه با زنان غیرشاغل یا به عبارت دیگر زنانی دارد كه صرفا به ایفای نقش زن خانه دار محدود شده اند.همچنین در مطالعات انجام شده بر اهمیت تكثر نقش ها و تاثیر مثبت آن در ارتقای وضعیت سلامت روحی و جسمانی زنان تاكید شده است . وی در ادامه توضیح می دهد: در چارچوب مدل های نظری تحلیل نقش در غرب دو رویكرد عمده، یكی با دید مثبت و دیگری با دیدگاهی منفی به مسئله رابطه نقش اشتغال و سلامت در مورد زنان پرداخته است. در چارچوب رویكرد منفی، گذشته از نظریه پارسونز در مورد تفكیك كاركردی نقش زنان و مردان و تاكید بر لزوم عدم اشتغال زنان خانه دار، می توان از فرضیه های تكثر نقش، تضاد نقش، فشار بار اضافی نقش و... نام برد. هر یك از این فرضیه ها در واقع به نوعی حكایت از این دارند كه زنانی كه به كار در ازای دستمزد می پردازند، بیشتر احتمال دارد به دلایلی مثل حجم بیشتر كار، افزایش انتظارات و مسئولیت های بیشتر و استرس ناشی از ایفای چند نقش توامان، از نظر سلامت در وضعیت نامطلوب تری نسبت به زنانی كه صرفا به نقش های همسری و مادری می پردازند، قرار گیرند. در مقابل، فرضیه های اعتلای نقش ، بسط نقش و تجمع نقش می گویند كه مكانیزم تاثیرگذاری مثبت نقش اشتغال، از طریق عزت نفس افزایش یافته و درآمد بیشتر و كسب حمایت اجتماعی گسترده تر كه با اشتغال در ازای درآمد همبسته است، به ارتقای سلامت زنان كمك خواهد كرد .یكی از مصادیق به خطر افتادن سلامت مادران در ارتباط با فرزندان، زایمان های زودرس است كه نتایج برخی تحقیقات در این زمینه بسیار جالب است. خانم اقصی ملك منصور در پژوهشی علمی به این نتیجه می رسد كه شیوع زایمان های زودرس در میان زنان شاغل، اغلب مربوط به كشاورزان و كارگران است. همچنین اكثر واحدهای مورد پژوهش (۳/۷۰ درصد) در دوران بارداری فعالیت جسمی متوسط دارند، ولی بیشترین میزان زایمان زودرس (۴/۵۴ درصد) مربوط به افرادی ست كه فعالیت های سنگین آنها در ارتباط با خانه داری است نه محیط كار كه تقابل این دو نیز ۷/۶۶درصد در مقابل ۱/۵۳ درصد ذكر شده است.خلاصه آنكه مادران با اشتغال در خارج از خانه می توانند سلامت جسمی و روحی خود را به شكل مطلوبی حفظ كنند و از این طریق در تعامل با فرزندان نیز موثرتر از پیش عمل كنند.
اشتغال، هوش، سازگاری
اشتغال مادران نه تنها به سلامت آنها و تعدیل رفتارها با فرزندان می تواند بینجامد، بلكه به آنها كمك خواهد كرد تا فرزندانی باهوش تر و با میزان سازگاری بیشتر تربیت كنند. پژوهشی در این زمینه نشان داد، بین فرزندان مادران شاغل و غیرشاغل از نظر سازگاری، عملكرد تحصیلی و هوش، تفاوت معنی داری وجود دارد. در این پژوهش می خوانیم، تفاوت بین سازگاری و عملكرد تحصیلی فرزندان مادران شاغل و غیرشاغل، ناشی از تفاوت های هوشی آزمودنی ها نیست.
شاید سئوال اصلی به قوت خود باقی باشد؛ آیا مادری كه مجبور است ساعاتی از روز را دور از فرزندان و در محیط كار به سر برد از نظر تربیتی، اخلاقی، تغذیه، وضعیت جسمانی و عاطفی می تواند بدرستی كودكان و در كل خانواده را مدیریت كند؟كارشناسان در این زمینه شروط بسیاری را وارد بحث می كنند كه در مجموع می توان آنها را به چند بخش ویژگی های شخصیتی، همكاری خانوادگی، میزان مطلوبیت محیط كار و قوانین اجتماعی در ارتباط با كار بانوان تقسیم كرد. بنابراین صاحب نظران پیشنهاد می دهند تا حد امكان مادران شاغل باید سعی كنند تا كیفیت رسیدگی به فرزندان را در زمان حضور در خانه بیشتر كنند و برای جبران ساعات دوری از فرزند، تلاش كنند.
پیشنهادات كارشناسان را به شكل زیر می توان مورد بررسی و تامل قرار داد:
۱ - مادران شاغل در حال غذا خوردن با فرزندان خود بیشتر حرف بزنند و آنها را نوازش كنند.
۲ - هنگام رساندن فرزندان به مهدكودك یا مدرسه وقت بسیار مناسبی است كه به حرف های فرزندان گوش كنند.
۳ - زمانی برای بازی با بچه ها در نظر بگیرند.
۴ - وقت معینی برای مسواك زدن، استحمام و سایر كارهای روزانه داشته باشند تا كودكان نظم را از آنها بیاموزند.
۵ - به طور مرتب به كودكان بگویند كه آنها را دوست دارند و به این وسیله امنیت عاطفی در آنها ایجاد كنند، چرا كه اعتماد به نفس كودكان و روحیه قوی آنها وابسته به احساس چنین امنیتی است.
۶ - اگر مادران برای فرزندان خود پرستار گرفته اند، دفتری تهیه كنند و از او بخواهند تا با یادداشت در مورد فرزندشان، آنها را در فعالیت ها و برنامه هایشان شریك كنند، مانند داستان های موردعلاقه، عادت های خاص غذایی، نوع بازی و... .
تامین اجتماعی زنان
بیش از نیمی از جمعیت كشور را زنان تشكیل داده اند و این در حالی ست كه نیاز به این جمعیت به عنوان اهرم تعدیل فشارهای اقتصادی، كاملا محسوس است، اما چنین واقعیتی را باید در كنار مشكلات و چالش های پیش روی آنان در قبال شرایط كار سنجید.
اگرچه موانعی همچون خانه داری، موانع جنسیتی، بچه داری و ضعف جسمی فشار بیشتری را بر جمعیت زنان شاغل تحمیل می كند، برخی كارفرمایان علاوه بر تخصیص دستمزدهای ناكافی، از بیمه آنان نیز امتناع می ورزند. چنین معضلی در كنار اشتغال پنهان و ناقص این قشر، منجر به نبود آماری واقعی و شفاف به منظور پوشش و حمایت نهادهایی همچون تامین اجتماعی می شود.
محمد مطلق

منبع : روزنامه همشهری