آکنه: شناخت و شیوه های درمان

آكنه چیست: آكنه یك نوع ضایعه التهابی پوست میباشد. شـیـوع ایـن بــیماری تا چه حد است: آكنه %۹۰ جـوانـان ۲۴-۱۲ سال را گریبانگیر خود میكند. اما افـراد ۴۰-۱۰ سـال را نـیـز مـمـكن اسـت شــامل گردد.
آكـنـه چـه تـاثـیـراتـی مـمـكن است بر روحیه فرد مـبـتـــلا بگذارد؟ افراد مبتلا به آكنه معمولا دارای خصوصیات زیر میباشند:
۱- اعتماد بنفس پایین.
۲-احساس عدم امنیت.
۳-رفتارهای خشونت آمیز.
۴- احساس شرمساری.
۵- بسیار زود رنج.
۶-مضطرب.
پیش از آنكه علل پیدایش آكنه را متذكر شویم نگاهی می اندازیم به عواملی كه در ایجاد آكنه نقش ندارند:
۱- رژیم غذایی: ثابت گردیده كه مصرف شكلات، چیپس، شكر، پیتزا، سیب زمینی سرخ كرده؛ غذاهای چرب و یا سرخ كرده و شیرینی تاثیری بروی آكنه ندارند.
۲- وراثت:به استثنای آكنه های بسیار شدید وراثت نقشی در ایجاد آكنه ندارد.
۳- پوست چرب: تنها داشتن پوست چرب نمیتواند ایجاد آكنه كند.
آكنه چگونه ایجاد میگردد؟
پوست طبیعی دارای منافذ ریزی می بـاشـد كه مـنـافذ ریشه مو-غده چربی و یا فولیكول نامیده میـگـردد. ایـنها همان منافذی میباشند كه موها از آنـها خـارج میـگردند. در انتهای این منافذ غدد چـربـی قـرار دارنـد كـه بـا تـرشـح مـواد روغنی و چرب(SEBUM) موجب نرم شدن، لطیف گشتن و مـرطوب شدن پوست شما میگردند.سلولهای سـطـحی پـوسـت نیز همانطور كه میدانید بطور مرتب درحال ریزش وجایگزینی توسط سلولهای جـدیـد مـیـباشند. در روی پوست انسان باكتری بــــی هـــــوازی و بـــــــی خــــطــــری بــــنـــــام PROPIONIBACTERUM ACNES بـطــور طــبیعی زنـدگی مـیكــند. حال ببینیم چگونه شرایط فوق
از حالت طبیعی خارج گشته و آكنه ایجاد میگردد. در ایجاد آكنه ۳ عامل سلولهای مرده پوست، غدد چربی و باكتریهای سطح پوست نقش كلیدی خواهند داشت:
۱- افزایش ترشح غدد چربی: در دوران بلوغ ترشح هورمون تستوسترون(TESTOSTRONE) یا همان هورمون مردانه افزایش می یابد. تستوسترون هم در بدن مردان و هم در بدن زنان موجود میباشد اما میزان آن در بدن مردان ۴ برابر زنان میباشد. هنگامی كه ترشح تستوسترون افزایش می یابد، تستوسترون توسط پوست بهدی هیدروتستوسترون مبدل گشته و سبب تحریك غدد چربی میگردند. بنابراین حجم و میزان ترشح غدد چربی افزایش می یابد.
۲- عدم ریزش طبیعی سلولهای مرده سطح پوست: برخی اوقات ریزش سلولهای مرده پوست از حال طبیعی خارج میگردد. ریزش نامناسب سبب میگردد كه سلولهای مرده پوست به یكدیگر چسبیده و بروی هم انباشته گردند.
۳- افزایش سرعت تكثیر سلولهای پوست: برخی اوقات سرعت تكثیر سلولهای پوست از حالت طبیعی خارج گشته و با سرعت بیشتری تكثیر می یابند (۵ برابر حالت طبیعی). همین امر سبب میگردد تا سلولهای پوستی بموقع ریزش نیابند.
۴-هنگامی كه سلولهای مرده پوست بموقع نمیریزند و یا سرعت تكثیرشان افزایش می یابد، سبب انسداد روزنه های فولیكول میگردند. بنابراین ترشحات مترشحه از غدد چربی نمیتوانند مانند قبل بسهولت از كانال فولیكول جریان یافته و به سطح پوست بریزند. از طرفی هنگامی كه ترشحات غدد چربی از میزان طبیعی خود افزایش می یابد دو عامل فوق دست بدست هم داده و سبب احتباس و تجمع مواد چرب(SEBUM) در پشت محل انسداد میگردند. تجمع ترشحات چربی به همراه سلولهای مرده پوست به زیر روزنه های مسدود یك محیط ایده آل برای رشد و تكثیر باكتریهای بی هوازی پوست فراهم می آورند. بنابراین جوش های موسوم به آكنه تجمع باكتریها، سلولهای مرده پوست و چربی میباشند. هرگاه محتویات جمع شده در این كانالهای مسدود به داخل پوست اطراف نفوذ كند یك واكنش التهابی روی میدهد. تجزیه سبوم به اسیدهای چرب و ترشح آنزیم توسط باكتریها نیزمسبب التهاب میباشند. التهاب جوشها به علت هجوم گلبولهای سفید به سمت جوشها میباشد كه برای از میان بردن عامل متجاوز و از میان بردن آنها صورت میپذیرد.
نكته: همانطور كه هورمون تستوسترون ایجاد آكنه میكند، استروژن یا همان هورمون زنانه در خشك كردن و كاهش ترشحات غدد چربی موثر بوده و میتواند سبب درمان آكنه گردد.
در كدام نواحی بدن بیشتر آكنه دیده میگردد؟
هر كجا كه مو وجود داشته باشد جوش هم ممكن است ایجاد گردد. اما در برخی نواحی بدن كه غدد چربی تراكم بیشتری داشته و میزان ترشح چربی بیشتر میباشد آكنه نیز بیشتر مشاهده میگردد این نواحی شامل: صورت، قفسه سینه، پشت، شانه ها و بخش فوقانی بازوها میباشند.
نكته: یكی دیگر از عواملی كه میتواند در ایجاد آكنه موثر باشد خود مو میباشد. موهای ضخیم و بزرگ مجرای عبور چربی را باز نگاه میدارند اما موهای ریز و ضعیف فاقد چنین خاصیتی میباشند.
عوامل بوجود آورنده آكنه
۱- مواد آرایشی: اكثر محصولات آرایشی دارای تركیبات مسدود كننده پوست(COMEDOGENIC) میباشند. بنابراین هنگام انتخاب و مصرف آنها دقت كنید. پیش از آرایش كردن صورتتان دستان خود را با آب و صابون بشویید. همچنین نگذارید آرایش روی صورتان برای مدت طولانی باقی بماند. هنگامی كه به خانه بازمیگردید آرایش صورت خود را كاملا با آب و صابون بشویید.
۲- دوران بارداری و عادات ماهیانه: در ۳ ماهه نخست بارداری و چند روز پیش از قاعدگی به خاطر نوسانات هورمونی آكنه تشدید میگردد.
۳-داروها: مصرف برخی داروها میتواند ایجاد آكنه كند مانند استروئیدها و كورتیكواستروئیدها، تزریق و یا مصرف قرص تستوسترون، لیتیوم و دانازول.
۴- رژیم غذایی: مصرف بیش از حد ید سبب تشدید آكنه میگردد. ید در نمك، مارچوبه و غذاهای دریایی وجود دارد.
۵- مواد شیمیایی: برخی مواد شیمیایی ایجاد آكنه میكنند مانند علف كشها، قیر و قطران زغال سنگ، روغن پارافین، روغنهای روان كننده و روغن های خوراكی حین آشپزی.
۶- تحریكات پوستی: از اعمال فشار و ایجاد سایش در نواحی مستعد زدن جوش خودداری كنید. از قرار دادن طولانی مدت دستان بزیر چانه خودداری كنید.
۷- آب و هوا: آكنه در آب و هوای گرم و مرطوب تشدید میگردد.همچنین پس از سونای طولانی مدت.
۸- فصول سال: شیوع آكنه در فصول پاییز و زمستان افزایش می یابد.
۹- نور خورشید: نور خورشید سبب تشدید آكنه میگردد. زیرا به پوست آسیب رسانده و تولید چربی را نیز افزایش میدهد. نور خوشید خاصیت میكروب كشی نیز دارد. اما صدمه ای كه به پوست وارد میسازد از خاصیت میكروب كشی آن بمراتب بیشتر میباشد.
۱۰- آلودگیها و محركهای محیطی.
۱۱- اعمال فشار، تركاندن و كندن جوشها: عامل ایجاد جوشهای جدید میباشد.
۱۲- استرس: استرس ارتباط بسیار تنگاتنگی با آكنه دارد. به این علت كه استرس ترشح هورمون تستوسترون را افزایش میدهد. عامل استرس در زنان بیشتر حائز اهمیت میباشد زیرا تحمل بدن آنها به افزایش این هورمون كمتر از مردان میباشد.
تقسیم بندی آكنه
۱- آكنه والگاریس(VULGARIS ACNE):متداولترین نوع آكنه میباشد. هــــــمان جوشهای غرور جوانی میباشند.
۲- آكنه روزاسه(ROSACEA ACNE): این آكنه افراد بالای ۳۰ سال را مبتلا میسازد. عامل بوجود آورنده آن پرخون گشتن غدد چربی میباشد كه افزایش ترشح غدد چربی را در پی دارد.
انواع جوشهای والگاریس
جوشهای والگاریس به دو نوع التهابی و غیر التهابی تقسیم بندی میگردد.
۱- جوشهای غیر التهابی: این جوشها به جوشهای كمدو(COMEDO) مشهور میباشند كه شامل جوشهای سر سفید و سر سیاه میباشند:
* جوشهای سرسفید(WHITEHEAD=CLOSED COMEDO):
هنگامی كه كانال فـولـیـكول مو كـامـلا مـسـدود بـوده و جـوش زیـر سـطـح پـوسـت واقــع اسـت. جوش حاوی سبـــوم، باكتری و سلولهای مـرده پوست میباشد.
* جوشهای سر سیاه(BLACKHEAD=OPEN COMEDO): هـنـگامـــی كه اندكی از جوش سر باز كرده و به سطح پوست نیز رسیده است.رنگ سیاه آن به علت تركیب ملانین (رنگدانه پوست) با اكسیژن
هوا میباشد. (اكسید ملانین)
۲- جوشهای التهابی: این جوشها هنگامی پدید می آیند كه محتویات جوش به نسوج اطراف انتشار می یابد:
* پاپول(PAPULE): بــه جـوش هــای كــوچــك، صورتی رنگ، سفت و تـوپر، حساس به لمس و انــدكــی برجسته اطلاق میگردد. پاپیولها در پی واكــنش به پروسه آكنه ایجاد میگردند (عفونت و یا خـراشیدگی پوست، تجـمـع تــرشحات نسوج پـوسـت و یـا هایپرتروفی سلولهای پوست). این جوشها فاقد چرك میباشند.
* پاستول-جوش قرمز(PUSTULE=PIMPLE) جوشهای چركی میباشند. قرمز رنگ و شكننده مـیباشند. علت آن تركیدن جوش و انتشار آن به اطراف ضایعه و هجوم گلبولهای سفید به سمت جوش می بـاشـد. جوش های قرمز از گلبولهای سـفید، سلولهای مرده پوست و سبوم تشكیل یافته اند.
* نودول = كیست(CYST=NODULE):موارد شدید آكنه میباشند كه مشخصه آنها جوشهای بزرگ و عمیق،دردناك،سفت،چركین و ملتهب میباشد.
* كونگلوبتا(ACNE CONGLOBATE): شدیدترین فرم آكنه والگاریس میباشد كه در مردان بیشتر رایج است. مشخصات آن چنین است: ضایعات جوش مانند متعدد، وسیع و پیوسته كه در دستها، صورت، پشت و زانوها مشاهده میگردد.
لكه ها و جای زخم پس از بر طرف گشتن جوش، روشهای درمان لكه ها و اسكار ناشی از جوش، چند داروی مفید و روشهای خانگی برایدرمان آكنه...
لكه ها و جای زخم پس از بر طرف گشتن جوش
۱- ماكول(MACULE): نـقـاط مـسـطــح و قرمز رنـگ موقتی میباشند كه در واقع باقیمانده زخم جـــوش هستند. معمولا ۳-۲ هفته اثرشان روی پوست باقی میماند اما ممكن است این مدت ۶ ماه بطول انجامد.
۲- تجمع رنگدانه ها (PIGMENTATION):تجمع رنگدانه ها در جوشگاه (مكانی كه جوش التیام یافته) میباشد كه ممكن است تا ۲ سال اثرش باقی بماند. برای درمان آن میتوانید از كرمهای لایه بردار و ساینده استفاده كنید. ازكرمهای حاوی هیدروكینون(HYDROQUINONE) %۲ نیز میتوانید استفاده كنید.
۳- جوشگاه و یا اسكار(SCARS): جای جوش به علت آسیب به بافت پوست در طی پروسه ترمیم ایجاد میگردند. اسكارها به دو صورت ایجاد میگردند:
* افزایش تولید نسج: در این حالت سلولهای پوست كلاژن بیشتری تولید میكنند كه بصورت برجستگیهای سفت و نامنظم نمودار میگردند. به این حالت اصطلاحا كلوئید(KELOID) میگویند.
* از دست رفتن نسوج: در این حالت در جای جوش فرورفتگی و حفره های كم عمقی ایجاد میگردد.
نكته: برای پیشگیری از بوجود آمدن اسكار ها از فشار دادن، تركاندن، دستكاری و كندن جوشها جدا خودداری كنید.
روشهای درمان لكه ها و اسكار ناشی از جوش
۱- لیزر: این عمل با سوزاندن لایه فوقانی پوست توسط لیزر انجام میگیرد.
۲- تزریق كلاژن(COLLAGEN INJECTION):با تـــزریق كــلاژن درست زیر اسكار فرورفتگی های ناشی از آكنه را پر میكنند.
۳- لایه برداری شیمیایی(CHEMICAL PEELING):توسط لایه بردارهای شیمیایی لایه فوقانی پوست را پیلینگ میكنند.
۴- سایش پوست(DERMABRATION):در این روش لایه فوقانی پوست توسط ساینده های مكانیكی برداشته میگردد.
۵- ریز سایش پوست(MICRODERMABRATION): در این روش پوست توسط كریستالهای بسیار ریزی كه عمدتا از سدیم بیكربنات و آلومینیوم بی كربنات تشكیل یافته اند لایه برداری میگردد. همچنین این عمل سبب تحریك تولید كلاژن و الاستین در پوست میگردد.
۶- شوینده های لایه بردار(EXFOLIATING CLEANSER): این شوینده ها حاوی ذرات بسیار ریز ساینده میباشند كه با ماساژ دادن آنها بروی پوست، پوست لطیف تر و هموار تر میگردد.
درمان دارویی آكنه
۱-BENZOYL PEROXIDE: بنزوئیل پروكساید یكی از پر مصرف ترین داروهایی است كه برای درمان آكنه استفاده میگردد. كه در انواع %۲.۵ -%۵ -%۱۰ در دسترس میباشد. بنزوئیل پروكساید دارای خاصیت آنتی باكتریال بوده و همچنین التهاب را كاهش داده و تولید چربی را نیز سركوب میكند. البته برخی از افراد به این دارو آلرژی داشته كه نباید از آن استفاده كنند.
۲-SALICYLIC ACID: اسید سالیسیلیك خاصیت لایه برداری داشته و مصرف آن سبب باز شدن منافذ مسدود پوست، نرم شدن پوست و ریزش سلولهای مرده پوست میگردد. بهتر است این دارو را همراه با بنزوئیل پروكساید مورد استفاده قرار دهید.
۳-SULFUR: سولفور عملكردی مشابه با بنزوئیل پروكساید دارد. این دارو نیز باید همراه با دیگر داروهای ویژه درمان آكنه مورد استفاده قرار گیرد.
۴-GLYCOLIC ACID:اسید گلیكولیك سبب پاكسازی سلولهای مرده پوست و همچنین تحریك پوست برای تولید سلولهای جدید میگردد.
۵-RETINOIDS:رتینوئیدها كرمهای موضعی میباشند كه ساختمانی شبیه به ویتامین A دارند. سبب باز شدن منافذ مسدود پوست و كاهش التهاب میگردند. همچنین این مواد ریزش سلولهای مرده پوست را نرمال میسازند. عوارض جانبی این نوع كرمها شامل: تحریك پذیری پوست، خشكی پوست و افزایش حساسیت نسبت به نور میگردد بنابراین میباید رتینوئیدها را همراه با كرمهای ضد آفتاب مصرف كرد. رتینوئیدهای موجود در بازار شامل:RETIN-A(TRETINOIN),DIFFERIN (ADPALENE),TAZOROTENE,AVITA میباشند.
۶-ANTIBIOTICS:آنتی بیوتیكها به دودسته خوراكی و موضعی موجود میباشند.
* آنتی بیوتیكهای خوراكی: شامل TETRACYCLINE-ERYTHROMYCIN-CLINDAMYCIN-MINOCYLINE میباشند. مصرف آنتی بیوتیكهای خوراكی روشی ایده آل برای درمان آكنه نمیباشند چرا كه آنتی بیوتیكهای خوراكی به سختی به پوست نفوذ میكنند. عوارض جانبی آنها شامل: حالت تهوع، سوزش سر سینه، آسیب به كلیه ها و كبد میباشد.
* آنتی بیوتیكهای موضعی: شامل CLINDAMYCIN GEL-BENZACLIN-ERYTHROMYCIN GEL-AZELIC ACID-BENZAMYCIN-SODIUM SULFACETAMIDE میباشند كه بصورت ژل، لوسیون و محلول موجودند. آنتی بیوتیكهای موضعی نسبت به آنتی بیوتیكهای خوراكی برتری دارند زیرا عوارض جانبی اندكی داشته و مستقیما نیز روی پوست اعمال میگردند. عوارض آنها: خشكی پوست و تحریك پذیری پوست میباشد.
۷-ACUTANE=ISOTRETINOIN:آكوتان در واقع ویتامین A سنتتیك میباشد. مصرف آن كاهش تولید چربی و ریزش سلولهای مرده را در پی دارد. آكوتان برای درمان آكنه های شدید (كیست) و مزمن تجویز میگردند. عوارض آن شامل: خشكی زیاد پوست، خونریزی بینی، درد عضلانی، كاهش دید در شب، خارش، خشكی دهان و حساسیت به نور میباشد. زنان باردار بهیچ عنوان نباید از این دارو مصرف كنند.
۸-HORMONES:برخی قرصهای ضد بارداری كه حاوی هورمون استروژن میباشند برای درمان آكنه خانمها تجویز میگردد.
۹-CLEANSERS:شستشو دهند های ملایم و آنتی باكتریال میباشند.
۱۰-SOAPS: صابونهای بسیاری برای درمان آكنه در بازار در دسترس قرار دارد كه اغلب آنها دارای خاصیت آنتی باكتریال میباشند. یكی از این صابونها ACTIVEX نام دارد.
توجه: پیش از مصرف هر یك داروهای فوق حتما با پزشك خود مشورت نمایید.
چند روش درمان خانگی
۱-از یخ برای كاهش التهاب و تورم جوشها استفاده كنید.
۲-چای بنوشید و سیر مصرف كنید.
۳- خمیر نشاسته یك لایه بردار ملایم میباشد. خمیر نشاسته را میتوانید با مخلوط نشاسته و آب بدست آورید.
۴- شما میتوانید برای خشك كردن جوش ها از خمیر دندان (غیر ژلی) استفاده كنید. برای اینكاراندكی از خمیر دندان را بروی جوشها قرار دهید.
۵-برای كاهش تورم و التهاب جوشها اندكی كرم هیدروكورتیزون بروی جوشها بمالید.
راهكارهای پیشگیری از جوش
۱- صورت خود را روزی ۲ تا ۳ مرتبه با آب و صابون آنتی باكتریال بشویید.
۲-از مالش شدید پوست خودداری كنید.
۳- از فشار دادن، كندن، تركاندن و دستكاری جوش ها خودداری كنید.
۴-هیچگاه از تیغهای كند برای اصلاح صورت استفاده نكنید.
۵- پیش از تراشیدن موهای صورت، صورت خود را كاملا با آب و صابون بشویید. پس از اصلاح نیز همین كار را تكرار كرده سپس از محصولات افتر شیوAFTERSHAVE حاوی تركیبات قابض استفاده كنید.
۶- از پوست خود در برابر تابش خورشید محافظت كنید.
۷-هنگام استفاده از لوازم آرایشی دقت كرده و نگذارید اینگونه مواد روی صورتتان برای مدت طولانی باقی بمانند.
۸-از مرطوب كننده های روغنی استفاده نكنید.
۹- ورزش كنید. ورزش در كاهش اثرات منفی استرس بسیار سودمند میباشد. اما پیش از اقدام به فعالیت بدنی صورت خود را كاملا با آب و صابون بشویید (بخصوص اگر آرایش دارید). پس از فعالیت بدنی نیز حمام گرفته و یا حداقل صورت خود را مجددا با آب و صابون بشویید.
۱۰- رژیم غذایی را برگزینید كه استرس به بدن شما وارد نسازد. مصرف الكل ، كافئین ، نیكوتین و شكر را به حداقل رسانده و در عوض حبوبات، غلات، سبزیجات و میوه بیشتری مصرف كنید.
۱۱- مصرف مواد غذایی حاوی مقادیر زیاد روی نیز در كاهش التهاب موثر میباشند. روی در مرغ، گوشت قرمز و حبوبات به وفور یافت میگردد.
۱۲- از تكنیكهای كاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق بهره گیرید.
نكته آخر: آنكه هیچگاه تسلیم نگردید و تا زمانی كه جوشهای شما كاملا برطرف نگردیده از پای ننشینید. هرگاه یك روش درمانی موثر واقع نگشت به روشی دیگر روی آورید. این نكته را نیز بخاطر داشته باشید هر دارویی را كه برای درمان آكنه مورد استفاده قرار میدهید حداقل ۳ ماه باید صبر كنید تا اثرات آن خود را آشكار سازد انتظار معجزه یك شبه نداشته باشید.



نویسنده: مهران

منبع : پورتال مردمان