گامی نو در پژوهش های دندانپزشکی

اصولاً توجه زیاد محققان به هر موضوع، نشاندهنده اهمیتی است كه آن موضوع در جوامع بشری دارد. به عنوان مثال توجه زیاد به موضوعاتی نظیر سرطانها، ایدز و آلزایمر نشان دهنده جدی بودن این مشكلات و نیازهای روزافزون انسان به روشهای درمانی مؤثر و جدید است. تا دهه ۱۹۷۰ تعداد محققان این موضوع از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نمی كرد، ولی اكنون صدها پژوهشگر در سراسر دنیا در مراكز صنعتی و دانشگاهی به تحقیق در باره بوی دهان مشغول هستند. براساس برآورد مؤسسه تحقیقات بوی دهان خوشبو، حدود ۵۰ درصد از افراد جامعه به درجاتی از بوی دهان مبتلا هستند. گروهی از این افراد به شدت از این موضوع رنج می برند تا جایی كه دچار اختلالات روانی، اختلاف خانوادگی، طلاق و حتی خودكشی می شوند. با توجه به شیوع بالای این عارضه، تحقیقات پایه و بالینی در این خصوص امری اجتناب ناپذیر است. با خبر شدیم كه نخستین مركز تحقیقات بوی دهان كشور در زادروز محقق و پزشك نامی ایران، بوعلی سینا در اصفهان راه اندازی شد. به همین منظور در گفت وگویی كوتاه با مدیر مؤسسه تحقیقات بوی دهان خوشبو به بررسی این موضوع پرداخته ایم.
* آقای دكتر طالبیان! انگیزه شما برای فعالیت در زمینه تحقیقات بوی دهان و راه اندازی مؤسسه خوشبو چیست؟
- روش های درمانی هر بیماری باید براساس نیازها و شرایط ویژه هر ملتی تنظیم شود. به عبارت دیگر پژوهشگران هر كشوری باید علوم با منشأ خارجی را بر اساس نیازهای هر جامعه تغییر داده و آن را بومی سازی و تنظیم كنند. ما براساس شعار معروف «جهانی فكر كنید منطقه ای عمل كنید» با كسب علوم و تحقیقات سایر ملل در پی بومی كردن این تحقیقات و انطباق آنها با نیازهای جامعه خودمان هستیم. روش های درمانی متعددی برای بوی دهان معرفی شده است كه لازمه اجرای آن در كشور، تعیین اثر بخشی آنها در مبتلایان ایرانی است. استراتژی ما این است كه علاوه بر پژوهش و نوآوری روشهای درمانی مختلف را بر اساس نیازهای بومی كشورمان تنظیم كنیم.
دلیل دوم نبود مركزی با رویكرد چندجانبه ای برای ارائه خدمات متمركز مشاوره ای به همكارانی كه به نوعی با مبتلایان در ارتباط هستند، مانند پزشكان عمومی، دندانپزشكان، متخصصان دندانپزشكی، متخصصان گوش و حلق بینی، متخصصان داخلی، متخصصان كودكان، روانپزشكان و روانشناسان بالینی. در مؤسسه خوشبو مبتلایان از چند بعد مورد بررسی قرار می گیرند و نتیجه ارزیابی ها برای آگاهی همكاران محترم فرستاده می شود.
* اشاره كردید كه روشهای زیادی در سایر كشورها در درمان بوی دهان وجود دارد لطفاً چند مورد از آنها را معرفی كنید.
- روشهای درمانی عمدتاً شیمیایی و مكانیكال هستند. انواع محصولات حاوی عوامل شیمیایی موثر بر باكتریها و محصولات بد بوی آنها جزء روشهای شیمیایی هستند از جمله: دهانشویه، خمیر دندان، قرص های مكیدنی، آدامس ، نخ دندان، ژله ها، مسواك زدن روی زبان، مسواك كردن دندانها، پروفیلاكسی توسط دندانپزشك و استفاده از دستگاههای شست وشو دهنده لثه ها از جمله روشهای مكانیكال هستند. البته از روشهای طبیعی و گیاه درمانی در حیطه دندانپزشكی استفاده می شود ولی هنوز به موضوع بوی دهان وارد نشده است كه محققان در حال پژوهشی نو در این زمینه هستند تا با هزینه و عوارض كمتر بوی دهان را برطرف كنند.
* روشهای درمانی فعلی چه اثرات جانبی در پی دارند؟
- چون علت حدود ۸۵ درصد از موارد بوی دهان، باكتریهای دهان هستند و مبارزه با هر نوع میكروبی عوارض جانبی بر جای خواهد گذاشت، درمانهای فعلی بدون عارضه نیستند. البته عوارض آنها شدت و ضعف دارد. از جمله مهمترین مشكلات این درمانها، ایجاد نژادهای مقاوم باكتریال در افرادی است كه در طولانی مدت از محصولات ضد باكتری استفاده می كنند.
* در اینترنت صدها محصول خارجی در این زمینه معرفی شده است. ولی در كشور ما خبری از آنها نیست. به نظر شما در میان این محصولات انواع مؤثر را نمی توان یافت؟
- همانطور كه اشاره كردید صدها نوع محصول در بازار تبلیغ می شود كه عمده آنها آمریكایی است. در آمریكا و به تبع آن در بسیاری از كشورها، این محصولات در رده بهداشتی- زیبایی قرار دارند،
پس عرضه و فروش آنها تابع مقررات دارویی
FDA (Food and Drug Administration) نیست. بسیاری از این محصولات صرفاً جنبه تجاری دارند و فاقد تحقیقات صنعتی یا دانشگاهی اند و به همین دلیل تقاضا می شود تا از تأثیر یك محصول مطمئن نشده اید از مصرف آن خودداری كنید. بنابراین از دلایل مهم عدم حضور محصولات خارجی ناشناخته بودن اثربخشی این محصولات است. یكی از رسالتهای ما معرفی محصولات ساخته شده بر ضوابط و تحقیقات است.
* حالا كه بحث درباره محصولات بوی دهان پیش آمد بهتر است توضیح دهید آیا در كشور ما توانایی ساخت این محصولات وجود دارد؟
- عمده این محصولات در داخل كشور قابل ساخت است. اما به دلیل عدم شناخت مردم و به تبع آن عدم تقاضا، تاكنون شركتهای سازنده اقدام به تولید آنها نكرده اند. در صورت بالا بردن سطح آگاهی مردم با رویكردی غیرسودجویانه و منطقی، می توان به تدریج مردم را با محصولات مؤثر داخلی آشنا كرد.
* آیا مؤسسه تحقیقاتی بوی دهان خوشبو قصد معرفی محصولات موثر خارجی را دارد؟
-راساً خیر، چون وظایف تحقیقاتی بسیاری بر عهده داریم. در حال حاضر صرفاً به دلیل نیاز فوری بسیاری از مبتلایان فقط در صورتی مبادرت به این كار خواهیم كرد كه شركتهای وارد كننده نمونه ای از محصولات خود را جهت آزمایش برای ما ارسال كنند.
* آیا در زمینه ساخت محصولات بوی دهان مطالعاتی داشته اید؟
- چند طرح پژوهشی با رویكرد درمانهای طبیعی در حال بررسی و اقدام داریم كه اتفاقاً در نوع خود كم نظیر هستند كه به محض روشن شدن نتایج تحقیقات به اطلاع عموم خواهیم رساند.
* در برخی از منابع، بوی دهان را نشانه ای از سلامت كل بدن معرفی می كنند آیا این موضوع صحت دارد؟
- بله، تحقیقات زیادی انجام شد كه نشان می دهند در بسیاری از بیماریها می توان از بوی دهان به عنوان علامت تشخیصی استفاده كرد. حتی در بعضی بیماریها مانند سرطان ریه بوی دهان جزء اولین علائم است. بیماریهای كبدی، بیماریهای كلیوی و حتی بیماریهای قلب و عروق مانند آترواسكلروز رابطه قوی با بوی دهان دارند. نكته دیگر این كه بوی دهان در بعضی موارد نشانه ای از سلامت روان است. بسیاری از مبتلایان بوی بد دهان به عوارض روانی، اختلالات شخصیتی و خانوادگی مبتلا می شوند كه با درمان صحیح، می توان فرد را از مشكلات روانی نجات داد. در واقع می توان گفت بوی دهان حقیقتاً نشانه ای از سلامت دهان، بدن و روان است.
* از چه روشهای تشخیصی استفاده می كنید؟
- محققان و كادر درمانی بوی دهان، باید از بینی حساسی برخوردار باشند. یكی از مهمترین و بی هزینه ترین روشهای تشخیصی روش ارگانولپتیك یا روش بویایی است. البته با دستگاه های آنالیزور گازی نیز می توان نوع و اندازه گازهای بودار دهان را اندازه گیری كرد. برای نخستین بار در كشور استفاده از این دستگاه ها را آغاز كرده ایم. به این صورت كه پس از اندازه گیری بوی دهان گزارش مربوطه به بیمار تحویل داده می شود تا به پزشك معالج خود ارائه دهد.
* تجربیات سایر كشورها چه نقشی در تحقیقات شما دارد؟
- پژوهشگران مؤسسه با عضویت در انجمن بین المللی تحقیقات بوی دهان دائماً در حال رایزنی با پژوهشگران سایر كشورها هستند. اصولاً ما تحقیقات خود را براساس پژوهش های دیگران بنا می كنیم تا از دوباره كاری و اتلاف انرژی جلوگیری شود. بسیاری از محققین با رویی گشاده با ما همكاری كرده اند و ما از نظرات ارشادی آنها استفاده كرده ایم.
* آیا با پژوهشگران داخلی نیز تعامل دارید؟
- از آنجا كه رویكرد ما رویكردی چندجانبه و چند رشته ای است ناگزیر هستیم از متخصصان و پژوهشگران سایر رشته ها استفاده كنیم، تاكنون از همكاری محققان بیوشیمی، میكروب شناسی،روانشناسی و علوم انسانی و اسلامی استفاده كرده ایم. اولین طرح تحقیقاتی مشترك خود را با همكاری گروه بیوشیمی دانشگاه تهران آغاز كرده ایم. همچنین در حال رایزنی با استادان دانشگاه شاهد، دانشگاه اصفهان و دانشكده دندانپزشكی دانشگاه تهران هستیم تا در زمینه های مختلف بوی دهان طرح های مشتركی اجرا كنیم.
* به چه منظور از پژوهشگران علوم انسانی و اسلامی استفاده می كنید؟
- یكی از دلایل این است كه قصد داریم آرا و نظرات ایرانی- اسلامی را به محققین سایر ملل معرفی كنیم. آنها نیز آرای اقوام خود را به جهانیان عرضه كرده اند. دلیل دیگر این است كه با تبلیغ دستورات دینی و انسانی در بین مردم مسلمان، می توان سطح آگاهی مردم در جدی گرفتن بوی دهان را افزایش داد. در بسیاری از موارد، مردم به دلایل اخلاقی قادر به ترغیب مبتلایان به درمان نیستند و این در حالی است كه با تأكید و تكرار فرامین اسلامی می توان افراد را به درمان و اهمیت دادن بیشتر به این موضوع ترغیب و تشویق كرد.

علی اصغر محمدی

منبع : روزنامه همشهری