ارابه های بی آشیانه

یك ضرب المثل فارسی به كسی كه می خواهد مناره ای را بدزدد، توصیه می كند ابتدا محل مخفی كردن آن را فراهم كند. ظاهرا در مورد خودروهای شهرتهران نیز این مثل كاربرد دارد. آیا كسانی كه برای خرید خودروها ثبت نام می كنند یا وام می گیرند یا پس انداز می كنند، چاه را كنده اند؟
پاركینگ یك حق اولیه انسانی
هر شهروند حق دارد خوراك، پوشاك و سرپناه داشته باشد. او می تواند تا جای ممكن برای كسب این منابع تلاش كند و اگر توان كافی نداشت، جامعه باید برای او این سه عنصر اصلی را تامین كند، ولی آیا وسیله حمل ونقل شخصی و خانوادگی نیز در زمره حقوق طبیعی یا اكتسابی قرار می گیرد، تا به تبع آن پاركینگ نیز از جمله ملزومات هر خانوار باشد؟ از زمانی كه فورد (Ford) با تولید انبوه اتومبیل، این ابزار را وارد زندگی طبیعی بشر كرد و عطش در اختیار داشتن آن را در جامعه پخش كرد، بتدریج صاحب خودرو شخصی بودن تبدیل به یك حق شد. مردم آمریكای شمالی در سرزمین گسترده خود شهرها را با خیابان های پهن ساختند، طبقات زیرین ساختمان های بلند را به پاركینگ اختصاص دادند و در كنار هر خانه یك گاراژ اضافه كردند، ولی سایر جوامع به گونه هایی متفاوت با خودرو شخصی برخورد داشتند. انسان ها تمایل ندارند حقی را كه برای آن تلاش كرده اند، در معرض پنچر شدن و خط انداختن و سرقت در كنار خیابان پارك كنند.
بازهم ترافیك
بحث در مورد پاركینگ از هرنقطه كه آغاز شود، ناخواسته به مسئله ترافیك و شیوه استفاده از خودرو باز می گردد. از آنجا كه موضوع این نوشته، پاركینگ است و نه فرهنگ رانندگی، چند مطلب به اختصار ذكر می شوند.
۱ - یك اجبار بسیار قوی اجتماعی در ایران برای تهیه خودرو شخصی وجود دارد. این در حالی است كه قیمت این وسیله به نسبت درآمد اشخاص در ایران بالاتر از میانگین جهانی است و هزینه زیادی را از سبد مخارج خانوار طلب می كند.
۲ - مشكلات سیستم بروكراسی در شهرهای ایران (مخصوصا پایتخت) شهروندان را برای پیگیری مراحل اداری آن به ساختمان های متعددی در شهر می كشاند كه این مراجعان به جمعیت كارمندان وصاحبان مشاغل اضافه می شوند. وسایل حمل ونقل عمومی، ظرفیت متناسب با این حجم عظیم را ندارند و نمی توانند آسایش لازم برای یك سفر درون شهری را فراهم كنند؛ بنابراین اشخاص وسوسه می شوند تا از خودرو شخصی استفاده كنند؛ در حالی كه تمام آنها صاحب فضای پارك نیستند.
۳ - در كنار طلا وسیم كارت تلفن همراه، خودرو نیز یكی از انواع سرمایه گذاری های قشر متوسط در ایران محسوب می شود. خودروها چند دست معامله می شوند و بازاربزرگی از خرید و فروش را تشكیل داده اند، ولی برخلاف طلا و سیم كارت نیاز به جای پارك دارند .
۴ - می توان گفت كه در ایران، خودرو هیچ گاه از رده خارج نمی شود؛ در واقع خودرو هرچند فرسوده، تا آخرین لحظه مورد استفاده قرار می گیرد و بارها تعمیر و صافكاری می شود. در كنار این نوع مصرف، كارخانه های تولید و مونتاژ، مشغول وارد كردن خودرو به بازار هستند كه در سالهای اخیر تناسب جمعیت و اتومبیل را تغییر داده است.
پاركینگ عمومی
مهندس زرتاب درباره پاركینگ های عمومی می گوید: در حال حاضر شهرداری برای هر كسی كه اقدام به ساخت پاركینگ عمومی كند، تسهیلاتی را در نظرگرفته است، اما اگر مكان، نوع و ظرفیت پاركینگ بدرستی محاسبه نشود و نتواند روی ترافیك اطراف خود تاثیر قابل توجه بگذارد، احداث یك پاركینگ عمومی، گرهی را باز نخواهد كرد. بیهقی از نمونه های نسبتا موفق پاركینگ است كه به عنون یك پایانه، مسافران را جمع و توزیع می كند و روی عبور و مرور منطقه اطراف (میدان آرژانتین) تاثیر گذاشته است. در اینجا باید به كاربرد ماشین آلات و فن آوری نیز توجه داشت. در تقاطع خیابان فاطمی و خیابان ولیعصر(عج) یك پاركینگ عمومی با ظاهری كاملا مكانیزه و جالب توجه ساخته شده كه مدت هاست از آن استفاده ای نمی شود!وی كه یك متخصص عمران است، اضافه می كند: شهر لندن از تهران كوچكتر است و جمعیت بیشتری دارد، در حالی كه از بزرگراه ها و تقاطع های غیر همسطح به اندازه تهران بهره مند نیست. لندن به كمك یك شبكه اتوبوسرانی و مترو كه عمر زیادی هم دارد، مسئله رفت و آمد مردم را حل كرده است كه این كارآیی بهترین تشویق برای استفاده از وسایل عمومی است؛ بنابراین پاركینگ در این فرهنگ شهری یك مشكل نیست. اساسا در اروپا خودرو به اندازه كشور ما از لوازم اولیه زندگی محسوب نمی شود؛ بنابراین فردی كه در سطحی از رفاه اجتماعی قرار گرفته باشد كه توان تهیه خودرو را داشته باشد، مسلما محل نگهداری آن را نیز در اختیار دارد .
قانون یك به یك
ولی چرا در آپارتمان های نوساز، فضای كافی به پاركینگ اختصاص داده نمی شود؟ مگر نه این است كه مطابق قوانین ساخت و ساز، شهرداری به ازای هر واحد مسكونی باید یك پاركینگ ساخته شود.
ابراهیم اسماعیلی وكیل دعاوی می گوید: در قوانین مدنی مصوب سال ۱۳۱۰ پنج ماده درباره طبقه فوقانی و تحتانی نوشته شده است كه طبیعتا در آن صحبتی از پاركینگ نیست. در قانون تملك آپارتمان ها كه در سال ۴۳ تصویب شد، پاركینگ به عنوان یكی از ملحقات هر واحد مسكونی تعیین شده است و از این تاریخ به بعد هیچ قانون دیگری درباره پاركینگ تعیین نشده؛ تنها در سال ۷۱ بنابر توافق شهرداری با اداره ثبت، پاركینگ كه تا آن زمان جزو فضای مشاء(مشترك) ساختمان بود، به صورت تفكیك شده ثبت می شود .ولی در برخی مناطق تهران آپارتمان ها پاركینگ ندارند و در برخی مناطق، تنها نیمی از واحدها پاركینگ دارند. ساختمان هایی نیز وجود دارند كه برخی از واحدهای آنها مالك تعداد بیشتری پاركینگ هستند. اسماعیلی ریشه این نابسامانی را در سودجویی و دور زدن قانون می داند.سازندگان ساختمان ها می دانند كه در صورت تخلف از نسبت یك به یك و كم كردن از پاركینگ ها و افزودن به واحدهای ساختمانی، شهرداری هیچ گاه واحدهای اضافی را تخریب نمی كند. همین طور جریمه ای كه طبق ماده ۱۰۰ برای این تخلف تعیین می شود، بسیار كمتر از سود ناشی از فروش واحدهای اضافی است. از طرف دیگر كسانی كه ساختمان ها را پیش خرید می كنند، هیچ گاه معامله را فسخ نمی كنند زیرا قیمت املاك در تهران رو به افزایش بوده و بنابراین می توان برای یك آپارتمان كامل با تناسب درست برنامه ریزی كرده و یك ساختمان بدون پاركینگ و انباری بنا كرد. نهایت ضرر در این تقلب، پرداخت جریمه به شهرداری و خسارت به مشتری است كه سود ناشی از فروش واحدهای اضافی، تمام آن را جبران می كند .نویسنده كتاب حقوق مالكان آپارتمان ها می گوید: در تهران اساسا پاركینگ یك مسئله عرفی است، نه قانونی. نسبت ها در مناطق مختلف متغیر است و گاهی پاركینگ كاملا جدا از واحد مسكونی معامله یا اجاره داده می شود. با این رفتار كه از سوی فروشنده، خریدار، ساكنان و سرمایه گذاران پذیرفته شده، هیچ ضمانت قانونی نمی تواند موثر باشد؛ خصوصا كه فعالان ساختمان سازی، راهكارهای قانونی بسیاری برای فرار از الزامات ساخت وساز را می شناسند . شنیده ایم كه با ادامه روند فعلی در مورد استفاده از خودرو، علاوه بر آلودگی هوا و مشكلات صوتی و ترافیكی در سالهای آینده، خیابان های پایتخت تبدیل به یك پاركینگ بزرگ خواهد شد. معماری شهرهای ما مانند شهرهای آمریكای شمالی نیست؛ پایتخت ما در یك دهه با موج مهاجرت و در یك دهه با موج ساخت و ساز به صورتی بی تناسب - حتی درمناطق مرفه - رشد كرده است( در خروجی پاركینگ یكی از برج های منطقه ناهموار الهیه، مستقیما به یك كوچه یكطرفه و پر رفت و آمد ۶متری كه زاویه شیب تندی دارد باز می شود). بیشتر صاحبنظران بحث تمركز امكانات و خصوصا مسئله فروش و توقف فروش تراكم را در ایجاد بحران پاركینگ موثر دانستند. بحران پاركینگ تهران تنها یك حلقه از زنجیر مشكلات فیزیكی شهرنشینی است كه آغاز شده و تا زمانی دیگر به یكی از مشكلات بزرگ زندگی شهری تبدیل خواهد شد.

منبع : روزنامه همشهری