بحران نفت و افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی

شركت اكسان موبیل از بزرگترین شركتهای نفتی جهان است. درآمد این شركت در سال گذشته میلادی معادل ۳۰۰ میلیارد دلار بود كه تقریباً دو برابر تولید ناخالص داخلی ایران است . همچنین این شركت در ۱۰۰ اقتصاد بزرگ جهان كه از سوی انكتاد در سال ۲۰۰۲ منتشر شد در رتبه ۱۵ قرار گرفته بود. این رتبه بالاتر از اندازه اقتصاد كشوری مانند پاكستان ، الجزایر و زلاندنو بود .پیش بینی كارشناسان این است كه درآمد امسال اكسان موبیل به خاطر افزایش قیمت نفت به بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار برسد كه در این صورت باید دید كه در ۱۰۰ اقتصاد بزرگ جهان در چه مقامی قرار خواهد گرفت و از كدام كشور جلوتر خواهد بود .برای بسیار از كارشناسان اقتصادی افزایش قیمت نفت در دو سال گذشته مانند یك شمشیر دو لبه عمل كرده است از یك طرف این درآمد برای شركتی مثل اكسان موبیل سبب شده است كه به مقام بالاتری دست یابد و به قیمت هر سهم آن بیش از ۱‎/۵ دلار افزوده شود و جیب سهامداران را پر كند و از طرف دیگر برای كشورهای توسعه نیافته ای مانند ایران آن را درگیر بیماری هلندی كه كارشناسان از هم اكنون هشدار آن را سر داده اند ، می كند . اما این یك روی سكه است ،روی دیگر سكه را باید در تأثیر افزایش قیمت نفت در سرمایه گذاری مستقیم خارجی دید . بر اساس تحقیقاتی كه اخیراً صورت گرفته افزایش قیمت نفت در دوسال گذشته بیشترین تأثیر را در سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی داشته است . این تأثیر بیشتر ناشی از پیش بینی «آژانس بین المللی انرژی» بود. این آژانس برآورد كرده بود كه افزایش مصرف انرژی در سه دهه آینده ایجاب می كند كه ۱۶ هزار میلیارد دلار در بخش انرژی سرمایه گذاری شود . به عبارت دیگر سالی ۵۳۳ میلیارد دلار . بر همین اساس از هم اكنون جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی كاملاً مشهود است . برای مثال در نیمه اول سال ۲۰۰۵ تعداد پروژه های سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی با ۳۲ درصد افزایش نسبت به نیمه دوم سال ۲۰۰۴ به ۲۱۵ پروژه رسید. ارزش این سرمایه گذاری ها بالغ بر ۳۷‎/۷ میلیارد دلار بوده است . بیشترین رشد سرمایه گذاری در بخش گاز فشرده مایع و تكنولوژی جانشین سوخت با ۱۸۳ درصد افزایش نسبت به دسامبر سال ۲۰۰۴ ، است . پس از آن اكتشاف گاز طبیعی با ۱۷۵ درصد رشد قرا دارد. رشد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در فراورده های نفتی و اكتشاف نفتی به ترتیب ۱۰ درصد و ۳۲ درصد است .محل جذب سرمایه گذاری های مستقیم خارجی نشان می دهد كه كشورهای توسعه یافته و صنعتی بیشتر از كشورهای دیگر به دنبال سوخت جایگزین هستند و سریعتر می خواهند به آن برسد. آمریكا ، چین ، كانادا و هند از كشورهایی هستند كه جذب سرمایه گذاری خارجی آنها در بخش سوخت جانشین بیشتر از زیر بخش های انرژی دیگر بوده است . اما این دلیل بر آن نیست كه سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش اكتشاف نفت و یا بهره برداری از شن های نفتی مسكوت مانده باشد . در نیمه اول سال ۲۰۰۵ كشورهای آمریكای جنوبی كه اكنون یكی از مراكز مورد هدف شركتهای نفتی هستند، بیشترین جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در بخش انرژی و بویژه نفت داشته اند. در این مدت بیش از ۱۴ میلیارد دلار از پروژه های سرمایه گذاری مستقیم خارجی، یعنی بیش از ۳۵ درصد از سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی، به سمت كشورهای آمریكای جنوبی رفته است .در میان كشورهای آمریكای جنوبی، كشور كلمبیا بیشترین جذب پروژه های نفتی را داشته است این در حالی است كه شركت شورون تگزاكو حدود ۵ میلیارد دلار به صورت سرمایه گذاری مشترك در حوزه نفتی ونزوئلا سرمایه گذاری كرده است .
سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های دیگر
هرچند سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی بیشترین اثر پذیری ها را داشته است ولی آمارها و ارقام نشان می دهند جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های دیگر اقتصاد هم همچنان روند صعودی خود را طی می كند .سرمایه گذاری مستقیم خارجی تا پیش از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ از روند صعودی چشمگیری برخوردار بود . در سال ۲۰۰۰ میزان جذب سرمایه گذاری مستقیم در جهان نزدیك به ۱۰۰۰ میلیارد دلار هم رسید اما حمله ۱۱ سپتامبر ترمز شدیدی بود كه بر این حركت وارد شد . در سال ۲۰۰۳ میزان جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان به ۵۶۰ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۰۴ این مقدار به حدود ۴۰۰ میلیارد دلار و در نیمه اول سال جاری میلادی به حدود ۱۵۰ میلیارد دلار رسیده است كه ادامه این روند نشان می دهد كه در سال جاری میزان جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی از ۳۵۰ میلیارد دلار فراتر نرود .شركتهایی كه در حال حاضر بیشترین پروژه های سرمایه گذاری مستقیم خارجی را به ثبت رسانده اند ، تویوتا ، مترو و زیمنس هستند . تویوتا در نیمه دوم سال جاری میلادی ۱۸ پروژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی را به اجرا در آورده است . مترو ۱۶ پروژه و زیمنس ۱۵ پروژه .فولكس واگن ، آی . ك .ای . ا (IKEA) ، جنرال موتورز ، دویچه پست ، نوكیا ، آی بی ام و اچ اس بی سی ازدیگرشركتهایی هستند كه توانسته اند با انجام بیش از ۱۰ پروژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی در رده های سرمایه گذاران برتر نیمه دوم سال جاری میلادی قرار بگیرند. فولكس واگن در نیمه دوم سال جاری میلادی ۱۴ پروژه ، IKEA ۱۳ پروژه ، جنرال موتورز۱۱ پروژه ، دویچه پست ۱۱ پروژه ، نوكیا ۱۱ پروژه ، آی بی ام ۱۰ پروژه و اچ اس بی سی هم ۱۰ پروژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی به اجرا در آورده اند . كشورهای میزبان و مهمان سرمایه گذاری مستقیم خارجی
این بار هم چین مانند سال گذشته توانسته است بیشترین پروژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی را جذب كند . در نیمه دوم سال جاری میلادی چین با جذب ۳۱۴ پروژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی توانسته است بیشتر از دیگر كشورهای جهان میزبان سرمایه گذاری مستقیم خارجی باشد . چین در سال گذشته میلادی هم بیشترین جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در میان كشورهای در حال توسعه و در حال ظهور از آن خود كرده بود .پس از چین ، انگلستان رتبه دوم جذب پروژه های سرمایه گذاری مستقیم خارجی را به دست آورده است. تعداد پروژه هایی كه در آن كشور در نیمه دوم سال جاری میلادی به اجرا در آمده است ۱۴۵ پروژه است . هند ، روسیه ، آلمان ، كانادا و فرانسه به ترتیب رتبه های سوم تا هشتم را در زمینه جذب پروژه های سرمایه گذاری مستقیم خارجی به خود تخصیص داده اند .
اما در میان كشورهایی كه سرمایه گذاران خارجی رغبت كرده اند كه سرمایه های خود را بدون واهمه در آنجا به كار اندازند ، كاری كه تاكنون انجام نمی شده است ، كشوری قرار دارد كه با سیاست تنش زدایی توانسته است اعتماد سرمایه گذاران را به خود جلب كند. این كشور ویتنام است . ویتنام با جذب ۴۶ پروژه توانست رتبه نهم جذب پروژه های سرمایه گذاران خارجی را به دست آورد . با آنكه این تعداد نسبت به مدت مشابه سال گذشته از كاهش ۶ درصدی برخوردار است اما باز هم بالاتر از دیگر كشورهای در حال توسعه جهان قرار گرفته است .
اما كشورهای مهمان چه كشورهایی هستند ؟ طبق معمول آمریكا بیشترین سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در دیگر كشورهای جهان انجام داده است . این كشور با انجام ۵۸۱ پروژه سرمایه گذاری مستقیم خارجی در دیگر كشورهای جهان رتبه اول را به خود اختصاص داده است . پس از آمریكا ، آلمان قرار دارد . آلمان با ۲۲۷ پروژه رتبه دوم و انگلستان با ۱۷۴ پروژه رتبه سوم را بدست آورده اند . ژاپن ، كانادا ، فرانسه ، ایتالیا ، سوئد ، سوئیس و اتریش به ترتیب رتبه های چهارم تا دهم را به خود اختصاص داده اند .
سرمایه گذاری خارجی در چه بخش هایی انجام شده است
رشته فناوری اطلاعات و نرم افزاری بیشترین پروژه ها را به خود اختصاص داده اند . در نیمه دوم سال جاری میلادی تعداد ۲۲۷ پروژه در این رشته به اجرا در آمده است . خدمات مالی با ۱۷۱ پروژه در رتبه دوم قرار گرفته است . فلزات و معدن ، خدمات تجاری و خوردنی و نوشیدنی نیز در رده های بعدی قرار گرفته اند .این پروژه ها نشان می دهند كه سمت و سوی آینده اقتصاد جهان به كدام طرف است . رشته فناوری اطلاعات (IT) رشته نوظهوری در ایران است . با آنكه حدود دو دهه از پیدایش این رشته در كشورهای توسعه یافته می گذرد اما هنوز اهمیت آن در ایران بطور كامل درك نشده است .تعداد پروژه هایی كه در این رشته به اجرا در آمده است نشان می دهد كه آینده اقتصاد جهان را فناوری اطلاعات رقم می زند .

منصور بیطرف

منبع : روزنامه ایران