برنامه ریزی یک بحران

ذهنیت بدی كه نظافت این مدرسه در دانش آموزان به وجود آورده، بر همه نكات مثبت آن غلبه پیدا كرده است. وقتی پیش زمینه ای از یك محل تحصیلی وجود ندارد كه خوبی ها و بدی های آن در كنار یكدیگر مقایسه شوند، نكات منفی، پررنگ تر از سایر مسائل می نمایند. این شرایط را باید با در نظر گرفتن این نكته تحلیل كرد كه این دانش آموزان در آستانه كنكور قرار دارند و باید همه فشارهای روحی و اضطراب های آنان را درنظر گرفت.شاید وجود یك یا چند سوسك در كلاس درس اتفاق مهمی نباشد، اما مسئله اصلی این است كه مسئولان بسیاری از مدارس، طی تصمیمی كه از پیش گرفته شده، قصد دارند تلاش ها و به آب وآتش زدن های خود را برای تامین بودجه مدرسه متوقف كنند و شاید در صورت نیاز به اعتراضی بارزتر، محیطی در مدرسه به وجود آورند كه برای بچه ها و والدین، قابل تحمل نباشد. كهنگی سال تحصیلی گذشته می تواند محیط مدارس و در پی آن جامعه را به آشفتگی و اعتراض بكشاند و این تصمیم خطرناك است.پدر یكی از دانش آموزانی كه دخترش را در این مدرسه ثبت نام كرده، از تفاوت رفتار مسئولان این مدرسه هنگام ثبت نام دانش آموزان و روزهای بعد از آن می گوید و احتمال می دهد برای مسئولان مدرسه مشكلی پیش آمده باشد كه دیگر رفتار خوب گذشته را با اولیا ندارند.بر اساس ماده ۱۱ قانون تشكیل شوراهای وزارت آموزش و پرورش و ماده ۶ آئین نامه اجرایی مدارس، مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، مدیران مدارس می توانند برای اداره مدرسه از كمك های مردمی بهره مند شوند؛ این قوانین طی سالهای اخیر اصل ۳۰ قانون اساسی مبنی بر تحصیل رایگان را نقض كرده است. وزیر پیشین آموزش و پرورش بر این عقیده بود كه شهریه - هرچند به میزان حداقل- حق مدارس است و اگر مجلس بخواهد این ممنوعیت را اعمال كند، باید در این خصوص قانونی را به تصویب برساند، ولی مرتضی حاجی پس از طرح استیضاح خود و شاید بنابر مصلحت دولت خاتمی تصمیم گرفت به خواست مجلس مبنی بر دریافت نكردن شهریه از مدارس تن دهد. قانون ثبت نام دانش آموزان تغییر یافت؛ بر اساس قانون جدید از این پس دریافت وجه در زمان ثبت نام ممنوع شد، اما اجرای قانون جدید نیز در سال جاری نشان داد كه عملا مشكلات افزایش یافته اند.این در حالی است كه وزیر آموزش و پرورش سابق نیز خود واقف بود كه میزان سرانه دانش آموزی به هیچ وجه پاسخگوی نیاز مدارس نیست. وی طی مصاحبه ای اظهار داشته بود: تنها راه حل مشكل دریافت وجه از والدین، كمك دولت است؛ اگر دولت هزینه های مدارس را تقبل كند، مدیران مدارس دیگر نیازی به دریافت كمك های مردمی ندارند .
قانون دریافت نكردن كمك های مردمی هنگام ثبت نام، بدون اینكه تشویق ها و تنبیه ها و راه حل هایی برای شرایط پیش بینی نشده در آن لحاظ شود، به تصویب رسید. مدیران مدارس می گویند كه محلی برای تامین بسیاری از هزینه هایی كه مدارس موظف به صرف آنها هستند، وجود ندارد؛ مثلا اداره آموزش و پرورش، مدارس را موظف می كند كه حداقل ۱۵ هزار تومان برای هدیه هر یك از معلمان در روز معلم صرف كنند، ولی بودجه ای برای این منظور تعریف نشده است. معمولا قانون دو جنبه ای است و باید تشویق و تنبیه و پیش بینی احتمالات را داشته باشد، ولی قانون كنونی، این جوانب را در نظر نگرفته است. اكنون مدارس نه به نام شهریه، بلكه به عنوان كمك های مردمی می توانند مبلغی را از اولیای دانش آموزان دریافت كنند. ضمنا این مبلغ نباید در هنگام ثبت نام گرفته شود، ولی می توان طی سال تحصیلی آن را دریافت كرد. در واقع این قانون، نوعی پوشش جدید برای دریافت شهریه از سوی مدارس است، با این تفاوت كه لقمه را دور سر مدارس می چرخاند و مدیران امیدی به پرداخت شهریه از سوی والدین دانش آموزان، هنگامی كه خیال آنها از بابت ثبت نام و ادامه تحصیل فرزندشان راحت شده، ندارند.
آغاز سال تحصیلی بدون بودجه
تا روز نگارش این مطلب یعنی ۱۵ روز مانده به شروع سال تحصیلی، هنوز مدارس، بودجه اولیه خود را دریافت نكرده اند. بسیاری از آنها سال تحصیلی جدید را با حساب بانكی ۲۰۰-۱۰۰ هزار تومانی، یا چند میلیون تومان قرض شروع می كنند و تنها خرید مواد شوینده لازم برای نظافت یك مدرسه، بدون دستمزد، حداقل ۲۰ هزار تومان هزینه دارد. این در حالی است كه سال گذشته وضع حساب مدارس هنگام آغاز سال نو بسیار بهتر از امسال بود.ابتدای هفته دوم شهریورماه، فانی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش طی جلسه ای كه بلافاصله پس از انتخاب خود با مسئولان و معاونان این وزارتخانه داشت، بر شروع سال نو با فراهم سازی امكانات مناسب و نشاط هر چه بیشتر تاكید كرد. از مدارس انتظار می رود برای شروع سال تحصیلی جدید بخصوص برای كلاس اولی ها جشنی همراه با پذیرایی و ارائه هدایا تدارك ببینند و این در حالی است كه برگزاری یك جشن و فراهم سازی مقدمات شروع سال تحصیلی جدید می تواند هزینه قابل توجهی از بودجه مدارس را كه از سوی آموزش و پرورش تخصیص داده شده، به مصرف برساند.
اولیای دانش آموزان از نحوه هزینه كرد كمك های مردمی توسط مدارس، اظهار بی اطلاعی می كنند. از سوی دیگر آنها معتقدند كه موكول شدن دریافت كمك های مردمی به زمانی طی سال تحصیلی، موجب می شود كه مدیران مدرسه به هر بهانه ای پول دریافت كنند و دریافت كمك های آنها نیز هیچ حد و مرزی ندارد. مدیر یك مدرسه راهنمایی در جنوب شهر تهران بودجه تفكیك شده مدرسه خود را به این شرح عنوان می كند: در هر یك از دو نوبت پرداخت بودجه، ۷۰ هزار تومان بودجه پرورشی، ۳۷ هزار تومان بودجه ورزشی، ۱۰۰ هزار تومان بودجه آموزشی و ۱۵ هزار تومان بودجه ورزشی پرداخت شد، در حالی كه تنها برای حضور دانش آموزان در یك مسابقه ورزشی ۱۰۸ هزار تومان لباس برای آنها خریداری شد. وقتی دانش آموزان در مسابقه برنده شوند هم نمی توان به آنها گفت كه چون بودجه نداریم، نباید جایزه بگیرید. در این میان مدیر مدرسه باید مابه التفاوت بودجه را از كجا بیاورد سال گذشته بیش از ۳۰۰ مورد شكایت درخصوص دریافت وجه از سوی مدیران مدارس توسط مجلس به وزارت آموزش و پرورش اعلام شد كه این وزارتخانه پس از بررسی های خود تنها ۱۰ مورد آنها را مستند و قابل تذكر دادن تشخیص داد. مدیران مدارس هنگام رودررو شدن با مردم به خاطر دریافت شهریه، فشار روحی بسیاری را متحمل می شوند. آنها می گویند تنها راه بهبود تعلیم و تربیت این است كه مدیران را با مردم درگیر نكنند. از سوی دیگر بسیاری از مدیران مدارس حاضرند با ارائه مدارك مالی خود اثبات كنند كه میزان سرانه دانش آموزی فقط پاسخگوی هزینه آب و برق و گاز و تلفن مدرسه است و چه بسا میزان محدود آن حتی پاسخگوی این اقلام هم نیست. یكی از آنان عنوان می كند كه بیش از ده ها برابر بودجه دولتی مدرسه از طریق كمك های مردمی تامین می شود.مدیر مدرسه ای در منطقه ۲۰ تهران می گوید: درست است كه مسئولان آموزش و پرورش طی بخشنامه هایی از مدیران مدارس می خواهند كه هیچ كمكی به صورت اجبار از والدین دریافت نشود، اما همین مسئولان اگر كوچكترین اختلالی در روند آموزش دانش آموزان پیش بیاید یا به هر دلیلی، كلاس درس یا حیاط مدرسه مشكل داشته باشد، اولین كسی را كه زیر سئوال می برند، مدیر مدرسه است .مدیر دیگری می افزاید: اگر به خواست مردم باشد، هیچ كس راضی به كمك نقدی به مدارس نیست. همین حالا هم دریافت شهریه مستلزم اخلاق و رفتار بسیار مناسب و جلب رضایت مردم است. همچنین والدین پس از پرداخت كمك به مدرسه، انتظارات زیادی از مدارس دارند. این در حالی است كه مبلغ كمك به مدرسه هم زیاد نیست و جز لطمه به شخصیت مدیران نتیجه ای در بر ندارد .
از سوی دیگر معاون مشاركت های مردمی وزارت آموزش و پرورش می گوید: میزان كمك های مردمی از۵۰ میلیارد تومان در سال تجاوز نمی كند و برای حل مشكل اخذ وجه در زمان ثبت نام، آموزش و پرورش نیازمند ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار است .محمود ابراهیمی می افزاید: در حال حاضر سرانه دانش آموزی، كمتر از ۵ هزار تومان در طول سال است كه این مقدار باید حداقل به ۳۰ هزار تومان افزایش یابد .
مدیر یكی از دبستان های ابتدایی شهر تهران، مبلغ بودجه ای را كه سال گذشته از آموزش و پرورش دریافت كرده، جمعا یك میلیون و ۴۰۰ هزار تومان (یعنی سرانه ای حدود ۳هزار تومان) عنوان می كند كه در دو نوبت، یكی قبل از شروع سال تحصیلی و دیگری چند ماه بعد پرداخت شده است. مدیر یك مدرسه ابتدایی دیگر در جنوب شهر تهران، به مبلغی كمتر از آنچه مورد نظر معاون مشاركت های مردمی وزارت آموزش و پرورش است، اشاره می كند و می گوید: اگر به ازای هر دانش آموز برای كل سال ۲۰ هزار تومان بدهند و هزینه تعمیرات را بپردازند، دیگر با مردم رودررو نمی شویم و ارج و قرب مدیران هم حفظ می شود. در صورت پرداخت این مبلغ می توانم هزینه كتاب های درسی بچه ها را بدون دریافت پول از والدین پرداخت كنم و همچنین هفته ای یك بار تغذیه به دانش آموزان بدهم .
مدارس پولدارها و بی پول ها؛ دو دنیای مجزا
منطقه سه آموزش و پرورش تهران، ۸۵ درصد مدارس خود را به مدارس غیرانتفاعی اختصاص داده است. این در حالی است كه در مناطق جنوبی شهر، میزان مدارس غیرانتفاعی تنها حدود ۱۰ درصد مدارس را شامل می شود.تراكم جمعیت دانش آموزان در مدارس مقطع ابتدایی مناطق بالای شهر تهران ۲۵-۱۸ نفر است. این آمار در مقطع راهنمایی نیز حدود ۲۵ درصد است، ولی در مناطق جنوبی شهر در صورت وجود كمتر از ۳۴ دانش آموز در كلاس ابتدایی و كمبود نیروی آموزشی، مدارس ملزم به رعایت این قانون هستند و این تفاوت میانگین دانش آموزان در كلاس درس، مطمئنا بر بازده كاری و نتیجه كار آنها تاثیرگذار است.علاوه بر این، بسیاری از مدارس خاص حق انتخاب دارند و بهترین دانش آموزان را برمی گزینند. گفته می شود تعدادی از مدارس اختصاصی و نمونه دولتی نیز كه فرزندان مسئولان را ثبت نام می كنند، مانند این مدارس، بودجه سرانه فوق العاده بالایی دارند و در توجیه دلیل دریافت این بودجه عنوان می شود كه آنها رجال پروری می كنند. اینجا این مسئله پیش می آید كه مگر رجل سیاسی شدن در كشوری كه حكومت آن جمهوری است، به صورت موروثی به افراد واگذار می شودروابط عمومی وزارت آموزش و پرورش درخصوص تخلفات صورت پذیرفته در زمان ثبت نام، اعلام كرد كه در سال جاری بر اساس بازرسی های به عمل آمده از ۱۴۱ مدرسه در شش سازمان آموزش و پرورش، ۳۱ واحد آموزشی دارای انواع تخلفات مربوط به ثبت نام بودند كه در نتیجه برای مدیران ۱۴ مدرسه، علاوه بر استرداد مبالغ
اخذ شده، تذكر كتبی با درج در پرونده درخواست شده است.
همچنین از ۶۸ مدرسه بازرسی شده در شهر تهران، تخلف ۱۰ مدرسه در زمینه اخذ كمك های مردمی اعلام شده است و این در حالی است كه ۵/۷۵ درصد از شكایات واصله از سوی مجلس شورای اسلامی در خصوص ۱۰۲ مدرسه كه برای بررسی به آموزش و پرورش ارجاع داده شده است، مربوط به مناطق شهر تهران و ۱۴ درصد شكایات كه شامل ۱۹ مدرسه می شود مربوط به مناطق شهرستان های تهران و ۱۴ مورد مربوط به سایر استان هاست. یك نكته جالب دیگر نیز در عملكرد آموزش و پرورش وجود دارد؛ در حالی كه بر دریافت نكردن وجه نقد از اولیای دانش آموزان تاكید می شود، ادارات آموزش و پرورش جذب كمك های مردمی به میزان زیاد و صرف هزینه بالا برای مدرسه را یكی از شاخص های موفق بودن مدیران و تقدیر از آنان در نظر می گیرند!اگر آموزش و پرورش رایگان است، باید از هر نظر رایگان باشد و گرفتن كمك های مردمی و خدمات نقدی و غیر نقدی از سوی اولیا جایز نیست. آموزش و پرورش سالم، نخستین شرط بهبود تربیت نسلی است كه قرار است آینده جامعه را به دست بگیرد.
مریم پاپی

منبع : روزنامه همشهری