سهم آفریقا از جهان

تغییرات ساختاری سازمان ملل بسیار گسترده و شامل بخش های مختلفی است.حتی در طرح مقدماتی دبیركل، «نظارت دقیق تر بر قراردادهای اقتصادی» یكی از قسمتهای اصلی به شمار می آید. «كوفی عنان» در پی رسواییهای مالی متعدد در قراردادهای سازمان ملل ، خواهان تغییرات اقتصادی مجموعه تحت امر خود شده است.
بیشتر پیشنهادات مطرح شده برای اصلاحات، در چهارچوب «اعلامیه هزاره» است.
«اعلامیه هزاره» مجموعه ای است كه جهانیان و سازمان ملل متحد برای رسیدن به اهداف اصلی و بلندمدت خود تا سال ۲۰۱۵ در نظر گرفته اند.
در نگاهی كلی متوجه می شویم ؛ در اعلامیه هزاره سهم «آفریقا» بیش ازسایر قاره هاست، به طوری كه دو مبحث بنیادین آن بیشتر به قاره سیاه مربوط می شود.
فقر
یكی از مهمترین اهداف سازمان ملل، مبارزه با «فقر» است. با آنكه طبق آخرین نتایج بیش از نیمی از مردم آسیا فقیر هستند. اما وضعیت آفریقا اسفناك تر است. روزانه هزاران نفر در این قاره به دلیل تنگدستی شدید جان خود را از دست می دهند. میلیون ها آفریقایی با درآمدی كمتر از یك دلار در روز به «زندگی» خود ادامه می دهند و در ماه های اخیر هم كمبود شدید مواد غذایی، اوضاع بسیار وخیمی را در غرب و جنوب غربی آفریقا پدید آورده است. و میلیون ها انسان در یك قدمی «مرگ» ایستاده اند.
ایدز
طبق آمار سازمان ملل مرموزترین بیماری قرن «ایدز» ، مرضی كه تا به امروز زندگی بسیاری از مردم دنیا را مختل كرده است، تاكنون بیش از ۲۰ میلیون قربانی گرفته و تعداد مبتلایان به ویروس آن، از مرز ۴۰ میلیون نفر هم گذشته است.بیشتر افراد آلوده به ایدز در قاره آفریقا بویژه كشور «آفریقای جنوبی» قرار دارند.
حال با این تفاسیر، اتفاق عجیبی رخ داده است.در حالی كه صحبتها بر سر تغییرات شورای امنیت سازمان ملل بالا گرفته و كشورهای آلمان، ژاپن ، هند و برزیل خواستار عضویت دائم در این شورا هستند، هیچ یك از كشورهای آفریقایی درخواست عضویت دائم خود را مطرح نكرده اند. به اعتقاد بسیاری ، این امر به معنای افزایش قدرت قاره های اروپا، آمریكای جنوبی و آسیا در مقابل آفریقاست. زیرا «شورای امنیت» ، یكی از مهمترین بخشهای سازمان ملل متحد است كه تصمیم های سیاسی آن ، تأثیراتی اساسی بر اهداف بلندمدت سازمان خواهد داشت. به واقع علت این تصمیم رهبران آفریقا چیست؟
قدرت
شاید تصور شود هیچ یك از سرزمین های آفریقا توانایی لازم را برای نقش آفرینی در صحنه سیاست بین الملل را ندارند؛ یعنی به دلیل آنكه سالها تحت سلطه استعمار بوده و ثروت های عظیم ایشان توسط غربیها به یغما رفته، عملاً چیزی از قدرت آنها باقی نمانده است. یا آنكه درگیریهای داخلی كشورهای آفریقایی باعث خدشه دار شدن چهره آنها در نظام بین الملل شده است.
اما اگر منصفانه به قضیه بنگریم ، می بینیم كشورهایی در آفریقا وجود دارند كه از جمله اعضای بانفوذ صحنه جهانی به شمار می آیند. ایشان برای پیوستن به شورای امنیت به عنوان عضو دائم، راهی «غیرممكن» پیش رو ندارند. به عنوان مثال «آفریقای جنوبی» در میان مهمترین كشورهای صنعتی قاره سیاه و جهان قرار دارد. از یك سو وضعیت اقتصادی بسیار مناسب و همزیستی مسالمت آمیز سیاهان و سفیدپوستان ، موجب «الگو شدن» این كشور در آفریقا شده است و از سوی دیگر به دلیل داشتن بالاترین آمار مبتلایان به ایدز و توجه ویژه جامعه جهانی به این بیماری، بی شك اهرمهای لازم را جهت عضویت دائم شورای امنیت در اختیار دارد.
اگر بخواهیم از شمال آفریقا نیز كشوری را معرفی كنیم بی شك «مصر» بهترین است.
مصر، فارغ از جنگ های داخلی و یكی از متحدین اصلی ایالات متحده در منطقه به شمار می آید كه به تازگی نیز با آغاز اصلاحات سیاسی ، گامی به سوی پیشرفت دموكراسی برداشته است.
اگر مصر خواهان عضویت در شورای امنیت می شد، حمایت دهها كشور را پشت سر خود داشت: آفریقایی ها و «اعراب» زیرا این كشور از جمله سرزمین های عرب آفریقاست.
این در حالی است كه مهمترین حامی كشورهای آفریقایی در سازمان ملل را فراموش كرده ایم:«كوفی عنان» با سابقه ۸ ساله مدیریت مهمترین نهاد بین المللی، همواره خود را در كنار آفریقا قرار داده است. او اهل كشور غنا و برخاسته از آفریقاست. رنج و مشكلات قاره را از نزدیك حس كرده و با آنها آشناست. پس بی شك هر كشوری از آفریقا كه خواهان عضویت دائم در شورای امنیت باشد، حمایت تلویحی یا آشكار دبیر كل سازمان ملل متحد را همراه خواهد داشت.
واقعیت
اما واقعیت موضوع كه نه آفریقای جنوبی، نه مصر یاكشوری دیگر از آفریقا خواستار صندلی دائم شورای امنیت نشده اند، چیز دیگری است. آفریقایی ها تصمیم گرفته اند در بحث اصلاح ساختار سازمان ملل، نقش بازیگر پشت پرده را ایفا كنند.
آنها می خواهند با كمترین هزینه، بیشترین سود ممكن را از این بازی مهم نصیب خود كنند. آنان به خوبی می دانند كسب كرسی دائم شورای امنیت باعث محدود شدن قدرت و آزردگی خاطر اعضای دارای حق وتو می شود.
كشورهای آفریقایی هرگز اسباب ناراحتی ایشان را فراهم نخواهند كرد زیرا ۴ عضو از ۵ عضو دائم كنونی شورای امنیت (به غیر از چین) از اعضای اصلی كشورهای صنعتی (G۸) به شمار می آیند. ۸ كشور صنعتی جهان (G۸) میلیاردها دلار وام در اختیار كشورهای فقیر قرار داده اند كه اكثر آنها را آفریقاییها تشكیل می دهند. با توجه به حساسیت افكار عمومی، اعضای گروه G۸ وعده هایی مبنی بر بخشش قسمتی از بدهی كشورهای فقیر داده اند.اما كوچكترین درگیری میان آفریقایی ها و كشورهای صنعتی جهان، باعث از بین رفتن تمام این وعده ها خواهد شد. در این میان بیشترین زیان نیز متوجه كشورهای آفریقایی خواهد بود.
از سوی دیگر شاید بتوان گفت در موضوع تغییرات سازمان ملل متحد، آفریقا «سیاست نانوشته» خود در قرن جدید را به اجرا گذاشت: «اتحاد» ! آنها پس از بحث های فراوان به این نتیجه رسیدند كه ریشه بسیاری از مشكلات قاره سیاه در قرن گذشته، به دلیل تفرقه میان كشورهای عضو بوده است.
به همین خاطر، اصلی ترین شعار خود را در قرن ۲۱ بر حفظ یكپارچگی بنا نهادند و به دنبال آن در سال ،۲۰۰۲ سازمان آفریقا را به «اتحادیه آفریقا» تبدیل كردند.
در موضوع تغییرات سازمان ملل، در صورت عضویت دائم ۱ یا ۲ كشور آفریقایی در شورای امنیت، عملاً امتیازخواهی كشورهای دیگر قاره از آنها آغاز شده و شاید همین مسأله، در درازمدت باعث پدیدار شدن اختلافات گذشته شود. به همین دلیل، خرد جمعی اتحادیه آفریقا برعدم درخواست كرسی دائم شورای امنیت قرار گرفته است.
حال باید به انتظار نشست و دید آیا آفریقا تا پایان «اصلاحات ساختار سازمان ملل» ، با همین روش به مبارزه ادامه خواهد داد. و یا شیوه جدید برای «سهم خواهی» خود انتخاب خواهد كرد؟
«سیاست» ناشناس است.
هادی جرقوئیان

منبع : روزنامه ایران