روایت دست اول از سازمان ملل

مبارزه با پدیده ای به نام تروریسم و موضوع جدیدی به نام اصلاح ساختار سازمان ملل و تركیب بندی جدید شورای امنیت موضوعاتی بودند كه در رسانه ها به عنوان دستور كار اصلی اجلاس اخیر معرفی می شدند. اما نظام اداری سازمان ملل جدا از آنچه شبكه ها خبرسازی می كردند جدولی را برای دستور كار اجلاس فراهم ساخته بود كه كمیته های تخصصی از مدت ها قبل روی آن كار كرده بودند. این برنامه كاری شامل: ۱- بنیان گذاری كمیسیون جدیدی از حقوق بشر بود كه با مسئولیت های بیشتر ناكارایی كمیسیون قبلی حقوق بشر را مرتفع نماید. ۲ - احداث دفتری دائم برای نظارت بر كاركرد داخلی اداره سازمان ملل و نظارت بر امور مالی سازمان كه سلامت اخلاقی آن را نگهبانی كند. مطرح شدن بحث هایی پیرامون اختلاس در بودجه اختصاص یافته به عراق براساس برنامه نفت در برابر غذا علت اصلی شكل گیری چنین پیشنهادی بود. ۳ - ایجاد «كمیسیون ایجاد صلح» (peacebuilding commission) به حمایت از كشورهایی می پردازد كه به تازگی از جنگ خلاصی یافته اند و به بازسازی این كشورها یاری می رساند. ۴ - ایجاد و امضای یك كنوانسیون جامع ضد تروریسم كه در صورت تصویب بتواند معیار اصلی برای برخورد با تروریسم و شاخه های آن در سطح بین الملل باشد. ۵ - پیگیری میزان اجرای اهداف توسعه مدار اجلاس هزاره (اجلاس سال ۲۰۰۰) كه براساس آن كشورها متعهد شدند ۷/۰ درصد از درآمد ناخالص خود را برای كمك به كشورهای در حال رشد اختصاص دهند. ۶ - طرح ایجاد هماهنگی و همكاری كشورها برای جلوگیری از نسل كشی بدون ارائه طرح تشكیلاتی كه عهده دار چنین مسئولیتی باشد و برخی از كشورها خواستار آن شده بودند. در میان شعارها و فضاهایی سیاسی كه پیرامون موضوعات ایجاد شد اجلاس اخیر فقط به برخی از اهداف خود نائل شد و فرصت پرداختن به برخی دیگر عملاً امكان پذیر نگردید. بنابر آنچه كوفی عنان آن را كارنامه مثبت اجلاس اخیر مطرح كرده پذیرش تعهد برای افزایش بودجه اختصاص یافته به كمیسیون جدید حقوق بشر به دو برابر یعنی ۵۰ میلیارد دلار از دستاوردهای مرتبط به اولین بند دستور كار رسمی است. به عنوان یك دستاورد مهم، دفتر نظارت اخلاقی بر فعالیت سازمان ملل مورد توافق اعضا قرار گرفت اما سران كشورها با واگذاری اختیارات بیشتر به دبیركل و نیز تغییر برخی از وظایف دبیركل مخالفت كردند. به عنوان نهادی جدیدالتاسیس اجلاس با ایجاد كمیسیون ایجاد صلح نیز موافقت كرد و به این ترتیب سازماندهی جهانی علیه نسل كشی و علیه پاكسازی نژادی براساس مسئولیتی آغاز شد كه یك كمیسیون ویژه سازمان ملل اجرا و نظارت بر آن را برعهده می گیرد. تلاش برای خلق كنوانسیونی جامع علیه تروریسم نتوانست به خلق یك دستاورد مهم در اجلاس اخیر منجر شود. آمریكایی ها بیش از دیگران اصرار داشتند منطقی را تا سطح پذیرش سران ارتقا دهند كه براساس آن هیچ نهضت، جنبش و گرایشی اجازه توجیه قتل غیرنظامیان را نداشته باشد مبنایی كه در صورت مقبولیت عمومی احتمالاً می توانست زمینه های شكل گیری یك كنوانسیون جامع علیه تروریسم باشد. از آثار حضور سران ده ها كشور در حال رشد كه فقر و عقب افتادگی مهمترین معضل آنها است و تروریسم حتی گوشه ای از دغدغه های آن را نمی پوشاند این بود كه اصرار تیم آمریكا نتوانست بحث تروریسم را به سرفصل اجلاس شصتمین سالگرد تولد سازمان تبدیل سازد. فقدان توافق مفهومی بر سر معضلاتی از جمله اینكه ترور چیست تروریست كیست و چه اقدامی یك اقدام تروریستی محسوب می شود و صلح و امنیت بین الملل را تهدید می كند همه عواملی بودند كه نتوانسته فاصله منطق سران كشورهای فقیر و در حال رشد اما صاحب رای را به منطق رایس وزیرخارجه آمریكا نزدیك سازند. بحث تروریسم برخی چالش های سنتی و اختلافات دیرینه اروپایی ها و آمریكا را دوباره آشكار كرد. نوبت سخنرانی بوش در روزی بود كه ۱۵۰ نفر از مردم بغداد و كاظمین با بیش از ده انفجار كشته شدند.
بوش با تاكید بر تلاش های آمریكا برای گسترش دموكراسی و نیز با استناد به حملات تروریستی همان روز عراق از جامعه جهانی درخواست كرد تا نگاه ویژه ای را به برخورد با تروریسم اختصاص دهند. در پاسخ به اظهارات بوش گوران پرسون وزیرخارجه سوئد تاكید كرد كه انحراف از مباحث اصلی دستور كار سازمان ملل باید متوقف شود و اجلاس تاكید خود را بر مبارزه با فقر متمركز كند. وی تاكید كرد اگر مبارزه با فقر در سازمان ملل جدی گرفته نشود ما جهان امروز را به شكلی ناامن تر و ناعادلانه تر به نسل بعدی تحویل خواهیم داد و میلیون ها نفر جان خود را از دست خواهند داد. خود كوفی عنان اعتراف كرد كه اجلاس اخیر از رسیدگی به برخی از مباحث اساسی بازمانده و موضوعاتی از جمله نیل به توافق برای محدود ساختن سلاح های كشتارجمعی، توافق برای افزایش كمك به كشورهای فقیر و نیز ایجاد روابط تجاری عادلانه تر عملاً از دستور كار جا مانده است. پنج سال پیش سران كشورها سندی را امضا كردند كه براساس آن و با هماهنگی نهادهای سازمان ملل آمار فقر در كشورهای فقیر تا سال ۲۰۱۵ به نیم كاهش یابد. در اجلاس هزاره پیش بینی و نیز اظهار امیدواری شده بود كه علاوه بر كاهش فقر، آموزش ابتدایی برای دختران و سران كشورهای فقیر تضمین شود، بیماری های حاد و خطرناك به حداقل برسد، آمار مرگ ومیر مادران و نوزادان كاهش یابد، گام هایی اساسی برای تساوی حقوق زن و مرد برداشته شود و روند تخریب محیط زیست تا حد قابل قبولی كاهش یابد. اكنون ۵ سال یا یك سوم از زمان پیش بینی شده برای نیل به چنین دستاوردهایی سپری شده است. اجلاس اخیر ۲۰۰۵ حتی فرصت بازخوانی اهداف اجلاس هزاره را نیافت و دبیركل نیز از آن به عنوان نقاط ضعف اجلاس اخیر یاد كرد. یك كارشناس بحران های بین المللی معتقد است ناكارایی اجلاس اخیر ناشی از آن بود كه سازمان ملل در چارت سازمانی و بحران های ۱۹۶۰ گیر كرده است و هنوز باور ندارد كه جهان دیگری در سال ۲۰۰۵ شكل گرفته است. موضوع اصلاح ساختار خود سازمان ملل از مقولاتی بود كه به سرانجام نرسید. مهمترین بحث اصلاحات مربوط به اصلاح تركیب شورای امنیت بود. آمریكایی ها با افزودن ژاپن به عنوان عضو جدید به مجموعه اعضای دائم اصرار داشتند كه با پرداخت سالانه ۸۰۰ میلیون دلار یا ۲۰ درصد هزینه سازمان ملل را تامین می كنند. اما اصرار اروپایی ها برای افزودن آلمان و نیز اصرار جهان سوم به افزودن هند یا حداقل برزیل از حوزه های جغرافیایی دورتر و متنوع تر به هیچ نتیجه ای منجر نشد. هریك از اجلاس های سران سازمان ملل فرصتی برای برقراری هزاران رایزنی دیپلماتیك است و معمولاً تیم آمریكا بیشترین بهره برداری از این فرصت را به خود اختصاص می دهد. رایزنی پیرامون ایران و ارزیابی از نظرات سران كشورهای جهان پیرامون فعالیت هسته ای ایران از محورهای مهم فعالیت تیم آمریكا در سازمان ملل بود. همان طور كه انتظار می رفت آمریكایی ها موفق به جلب نظر كشورهای مهمی از جمله روسیه و هند برای برخورد جدی تر با برنامه هسته ای ایران نشدند. اینكه پروژه ایران پروژه عراق نیست و اختلاف نظر پیرامون برخورد با ایران بسیار جدی تر از فقدان توافق برای اقدام علیه عراق است از مهمترین دستاوردهای اجلاس سران بود. سران بسیاری از كشورها بعد از دیدار با مسئولان ایرانی یا آمریكایی در مواجهه با خبرنگاران از تایید قاطع برنامه هسته ای طفره رفتند اما از تایید نظر آمریكایی ها برای برخورد جدی تر با ایران و نیز ارسال پرونده ایران به شورای امنیت امتناع داشتند. اختلاف نظر بر سر نحوه برخورد با ایران ممكن است تا اجلاس ۲۰۰۶ سازمان ملل ادامه یابد اما آمریكایی ها در اجلاس اخیر حتی نتوانستند نظر هندی ها را جلب كنند. اخیراً دو كشور همكاری های هسته ای جدیدی را آغاز كرده اند و كنگره آمریكا تایید یك قرارداد بزرگ اقتصادی با دهلی نو را در دستور كار خود دارد. به رغم شرایط حساسی كه روابط دو كشور در آن قرار دارد مان موهان سینگ در دیدار با خبرنگاران حاضر به تایید نظرات آمریكایی ها برای برخورد با ایران یا ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت نشد و صریحاً اعلام كرد كه هنوز فرصت زیادی برای مذاكره و ادامه كار دیپلمات ها وجود دارد. سه روز اجلاس سران یك ترافیك سنگین جهنمی را برای ساكنان نیویورك به ارمغان آورد. ساكنان منهتن برای سه روز حضور زره پوش ها در شهر و استقرار تك تیراندازها در پشت بام ها را تحمل كردند و هر روز دیر به محل كار خود رسیدند. با این حال اجلاس اخیر یك دستاورد قابل توجه را به خود اختصاص داد و آن ایجاد یك كمیسیون جدید حقوق بشر است. كمیسیونی كه قرار است با بودجه، كارمندان و نظارتی دوبرابر ناظر رعایت و معترض موارد نقض حقوق بشر در سراسر جهان باشد. شاید تولد این كمیسیون جدید، جهان امن تری را برای كسانی به ارمغان آورد كه در میان معاملات دیپلماتیك كسی به دفاع از آنان نمی پردازد و صدای آنان به جایی نمی رسد.

فرزانه روستایی

منبع : روزنامه شرق